Alarmujący stan bezpieczeństwa pracy na polskich budowach

Inspektorzy pracy przeprowadzili w 2017 r. 5 481 kontroli na budowach. Stan bezpieczeństwa pracy okazał się na nich niestety dalece niezadowalający. Inspektorzy wydali blisko 33 tys. decyzji, z których aż 23 tys. nakazywało natychmiastową eliminację bezpośrednich zagrożeń dla życia lub zdrowia pracujących. Skierowali też 52 wnioski do ZUS o podwyższenie o 100% składki na ubezpieczenie wypadkowe. Ponadto inspektorzy PIP skierowali pisma informujące o stwierdzonych naruszeniach przepisów bhp m.in. do:

• nadzoru budowlanego (o braku tablic informacyjnych, planów BiOZ),
• dozoru technicznego (o braku decyzji dopuszczającej urządzenia poddozorowe do eksploatacji, nieterminowych przeglądach i konserwacjach).

Jak się okazuje najbardziej zawodzi w polskich firmach budowlanych organizacja pracy. Ponad 70% nieprawidłowości stwierdzanych przez inspektorów PIP dotyczyło tego obszaru. Podczas prawie co drugiej kontroli okazywało się, że miejsca i strefy niebezpieczne są nieprawidłowo zabezpieczone bądź w ogóle niezabezpieczone.

Niestety firmy budowlane mają problem również z dokumentacją w zakresie bhp. Najczęściej nieprawidłowości dotyczą opracowywania dokumentów, dotyczących identyfikacji zagrożeń, brak:

• brak instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych,
• brak oceny ryzyka zawodowego.

Kolejną kwestią, o której często zapominali pracodawcy z branży budowlanej, to szkolenia bhp. Podczas prawie co drugiej kontroli stwierdzono nieprawidłowości w przygotowaniu pracujących do pracy. Największy problem dotyczył dopuszczania do pracy osób bez wymaganej wiedzy o zagrożeniach związanych z wykonywanymi pracami i sposobach zabezpieczeń przed oddziaływaniem tych zagrożeń. Wynikało to z właśnie z niewłaściwie przeprowadzanych szkoleń bhp, a nawet ich braku.

Równie istotna nieprawidłowość, stwierdzana u co ósmego przedsiębiorcy, to praca bez wymaganych środków ochrony indywidualnej. Należy tu zaznaczyć, że nie zawsze przyczyną takiego stanu rzeczy było niezapewnienie środków ochrony przez pracodawcę. Czasami chodziło o brak nadzoru w stosowaniu przez pracowników zapewnionych środków. Niestety świadczy to o braku odpowiedzialności u osób sprawujących nadzór, które nie zapewniając pracownikom wystarczającej wiedzy, uniemożliwiają im właściwą reakcję na warunki zagrożenia.

Podobnie jak w ubiegłych latach znaczny odsetek nieprawidłowości na polskich budowach dotyczył wykonywania prac na wysokości bez zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości. Szczególnie duże braki w tym zakresie odnosiły się do:

• stosowania na stanowiskach pracy środków ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości,
• niezapewnienia bezpiecznych przejść i dojść do stanowisk pracy
• niezapewnienia lub złego doboru środków ochrony indywidualnej – typu szelki.

Według danych PIP sytuacje takie występowały szczególnie w przypadku wykonywania prac na niższych wysokościach – do 3 m. Winni takiego stanu rzeczy byli zarówno nadzorujący prace budowlane, jak i sami pracownicy lekceważący zagrożenia występujące przy takiej pracy.

W przypadku ponad 35% skontrolowanych w ubiegłym roku palców budowy naruszenia dotyczyły także przepisów odnoszących się do wykonywania prac przy użyciu rusztowań.

Najczęściej powtarzające się nieprawidłowości związane były z:

• montowaniem rusztowań w sposób nietypowy i niezgodny z dokumentacją producenta
• dopuszczaniem do eksploatacji rusztowań bez dokonania wymaganych odbiorów.

Jak się okazuje najwięcej nieprawidłowości dotyczyło eksploatacji rusztowań najbardziej popularnych, czyli typu warszawskiego. Pracodawcy chcąc zaoszczędzić kupują najczęściej same ramy konstrukcyjne rusztowania bez dodatkowego wyposażenia, tj.:

• systemowych balustrad,
• pomostów roboczych,
• stężeń i drabin komunikacyjnych.

Natomiast jako pomosty robocze wykorzystywane są często pojedyncze deski.

Choć powszechnie wiadomo, że przewody elektryczne zawsze powinny być zabezpieczone, to na co piątej skontrolowanej budowie inspektorzy PIP stwierdzili nieprawidłowości dotyczące właśnie braku zabezpieczenia przewodów elektrycznych przed uszkodzeniem mechanicznym. Na budowach często brakowało również pomiarów skuteczności ochrony przeciwporażeniowej podstawowej i przy uszkodzeniu. Eksploatowane przewody elektryczne pozostawiane były także w ciągach komunikacyjnych, powodując ryzyko potknięcia, a w przypadku ich uszkodzenia porażenia prądem elektrycznym.

Głównych przyczyn wskazanych nieprawidłowości inspektorzy PIP upatrują w podejściu inwestorów do kwestii bhp. Obecnie brak jest bowiem prawnej odpowiedzialności inwestora w zakresie bezpieczeństwa pracy zarówno na etapie projektowania inwestycji, jak i w trakcie jej realizacji. Gdyby takie uregulowania istniały sytuacja byłby lepsza. Zapewne nie dochodziłoby do obniżania wartości kosztorysowej robót budowlanych, co leży w interesie inwestora, a przy tym brak jakiejkolwiek odpowiedzialności po jego stronie za bezpieczeństwo robót. Jest to sposób na szukanie przez wykonawców oszczędności. Skutkiem tego jest właśnie obniżenie poziomu ochrony pracujących na budowie, co bezpośrednio przekłada się na poziom wypadkowości.

Kolejną kwestią generującą nieprawidłowości w zakresie bhp na budowach jest brak zaangażowania części pracodawców, zarówno w kształtowanie właściwych zachowań pracowników (niski poziom szkoleń w zakresie bhp), jak i zapewnienie skutecznej pracy służby bhp (np. w zakresie wewnętrznych kontroli i monitorowania stanu bezpieczeństwa pracy).

Rzecz ma się zasadniczo lepiej tam, gdzie inwestycje realizowały specjalistyczne firmy budowlane, z wieloletnim doświadczeniem w branży, posiadające dobrze zorganizowaną służbę bhp, dbające o zapewnienie zgodnego z przepisami poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Takie firm, które realizując zadania inwestycyjne skutecznie egzekwują od podwykonawców przestrzeganie przepisów BHP. Tutaj przykładem mogą być firmy należące do Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie.

W kolejnych latach, mając na uwadze zidentyfikowane nieprawidłowości, PIP planuje:

• objęcie kontrolami dużych inwestycji budowlanych, w ramach których szczególna uwaga zwrócona będzie na planowanie i organizację prac w zakresie zapewniającym bezpieczeństwo pracującym, nadzór nad podwykonawcami oraz koordynację prac pod względem bhp;
• podjęcie współpracy z inwestorami, w szczególności instytucji państwowych i samorządowych, w celu uszczelnienia systemu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas realizacji zadań budowlanych;
• prowadzenie kompleksowych kontroli, uzupełnionych działaniami prewencyjnymi, w zakresie bezpieczeństwa pracy u mikro i małych przedsiębiorców realizujących prace budowlane samodzielnie bądź w charakterze podwykonawcy;
• prowadzenie ścisłej współpracy z organami nadzoru nad warunkami pracy, izbami gospodarczymi oraz partnerami społecznymi na rzecz spójnej polityki w zakresie podnoszenia kultury bezpieczeństwa pracy.

Źródło: www.pip.pl. – Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2017 r.