Bezpieczeństwo i higiena pracy spawacza, czyli odpowiedni dobór środków ochrony indywidualnej

Zmniejszenie się liczby absolwentów szkół technicznych i zawodowych sprawiło, że obecnie wiele firm odczuwa niedobory wykwalifikowanych fachowców. I tak np. spawacze są poszukiwani na rynku pracy. W jakich jednak branżach mogą liczyć na zatrudnienie? Czy mają przestrzeń żeby wykazywać się kreatywnością?

Liczba spawaczy jest obecnie zdecydowanie mniejsza, aniżeli wynosi zapotrzebowanie rynku, dlatego dobry fachowiec bez najmniejszego kłopotu znajdzie zatrudnienie. W Polsce naprawdę brakuje doświadczonych profesjonalistów, gdyż ci znaleźli intratne zatrudnienie w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii czy Skandynawii. Ta luka jest częściowo zapełniana przez spawaczy z Ukrainy, z różnym jednak skutkiem. Wiele firm i zakładów przemysłowych organizuje własne kursy przyszłych pracowników, którzy zostają zatrudnieni od razu po zakończeniu szkolenia.

Należy pamiętać, że spawacze to jedna z najlepiej opłacanych grup zawodowych w przemyśle, plasująca się pod względem wysokości zarobków wyżej od szlifierzy czy monterów.

Gdzie zatem pracuje najwięcej spawaczy? Głównymi pracodawcami dla tej grupy zawodowej pozostają stocznie oraz branża offshore. Fachowcy znajdują także zatrudnienie wszędzie tam, gdzie odbywa się produkcja metalu i powstają konstrukcje stalowe, maszyny czy środki transportu. Warto jednak zaznaczyć, że istnieje wiele różnych metod spawania, które wymagają posiadania szczególnych umiejętności oraz specjalnych uprawnień i certyfikatów. Do elity zawodowej zaliczani są więc spawacze pracujący metodą TIG (Tungsten Inert Gas) oraz ci, wykonujący prace pod wodą.

Postęp technologiczny zmienił oblicze wielu zawodów. Czy to samo można również powiedzieć o profesji spawacza? Jak wyglądała jego praca kiedyś a jak dziś?

Oczywiście, zawód spawacza również uległ wielu zmianom, np. spawanie acetylenowo-tlenowe, niegdyś bardzo popularne, zostało całkowicie wyparte i dziś w zasadzie nie jest stosowane. Obecnie, w przemyśle najczęściej bazuje się na metodach MIG, MAG oraz TIG, stosowane jest spawanie laserowe czy mikroplazmowe. Zapewnia to zupełnie nową jakość i wydajność pracy spawacza.

Część procesów odbywa się w oparciu o roboty spawalnicze. Należy jednak podkreślić, że podczas prac spawalniczych człowiek jest niezastąpiony. Znacznej część zadań, mimo zaawansowanych technologii, maszyny nie są bowiem w stanie wykonać.

Główny Urząd Statystyczny alarmuje, że w ubiegłym roku doszło do 87 886 wypadków w pracy, o 264 więcej niż w 2015 roku. Czy obowiązujące regulacje prawne wskazują obowiązkowy zakres środków ochrony, które powinien stosować spawacz?

Ogólne zasady bezpieczeństwa w pracy spawacza są takie same, jak w przypadku innych grup zawodowych. Podstawą zapewnienia bezpieczeństwa pracy jest wykonanie analizy ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Na podstawie uzyskanych wyników dobierane są następnie środki ochrony zbiorowej, a w dalszej kolejności – środki ochrony indywidualnej. Spawacze to jeden z tych szczególnych zawodów, dla których środki ochrony zbiorowej nie stanowią wystarczającego zabezpieczania. Doborem odpowiednich rozwiązań powinien jednak zajmować się specjalista ds. BHP.

Oczywiście obowiązkowym elementem ochronnym spawacza jest przyłbica, zapewniająca dobrą widoczność i precyzję podczas pracy, a równocześnie zabezpieczająca wzrok przed ostrym źródłem światła i promieniowaniem UV czy IR.

Ponadto, istotne są:

• środki ochrony układu oddechowego – chroniące przed dymem i pyłem spawalniczym oraz

• odzież ochronna, która stanowi barierę przed uszkodzeniami ciała, takimi jak oparzenia czy naświetlenie przez promieniowanie U,

• środki ochrony słuchu – dlaczego są one tak ważne – dlatego, że hałas towarzyszy pracy spawarek, szlifierek i innych maszyn w otoczeniu spawaczy.

Czy środki ochrony osobistej stosowane przez spawaczy muszą posiadać odpowiednie atesty? Jakie wymagania powinny spełniać?

Wszystkie środki ochrony osobistej muszą posiadać stosowne atesty wynikające z unijnej dyrektywy w tym zakresie oraz posiadać oznaczenie „CE”. Co więcej, każdy pojedynczy środek musi spełniać wymogi odpowiedniej normy i klasy ochrony. Na przykład stosowana w celu ochrony dróg oddechowych półmaska filtrująca musi być zgodna z normą EN 149 i spełniać wymogi dla jednej z trzech klas: P1, P2 lub P3. Klasa ochrony zależy od występujących na stanowisku pracy przekroczeń dopuszczalnego poziomu zapylenia.

Co istotne, system normalizacji jest dziś jednolity i normy wprowadzone przez Unię Europejską są zharmonizowane z normami polskimi. Dla wielu osób przepisy te mogą być jednak skomplikowane. Dlatego w przypadku doboru środków ochrony indywidualnej dla pracowników zatrudnionych w środowiskach szczególnie niebezpiecznych, warto skonsultować się ze specjalistami ds. BHP. Znają oni nie tylko wymagania formalne dotyczące określonych rozwiązań, ale także specyficzne wymagania pracowników określonych branż.

Dlaczego ochrona dróg oddechowych jest tak istotna? Czy nie wystarczy zastosowanie chusty lub zwykłych maseczek, np. chirurgicznych?

Choroby zawodowe spawaczy są zwykle związane z metodą spawania oraz rodzajem stosowanego materiału. Jeżeli pracownik przez dłuższy okres nie korzystał z odpowiednich środków ochrony indywidualnej, może pojawić się pylica. Dym spawalniczy zawiera setki szkodliwych związków chemicznych, z których część ma działanie rakotwórcze. Chusty czy zwykłe maseczki chirurgiczne nie przylegają ściśle do twarzy, a ponadto wykonane są z materiału, który nie filtruje tak drobnych cząstek. Na dym spawalniczy składają się tzw. cząstki respirabilne, czyli takie, które mogą przenikać poprzez drogi oddechowe do pęcherzyków płucnych, a  stamtąd przedostać się do krwi i tym samym zatruć cały organizm.

Spawacze stosują różne techniki podczas pracy, np. spawanie gazowe, cięcie tlenem czy elektrożłobienie. Czy do każdej z tych prac wymagane jest stosowanie odmiennych środków ochrony? Czy rozwiązania dla spawaczy sprawdzą się również podczas np. prac szlifierczych?

Istnieją specjalistyczne środki ochrony osobistej stworzone z myślą o różnych metodach spawalniczych. Oznacza to, że np. inne ochronniki będą stosowane przy spawaniu gazowym, a inne przy elektrycznym.

Istnieją jednak rozwiązania, z których korzystać można z powodzeniem przy różnych pracach spawalniczych a nawet szlifierskich, np. przyłbice Speedglas™ z serii 9100. Dla użytkowników stosowanie takich produktów oznacza wygodę oraz oszczędność czasu i pieniędzy. Spawacz nie musi bowiem posiadać wielu przyłbic i zmieniać ich za każdym razem, gdy przystępuje do wykonania innego zadania.

Na rynku dostępnych jest bardzo wiele modeli przyłbic – jak wybrać najlepszą?

Spawacze amatorzy mogą nie odczuć szczególnej różnicy podczas korzystania z przyłbic różnych firm – większość modeli dostępnych na rynku będzie zapewne spełniać ich oczekiwania.

Jednak profesjonaliści mają większe wymagania. Oczekują wysokiej wytrzymałości, niezawodności i dobrych parametrów optycznych, które zapewnią precyzję pracy. Dlatego właśnie zaprojektowano przyłbicę 3M™ Speedglas^TM z filtrem 9100XXi. Filtr zapewnia możliwość wyboru poziomu zaciemnienia odpowiedniego do każdej metody, a przy tym ułatwia rozpoznawanie kolorów, dzięki czemu widziany obraz jest bardziej naturalny i szczegółowy. Doskonałe widzenie przez filtr spawalniczy znacząco ogranicza potrzebę unoszenia przyłbicy, co zapewnia doskonałą ochronę przed promieniowaniem ultrafioletowym, podczerwonym oraz urazami oczu.

Spawanie to jednak nie tylko męska domena – coraz więcej pań próbuje swoich sił w tym zawodzie. Czy istnieją jakieś rozwiązania stworzone z myślą o nich?

Rzeczywiście, coraz więcej mamy w Polsce kobiet spawaczy. W Szwecji stanowią już one znaczny odsetek w tej grupie zawodowej. Umiejętności kobiet spawaczy są szczególnie cenione w tych przypadkach, w których kluczowa jest precyzja, dokładność i cierpliwość. Obecnie żadna firma nie produkuje przyłbic typowo damskich ani męskich. Dlaczego? Aby produkt był komfortowy, musi posiadać szeroki zakres regulacji. To z kolei oznacza, że rozwiązanie jest tak samo wygodne dla drobniejszego mężczyzny, jak i wysportowanej kobiety.

Wiemy jednak, że dla pań wygoda to za mało. Dlatego w 3M pojawił się pomysł stworzenia projektów graficznych dla przyłbic Speedglas. I tak właśnie powstała kolekcja prezentująca modele z atrakcyjnymi motywami dekoracyjnymi, w 4 opcjach dla kobiet i 8 dla mężczyzn.

Ceny poszczególnych rozwiązań dostępnych na rynku mogą się bardzo różnić. Czy warto inwestować w droższe rozwiązania?

Inwestycja to w przypadku przyłbic ochronnych słowo-klucz. Cena nie jest bowiem miarodajnym obrazem atrakcyjności danej oferty. Nie zawsze tańsza przyłbica zagwarantuje firmie realne oszczędności. Dobry produkt powinien nie tylko zapewnić pełną ochronę pracownika, ale też umożliwić podniesienie jego produktywności poprzez poprawę komfortu i swobody ruchu.

Specjaliści 3M, którzy projektowali przyłbice Speedglas, wzięli to pod uwagę. Dlatego spawacz nie musi już podnosić przyłbicy pomiędzy każdym zajarzeniem łuku spawalniczego, przez co wykonuje pracę szybciej, mniej się męczy i jest w stanie dłużej wykonywać zadania na najwyższym poziomie. Badania wydajności pokazują, że dzięki tym produktom pracownicy są nawet o 15 % bardziej wydajni, a to się przekłada oczywiście na większe zyski firmy. Ponadto, przyłbice są wytrzymałe i w pełnowartościowy sposób służą nawet do 10 lat. Zakup produktów Speedglas to zatem inwestycja na lata, która jednak zwraca się już po kilku miesiącach.

Rozmówcą Portalu BHP był ekspert firmy 3M Poland Witold Postarch

O 3M w Polsce

3M Poland Sp. z o.o. jest oddziałem międzynarodowego koncernu Minnesota Mining and Manufacturing. W 2016 roku 3M obchodził 25-lecie działalności na polskim rynku. W tym czasie firma zainwestowała w naszym kraju ponad 500 mln USD.  3M w Polsce posiada cztery ośrodki produkcyjne: dwa we Wrocławiu, w Janinowie k/Grodziska Mazowieckiego oraz Rabce. Firma zatrudnia ponad 3 000 pracowników i oferuje około 10 000 produktów w ramach 5 grup biznesowych: Ochrona Zdrowia, Produkty Konsumenckie, Bezpieczeństwo i Grafika, Przemysł, Elektronika i Energetyka. Centrala firmy mieści się w Kajetanach k/Warszawy. W czerwcu 2013 roku we Wrocławiu swoją działalność rozpoczęło nowoczesne Centrum Innowacji 3M, przestrzeń w której firma prezentuje innowacyjne technologie i rozwiązania. Dwa lata później, również we Wrocławiu, koncern uruchomił Centrum Usług Wspólnych 3M na obszar Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki.

Zaangażowanie i wkład firmy w rozwój polskiej gospodarki zostały wielokrotnie  nagrodzone. Na przestrzeni ostatnich lat, 3M Poland otrzymał m.in. w 2016 roku wyróżnienie PAIIZ za całokształt działalności oraz Wektor 2016 za współpracą z biznesem i lokalną społecznością, a w 2015 roku odznakę honorową za zasługi dla rozwoju gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej przyznaną przez Ministerstwo Rozwoju. Firma 3M Poland tworzy dla swoich pracowników doskonałe warunki pracy i możliwości rozwoju, czego dowodzi otrzymywanie przez kilka lat z rzędu tytułu Solidnego Pracodawcy czy podwójnego wyróżnienia Great Place to Work® w 2017 oraz 2016 roku. Działalność firmy 3M Poland jest doceniana także przez organizacje branżowe. W 2017 roku projekt marketingowy 3M pod hasłem „Starcie Szlifierzy” wyróżniono Brązowym Mieczem KTR. Rok wcześniej projekt ten został nagrodzony przez Związek Firm PR Srebrnym oraz Złotym Spinaczem, a kampania reklamowa promująca naukowe rozwiązania firmy 3M zdobyła brązową statuetkę Effie®.