Nanomateriały – realne zagrożenie w każdym środowisku pracy

Nanotechnologia jest dziedziną stosunkowo nową. Brakuje póki co jednoznacznego potwierdzenia szkodliwości tych materiałów na organizm ludzki. Dostępne są jednak wyniki badań laboratoryjnych, gdzie wskazuje się, że np. niektóre nanomateriały mogą niszczyć komórki organizmu, bądź też, zależnie od rozmiaru, mogą kumulować się w organach wewnętrznych. Dlatego do problemu nanomateriałów trzeba podchodzić z dużą ostrożnością. Konieczne jest również podejmować działań ograniczających ich wpływ na środowisko i warunki pracy.

Według zaleceń Komisji Europejskiej z 18 października 2011 r. nanomateriał oznacza materiał naturalny, który powstał przypadkowo lub został wytworzony, zawierający cząstki w stanie swobodnym lub w formie  agregatu bądź aglomeratu, w którym co najmniej 50% lub więcej cząstek w liczbowym rozkładzie wielkości cząstek ma jeden lub więcej wymiarów w zakresie 1–100 nm. W określonych przypadkach, uzasadnionych względami ochrony środowiska, zdrowia, bezpieczeństwa lub konkurencyjności, zamiast wartości progowej liczbowego rozkładu wielkości cząstek wynoszącej 50% można przyjąć wartość z zakresu 1–50%.

Na dzień dzisiejszy temat nanocząsteczek nie jest wyraźnie uregulowany w prawie polskim. Trzeba jednak podkreślić, że Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi długofalowe działania kontrolno-prewencyjne, których celem jest ograniczenie negatywnego wpływu nanocząsteczek na środowisko pracy.

Jak podaje PIP w 2014 r. inspektorzy skontrolowali 69 podmiotów stosujących nanomateriały oraz laboratoria na wyższych uczelniach. Pozytywnie podczas kontroli zaobserwowano, że firmy będące częścią międzynarodowych koncernów prowadzą działania w celu poprawy bezpieczeństwa m.in. przez wdrażanie dodatkowych procedur dotyczących nanocząsteczek. Natomiast już w mniejszych firmach jest gorzej. Większość pracodawców i pracowników nie zdaje sobie sprawy z tego, że ma do czynienia z nanomateriałami. Zdarzały się bowiem przypadki braku wiedzy o stosowaniu substancji zawierających mikrocząstki. Co za tym idzie w mniejszych firmach zauważalny jest problem z podejmowaniem działań ograniczających negatywny wpływ nanomateriałów na zatrudnionych.

W celu stwierdzenia występowania nanomateriałów na stanowisku pracy konieczne jest przeprowadzenie rzetelnej oceny ryzyka zawodowego. Trzeba podkreślić, że w przypadku nanomateriałów ocena ryzyka powinna być przeprowadzana indywidualnie w każdym przypadku. Bowiem poziom narażenia na szkodliwe cząstki jest zależny od:

• ich stężenia w powietrzu na stanowisku pracy,
• czasu narażenia i
• możliwości ich wnikania do wnętrza komórek.

Tylko w ten sposób można podjąć prawidłowe działania profilaktyczne ograniczające zagrożenia wynikające z uwolnienia mikrocząsteczek podczas procesów produkcji czy pracy.

Tu warto zwrócić uwagę na opracowane przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EUOSHA) materiały dotyczące narażenia w miejscu pracy na określone nanocząstki, a także przykłady dobrych praktyk w zarządzaniu ryzykiem.

Jeżeli chodzi o zalecane działania profilaktyczne w przypadku występowania w środowisku pracy nanomateriałów, to m.in.:

• stosowanie wentylacji z systemem filtrów HEPA,
• wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające drogi oddechowe i skórę,
• likwidowanie źródeł emisji czy
• ograniczenie stosowania materiałów pylących.

Źródło: http://www.pip.gov.pl