Badanie stanu trzeźwości pracowników punktem spornym – Rzecznik MŚP vs UODO

Biuro Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców złożyło pod koniec lipca br. do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wniosek o objaśnienie prawne, prawidłowego rozumienia i stosowania art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Chodzi o ustalenie, czy pracodawca jest uprawniony do samodzielnej kontroli stanu trzeźwości pracownika lub wyrywkowej kontroli tego stanu np. z użyciem alkomatu bez udziału właściwego organu.

Ponadto we wniosku jest również zawarta prośba o objaśnienie prawne dotyczące art. 221b ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy poprzez wskazanie, czy dane dotyczące stanu trzeźwości pracownika są danymi osobowymi o stanie zdrowia, a zatem, czy ich przekazanie możliwe jest wyłącznie z inicjatywy pracownika.

Wniosek o objaśnienie prawne jest efektem komunikatu Urzędu Ochrony Danych Osobowych, który pojawił się 27 czerwca 2019 r. Urząd stwierdził, że badanie trzeźwości może być zainicjowane wyłącznie przez pracownika, a sama informacja o stanie trzeźwości jest informacją o stanie zdrowia oraz że nie ma podstawy prawnej, która umożliwiłaby pracodawcom samodzielną kontrolę pracowników alkomatem.

Co taka interpretacja oznacza dla pracodawcy? Oznacza, jak wkazuje UODO, że niedopuszczalne jest wyrywkowe lub prewencyjne badanie pracowników, a które do tej pory było powszechną praktyką. Ponadto w takiej sytuacji pracodawca w chwili powzięcia uzasadnionego podejrzenia, iż pracownik stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie wykonywania obowiązków służbowych, ma obowiązek niedopuszczenia takiej osoby do pracy (bez konieczności weryfikowania stanu trzeźwości).

W opinii UODO nie ma podstawy prawnej, która umożliwiłaby pracodawcom samodzielną kontrolę pracowników alkomatem. Według UODO nie można więc traktować badania stanu trzeźwości pracowników m.in. jako:

• formy monitorowania pracy pracowników, o której mowa w art. 22³§ 4 Kodeksu pracy,
• działania niezbędnego dla zapewnienia ogółowi pracowników bezpiecznych lub higienicznych warunków pracy,
• usprawiedliwionego ze względu na uzasadniony interes pracodawcy.

Tu podkreślmy, że eksperci Portalu BHP, dokonując literalnej wykładni przepisów, od dawna wskazują na brak podstaw prawnych pozwalających pracodawcy, lub na jego zlecenie innemu pracownikowi zakładu, wykonywać samodzielnych badań i kontroli pracowników alkomatem.

Natomiast według opinii Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców przetwarzanie danych dotyczących stanu trzeźwości pracownika jest jednak możliwe, o ile jego celem jest dochowanie obowiązków ciążących na pracodawcy, w tym np. zapewnienia bezpieczeństwa zatrudnionym.

Podkreślmy jednak, że okoliczności i zasady, na jakich można przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika określa art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z treścią tego przepisu stan trzeźwości pracowników można sprawdzać, ale tylko wtedy, gdy łącznie są spełnione dwa warunki:

• badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
• badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

Źródło: https://rzecznikmsp.gov.pl i https://uodo.gov.pl