Eksploatacja urządzeń podlegających dozorowi technicznemu

Waldemar Klucha
02.11.2015AKTUALNE

Eksploatacja urządzeń podlegających dozorowi technicznemu

Użytkowanie urządzeń podlegających dozorowi technicznemu może być źródłem wielu różnych zagrożeń, które przyczyniają się do wypadków przy pracy o charakterze ciężkim lub śmiertelnym. Dlatego istotne jest, aby ich użytkowanie i konserwacja były prowadzone zgodnie z przepisami i zasadami bhp. Czy wiesz, o jakich to urządzeniach mowa i na czym polega owy dozór? Oto kilka wskazówek dotyczących tego problemu.

Korzyści 

Ten artykuł pozwoli Ci:

Zapewnić właściwą konserwację urządzeń i maszyn

Zidentyfikować w firmie urządzenia do obsługi, których wymagane są odpowiednie kwalifikacje

Poznać zakres uprawnień inspektora dozoru technicznego.

Dozór techniczny jest wykonywany przez jednostki dozoru technicznego – Urząd Dozoru Technicznego oraz specjalistyczne jednostki dozoru (Transportowy Dozór Techniczny i Wojskowy Dozór Techniczny).

Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne:

  • w toku ich projektowania, wytwarzania (materiałów i elementów),
  • naprawy i modernizacji, obrotu oraz eksploatacji.
Ważne

Należy pamiętać, że wykonywanie dozoru technicznego przez jednostki dozoru technicznego nie zwalnia projektujących, wytwarzających, eksploatujących, naprawiających i modernizujących urządzenia techniczne od odpowiedzialności za jakość i stan tych urządzeń, mających wpływ na ich bezpieczną pracę.

Urządzenia techniczne

Urządzenia techniczne, w rozumieniu przepisów ustawy o dozorze technicznym, to te, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek:

  • rozprężenia cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego,
  • wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu,
  • rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub transportu.
Uwaga!

Urządzenia techniczne powinny być projektowane, wytwarzane, naprawiane, modernizowane oraz eksploatowane zgodnie z ich przeznaczeniem, w sposób zapewniający bezpieczeństwo ich eksploatacji (zgodnie z przepisami ustawy o dozorze technicznym i przepisami szczególnymi).

Wytwarzanie urządzeń technicznych z zamiarem ich wprowadzenia do eksploatacji odbywa się na podstawie dokumentacji technicznej uzgodnionej z organem właściwej jednostki dozoru technicznego w zakresie zgodności tej dokumentacji z warunkami technicznymi dozoru technicznego.

W toku uzgadniania dokumentacji technicznej ustala się formę wykonywania dozoru technicznego nad danym urządzeniem.

Dozór techniczny nad urządzeniami technicznymi jest wykonywany w formie:

1) dozoru technicznego pełnego,

2) dozoru technicznego ograniczonego,

3) dozoru technicznego uproszczonego.

Dozór techniczny pełny i ograniczony

W czasie wytwarzania urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym pełnym lub ograniczonym organ właściwej jednostki dozoru technicznego sprawdza:

  • wykonanie określonych materiałów i elementów stosowanych do wytwarzania tych urządzeń oraz
  • przeprowadza badania typu urządzeń produkowanych seryjnie,

a także wykonuje badania techniczne sprawdzające zgodność wykonania urządzeń technicznych z dokumentacją i warunkami technicznymi dozoru technicznego.

W czasie eksploatacji urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym pełnym organ dozoru technicznego:

  • przeprowadza badania urządzenia w warunkach gotowości do pracy (badania odbiorcze),
  • wykonuje okresowe i doraźne badania techniczne,
  • sprawdza zaświadczenia kwalifikacyjne osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne.

W czasie eksploatacji urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym ograniczonym organ dozoru technicznego:

  • przeprowadza badania urządzenia w warunkach gotowości do pracy (badania odbiorcze),
  • wykonuje doraźne badania techniczne,
  • sprawdza zaświadczenia kwalifikacyjne osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne.

Dozór uproszczony

W czasie wytwarzania urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym uproszczonym organ właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadza badania oraz sprawdza, czy urządzenia są wytwarzane zgodnie z dokumentem potwierdzającym przyznanie uprawnienia, zawierającym określenie warunków stanowiących podstawę jego wydania (specyfikacje techniczne, technologie stosowane przy wytwarzaniu, naprawie lub modernizacji urządzeń technicznych, materiały stosowane do wytwarzania, naprawy lub modernizacji urządzeń technicznych, wymagania dotyczące kontroli jakości urządzeń technicznych).

Uprawnienia inspektora dozoru technicznego

Czynności dozoru technicznego wykonują pracownicy jednostek dozoru technicznego – inspektorzy, na podstawie upoważnienia wydanego przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego oraz legitymacji służbowej.

Inspektor dozoru technicznego uprawniony jest do:

  • wstępu za okazaniem upoważnienia i legitymacji służbowej, bez potrzeby uzyskiwania przepustki, do pomieszczeń i obiektów, w których znajdują się urządzenia techniczne;
  • swobodnego poruszania się w tych pomieszczeniach i obiektach, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej;
  • dostępu do urządzeń technicznych;
  • żądania od przedsiębiorcy udzielania niezbędnych informacji i przedstawienia koniecznych dokumentów oraz wyników badań;
  • przeprowadzania w wyznaczonych terminach badań, prób i pomiarów oraz innych czynności potrzebnych do ustalenia stanu urządzenia technicznego, prawidłowości jego eksploatacji, naprawy lub modernizacji, a także prawidłowości wykonania określonych materiałów i elementów stosowanych do wytwarzania, naprawy lub modernizacji urządzenia technicznego;
  • wydawania zaleceń technicznych.

Inspektorzy wykonują czynności dozoru technicznego w obecności przedsiębiorcy lub osoby upoważnionej przez przedsiębiorcę. Inspektor sporządza protokół wykonania czynności dozoru technicznego. Odbiór protokołu potwierdza podpisem przedsiębiorca lub osoba przez niego upoważniona. Jeden egzemplarz protokołu inspektor pozostawia u przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca przechowuje zbiór protokołów dotyczących danego urządzenia technicznego zwany „księgą rewizyjną urządzenia”.

Rodzaje urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu

1)     urządzenia ciśnieniowe (w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego):

  • kotły parowe o pojemności większej niż 2 dm3, przeznaczone do wytwarzania pary z cieczy z użyciem ciepła uzyskiwanego z paliwa w wyniku reakcji egzotermicznej lub z energii elektrycznej,
  • szybkowary ciśnieniowe,
  • kotły cieczowe o pojemności większej niż 2 dm3, przeznaczone do podgrzewania cieczy bez zmiany jej stanu skupienia z użyciem ciepła uzyskiwanego z paliwa w wyniku reakcji egzotermicznej lub z energii elektrycznej, z wyjątkiem kotłów cieczowych w instalacjach systemu otwartego,
  • zbiorniki stałe, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest większy niż 50 barów × dm3, a nadciśnienie jest wyższe niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania cieczy lub gazów albo prowadzenia w nich procesów technologicznych, z wyjątkiem grzejników i nagrzewnic powietrza, zbiorników w instalacjach ziębniczych o iloczynie nadciśnienia i pojemności nie większym niż 300 barów × dm3, zbiorników w instalacjach chłodniczych z rur o średnicy nie większej niż DN 25 z kolektorami i rozdzielaczami o pojemności każdego z nich nie większej niż 100 dm3 i przekroju nie większym niż 2 dm2 oraz zbiorników stanowiących obudowy urządzeń elektrycznych, przewodów energetycznych i telekomunikacyjnych,
  • zbiorniki przenośne – zmieniające miejsce między napełnieniem a opróżnieniem – o pojemności większej niż 0,35 dm3 i nadciśnieniu wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania lub transportowania cieczy lub gazów, z wyjątkiem pojemników aerozolowych jednorazowego użytku i pojemników przeznaczonych do transportu i dystrybucji napojów gazowanych, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest nie większy niż 500 barów × dm3, a nadciśnienie jest nie wyższe niż 7 barów,
  • zbiorniki na gaz skroplony lub sprężony, służące do zasilania silników spalinowych w pojazdach,
  • zbiorniki, w tym cysterny, do przewozu materiałów niezaliczonych jako niebezpieczne, które są pod ciśnieniem napełniane, opróżniane lub przewożone, dla których iloczyn nadciśnienia i pojemności jest większy niż 50 barów × dm3, a nadciśnienie jest wyższe niż 0,5 bara,
  • wytwornice acetylenu, stałe i przenośne, przeznaczone do wytwarzania acetylenu w wyniku reakcji chemicznej między węglikiem wapnia a wodą oraz zasobniki węglika wapnia, zbiorniki acetylenu, przeznaczone do magazynowania, schładzania i osuszania, i rurociągi technologiczne acetylenu wraz z osprzętem, przeznaczone do transportu acetylenu w obrębie instalacji, niezależnie od średnicy nominalnej DN,
  • rurociągi pary łączące kocioł z turbogeneratorem,
  • rurociągi przesyłowe i technologiczne, w części stanowiącej urządzenia techniczne w rozumieniu przepisów ustawy o dozorze technicznym, do materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących, żrących i palnych pod nadciśnieniem wyższym niż 0,5 bara i średnicy nominalnej większej niż DN 25, wyprodukowane lub przebudowane po 16 lipca 2002 r., przeznaczone do:

−       gazów sprężonych, gazów skroplonych, gazów rozpuszczonych pod nadciśnieniem, par oraz tych cieczy, dla których nadciśnienie pary przy najwyższej dopuszczalnej temperaturze jest wyższe niż 0,5 bara,

−       cieczy, których nadciśnienie pary przy najwyższej dopuszczalnej temperaturze jest niższe niż 0,5 bara i iloczyn nadciśnienia dopuszczalnego cieczy i średnicy nominalnej rurociągu DN jest większy niż 2000 barów;

2)     zbiorniki bezciśnieniowe i zbiorniki o nadciśnieniu nie wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone do magazynowania materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących lub żrących oraz do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych, których prężność pary w temperaturze 50°C nie jest większa niż 3 bary, a temperatura zapłonu nie jest wyższa niż 61°C, z wyjątkiem zbiorników w instalacjach zasilania silników spalinowych pojazdów i zbiorników o pojemności nie większej niż 1000 dm3;

3)     zbiorniki, w tym cysterny, do przewozu materiałów niebezpiecznych, dopuszczone na podstawie przepisów odrębnych, z wyłączeniem zbiorników ładunkowych, będących integralną częścią konstrukcji statku żeglugi śródlądowej i objętych nadzorem technicznym instytucji klasyfikacyjnej;

4)     duże pojemniki do przewozu luzem materiałów niebezpiecznych (DPPL);

5)     urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych;

6)     maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu (urządzenia transportu bliskiego):

  • wciągarki i wciągniki,
  • suwnice,
  • żurawie,
  • układnice,
  • dźwigniki (podnośniki), w tym systemy do parkowania samochodów, z wyjątkiem dźwigników stanowiących wyposażenie pojazdów, dźwigników do pochylania stołów technologicznych i dźwigników przenośnych z napędem ręcznym,
  • wyciągi towarowe,
  • wyciągi statków,
  • podesty ruchome,
  • urządzenia dla osób niepełnosprawnych,
  • schody i chodniki ruchome,
  • przenośniki okrężne kabinowe i platformowe,
  • wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia;

7)     dźwigi do transportu osób lub ładunków, dźwigi budowlane i dźwigi towarowe małe;

8)     dźwignice linotorowe;

9)     przenośniki kabinowe i krzesełkowe o ruchu obrotowym, przeznaczone do celów rekreacyjno-rozrywkowych;

10)  urządzenia techniczne służące do przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych;

11)  urządzenia załadowcze, wyładowcze lub podające ładunki w ciągach technologicznych przeładowczych;

12)  układnice torów, wypornice, korektory położenia służące do zawieszania i regulacji sieci trakcyjnej;

  • przeciągarki pojazdów szynowych;
  • osobowe i towarowe koleje linowe;
  • wyciągi do przemieszczania osób w celach turystyczno-sportowych;
  • pomosty ruchome z zespołami napędowymi w przystaniach promowych.

Kwalifikacje wymagane przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych

Obsługa i konserwacja urządzeń poddozorowych wymaga posiadania odpowiednich uprawnień kwalifikacyjnych. Sprawdzenie kwalifikacji przeprowadza się na wniosek osoby zainteresowanej lub na wniosek pracodawcy zatrudniającego taką osobę. Wniosek taki powinien określać:

  • rodzaj i zakres kwalifikacji, o których sprawdzenie ubiega się osoba zainteresowana,
  • imię i nazwisko,
  • datę i miejsce urodzenia,
  • numer PESEL,
  • adres stałego miejsca zamieszkania,
  • wykształcenie,
  • przebieg praktyki zawodowej,
  • miejsce pracy i adres pracodawcy,
  • zawód wykonywany,
  • posiadane zaświadczenia kwalifikacyjne,
  • zakład, w którym będzie możliwe przeprowadzenie egzaminu.

Wzór wniosku można pobrać ze strony internetowej UDT. Do wniosku należy dołączyć potwierdzenie dokonania opłaty za sprawdzenie kwalifikacji. Komisja kwalifikacyjna po stwierdzeniu kompletności wniosku wyznacza termin egzaminu sprawdzającego kwalifikacje, powiadamiając o tym wnioskodawcę.

Egzamin składa się z dwóch części: z egzaminu ustnego z wiedzy teoretycznej, z egzaminu praktycznego polegającego na sprawdzeniu umiejętności w zakresie obsługi i konserwacji urządzeń technicznych.

Pozytywny wynik egzaminu jest podstawą do wydania zaświadczenia kwalifikacyjnego (szczegółowy program sprawdzania kwalifikacji osób obsługujących i konserwujących urządzenia transportu biskiego można znaleźć na stronach internetowych UDT).

Kandydat ubiegający się o sprawdzenie kwalifikacji powinien:

  • mieć ukończone 18 lat,
  • stan zdrowia umożliwiający wykonywanie danej pracy,
  • stosownie do zakresu wniosku posiadać umiejętności praktycznego wykonywania czynności obsługi lub konserwacji urządzenia, posiadać wiedzę w zakresie warunków dozoru technicznego, norm i przepisów prawnych,
  • spełniać dodatkowe wymagania, gdy są wymagane.

Rodzaje urządzeń technicznych, przy których obsłudze i konserwacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji

Dalej przedstawiamy urządzenia techniczne, przy których obsłudze wymagane jest posiadanie kwalifikacji (w zakresie obsługi):

  • suwnice, żurawie, wciągarki i wciągniki, z wyjątkiem urządzeń z napędem ręcznym wszystkich mechanizmów, układnice do składowania ładunków w magazynach,
  • układarki do układania torów,
  • dźwigi, z wyjątkiem dźwigów osobowych, dźwigów towarowych ze sterowaniem zewnętrznym, dźwigów towarowych małych i urządzeń do transportu osób niepełnosprawnych,
  • wyciągi towarowe i wyciągi statków,
  • podesty ruchome, z wyjątkiem załadowczych podestów burtowych,
  • dźwignice linotorowe,
  • urządzenia do manipulacji kontenerami,
  • osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie,
  • pomosty ruchome z zespołami napędowymi w przystaniach promowych,
  • zbiorniki stałe z zespołami napędowymi na skroplone gazy węglowodorowe oraz zbiorniki przenośne o pojemności powyżej 350 cm3 – w zakresie napełniania,
  • urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych,
  • wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia.

Urządzenia techniczne, przy których konserwacji wymagane jest posiadanie kwalifikacji w zakresie konserwacji:

  • suwnice, żurawie, wciągarki i wciągniki,
  • układnice do składowania ładunków w magazynach,
  • układarki do układania torów,
  • dźwigi,
  • wyciągi towarowe i wyciągi statków,
  • podesty ruchome,
  • dźwignice linotorowe,
  • dźwigniki (podnośniki), z wyjątkiem dźwigników stanowiących fabryczne wyposażenie pojazdów oraz mechanizmów wywrotu skrzyń ładunkowych pojazdów i mechanizmów pochylania stołów technologicznych,
  • urządzenia do manipulacji kontenerami,
  • przenośniki osobowe i towarowe,
  • osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyciągi narciarskie,
  • pomosty ruchome z zespołem napędowym w przystaniach promowych,
  • wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia.

Przepisy karne

Nieprzestrzeganie przepisów ustawy o dozorze technicznym może osoby naruszające te przepisy narazić na odpowiedzialność karną. Kto dopuszcza do eksploatacji urządzenie techniczne:

  • bez otrzymania decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o dopuszczeniu urządzenia do eksploatacji lub obrotu,
  • wbrew decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o wstrzymaniu eksploatacji lub wycofaniu z obrotu urządzenia technicznego

– podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Uwaga!

Tej samej karze podlega ten, kto przerabia urządzenie techniczne bez zgody organu właściwej jednostki dozoru technicznego.

Karze grzywny podlega ten, kto:

  • uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie badań i czynności sprawdzających,
  • nie wykonuje obowiązku zawiadomienia organu właściwej jednostki dozoru technicznego o niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia technicznego lub nieszczęśliwym wypadku związanym z eksploatacją urządzenia technicznego.

Trzeba podkreślić, że urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego (z wyjątkiem urządzeń objętych dozorem technicznym uproszczonym lub oznaczonych przez wytwarzającego znakiem dozoru technicznego).

Autor: 

Waldemar Klucha specjalista ds. bezpieczeństwa pracy

Autor
Mgr inż. budownictwa lądowego, absolwent Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Łódzkiej. Główny specjalista ds. bhp, specjalista ds. ochrony ppoż. w firmie doradztwa z zakresu prawa i ochrony pracy SEKA SA