BHP po polsku – czyli świadomość polskich pracowników na temat bhp

Tegoroczna edycja badania „Bezpieczeństwo Pracy w Polsce 2016”, przeprowadzonego na zlecenie Koalicji „Bezpieczni w Pracy”,skupia się na opiniach i postawach osób pracujących fizycznie i umysłowo-fizycznie. W pierwszej grupie dominuje wykształcenie zawodowe, w drugiej średnie i pomaturalne.

Jak wskazuje raporty prawie trzy czwarte pracowników fizycznych i umysłowo fizycznych w Polsce (72%) ocenia, że ich praca wiąże się z potencjalnym ryzykiem dla zdrowia lub życia. Przeważnie ryzyko to jest szacowane jako niosące za sobą średnie bądź małe zagrożenie.

Za najbardziej niebezpieczne wśród respondentów uznawane są branże:

• transportowa;

• logistyka;

• rolnictwo i ogrodnictwo oraz

• budowlana.

Z badania wynika również, że najczęściej wymienianym przez pracowników fizycznych i umysłowo fizycznych zagrożeniem jest stres (72% badanych) oraz hałas (68% badanach). Na ocenę na rażenia na poszczególne czynniki wpływa, co naturalne, typ branży, w której pracownik jest zatrudniony. Osoby pracujące w produkcji, górnictwie, energetyce, a także w budownictwie, częściej niż pozostałe oceniają, że są narażone na hałas, bardzo wysokie lub bardzo niskie temperatury, wibracje, drgania narządzi i maszyn. W budownictwie dochodzi do tego noszenie lub przesuwanie ciężkich ładunków. Pracujący w rolnictwie i ogrodnictwie częściej niż inni narażeni są natomiast na wdychanie pyłów, kontakt z substancjami chemicznymi lub biologicznymi oraz – podobnie jak wcześniejsze grupy – na bardzo wysokie lub bardzo niskie temperatury, wibracje, drgania narzędzi i maszyn.

Niemal każdy pracownik fizyczny (95 proc.) oraz umysłowo-fizyczny (98 proc.) jest zdania, że zna procedury bezpieczeństwa związane z pełnionym przez siebie stanowiskiem. Oprócz tego, że zdecydowana większość deklaruje, że zna procedury bezpieczeństwa, to również zdecydowana większość z nich (87 proc.) sądzi, że ma bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa w swoim miejscu pracy. Ponad połowa przebadanych pracowników (56 proc.) deklaruje, że powiadomiłaby Państwową Inspekcję Pracy w sytuacji nieprzestrzegania procedur bezpieczeństwa przez swojego pracodawcę.

Wśród ogółu badanych prawie połowa pracowników (49 proc.) przyznaje, że ich praca wymaga stosowania środków ochrony indywidualnej. Taką deklaracje´ częściej składają pracownicy fizyczni (54 proc. w porównaniu do 44 proc. wśród umysłowo-fizycznych). Duże różnice w odpowiedziach widać wśród osób pracujących w różnych branżach. Twierdząco na pytanie najczęściej odpowiadają pracownicy sektorów takich jak:

• budownictwo (70 proc.),

• transport i logistyka (69 proc.),

• rolnictwo i ogrodnictwo (65 proc.).

Choć odsetki te są wysokie, to ich interpretacja zależy od kontekstu. Czy to możliwe, żeby 28% pracowników branży budowlanej twierdziło, że ich praca nie wymaga stosowania środków ochrony osobistej?

„Budownictwo jest sektorem, z którego największy odsetek badanych przyznał konieczność używania środków ochrony indywidualnej. Zatrważająca jest jednak liczba respondentów, którzy stwierdzili, że praca w branży budowlanej nie wymaga stosowania środków ochrony osobistej – to aż 28 proc. pracowników, czyli prawie co trzecia osoba wykonująca prace na budowie.” – komentuje wyniki badania Jarosław Wilk Dyrektor ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia LafargeHolcim w Polsce, członka Koalicji Bezpieczni w Pracy – (…) „Od każdej osoby, która wchodzi na teren naszego zakładu, niezalenie od tego, czy jest to pracownik fizyczny, umysłowy czy podwykonawca, wymagamy noszenia środków ochrony indywidualnej. Kiedy przebywa poza tzw. strefa zieloną – minimum to kask ochronny, obuwie robocze klasy S3, okulary oraz kamizelka. W wyznaczonych strefach dodatkowo wymagane są m.in. ograniczniki słuchu czy stosowna odzież robocza.” – dodaje w dalszej części komentarza.

Niezalenie od stawianych wymagań, wszystkich zapytaliśmy o to, jakich środków ochrony indywidualnej używają. Ankietowani najczęściej wymieniali:

• rękawice (55 proc.),

• odzież ochronną (55 proc.) oraz

• obuwie ochronne (47 proc.).

W tym względzie duże różnice występują równie pomiędzy branżami. W budownictwie żadnych środków ochrony indywidualnej nie używa 5 % osób. Na drugim biegunie znajduje się handel, gdzie jedna połowa osób używa (51 proc.) a druga nie używa (49 proc.) środków ochrony indywidualnej. Ogólnie, pracownicy fizyczni oraz ci zatrudnieni w branżach budowlanej, produkcji, górnictwie, energetyce, ale też rolnictwie i ogrodnictwie w znacząco większym stopniu korzystają ze środków ochrony osobistej.

Tegoroczna edycja badania to powrót do perspektywy pracowniczej. By lepiej zrozumieć postawy oraz opinie pracowników, postanowiliśmy wyodrębnić dwie grupy respondentów – skupiliśmy się na pracownikach fizycznych oraz fizyczno-umysłowych – mówi Joanna Skrzyńska z Zespołu Badań Społecznych TNS Polska – Cieszy nas ogólny obraz wyłaniający się z badania. Pokazuje on, że sprawy bezpieczeństwa nie są ignorowane. Najważniejsze są jednak szczegóły, dlatego wyodrębniliśmy cztery typy pracowników i w ich ramach dokonaliśmy pogłębionej analizy – dodaje.

Ponad połowa pracowników fizycznych i umysłowo-fizycznych (62 % badanych pracowników) deklaruje, że w ich zakładach pracy regularnie przeprowadzane są szkolenia z zakresu BHP. Większość respondentów (75 %), przechodziła szkolenie BHP wiele, bądź co najmniej kilka razy. Pracownicy fizyczni nieco częściej niż umysłowo-fizyczni mówią, że byli na takim szkoleniu tylko raz (22 % wobec 17 %).

Z badań Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2015 roku zarejestrowano 87 622 osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy, w tym 304 osoby w wypadkach ze skutkiem śmiertelnym – mówi Andrzej Smółko Prezes CWS-boco Polska Przewodniczący Koalicji Bezpieczni w Pracy – liczba poszkodowanych pokazuje, jak ważne jest prowadzenie działań prewencyjnych, w tym przede wszystkim szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy czy zapewnienie pracownikom odpowiednich dla danego stanowiska pracy, wysokiej jakości środków ochrony indywidualnej. Niepokoi więc odsetek badanych, którzy przyznają, że w ich miejscach pracy nie odbywają się żadne szkolenia czy też takich, którzy są zdania, że ich praca nie wymaga stosowania środków ochrony osobistej. Należy pamiętać, że szkolenie z zasad BHP oraz ich egzekwowanie, to nie tylko korzyści ekonomiczne, ale przede wszystkim moralne. Stosując się do odpowiednich zasad i procedur, chronimy najwyższą ludzką wartość – zdrowie i życie – podsumowuje.

Pracownicy fizyczni i umysłowo-fizyczni, którzy brali udział w szkoleniach z zakresu BHP uważają, że były one dla nich przydatne (86 %). Bardziej o przydatności odbytych szkoleń są przekonani jednak pracownicy fizyczni niż umysłowo-fizyczni – wśród tych pierwszych 44 % jest o tym zdecydowanie przekonana, a wśród drugich – 34 %.

Zdecydowana większość respondentów (84 proc.) uważa, że należy zwracać większa uwagę na edukację i promowanie bezpieczeństwa w pracy. Niemniej jednak jest grupa pracowników wyrażająca pogląd, że szkolenia BHP to strata czasu, a przestrzeganie procedur BHP tak naprawdę tylko utrudnia pracę, jest to 20% pracowników fizycznych i 17 % umysłowo-fizycznych.

Mając na uwadze grupę pracowników dla których szkolenia bhp to strata czasu warto wspomnieć o dokonanej podczas badania bezpieczeństwa segmentacji behawioralnej i wyodrębniono cztery typy pracowników.

Najliczniejszą grupę (57 %) stanowią pracownicy „zdystansowani”. Cechuje ich stosunkowo ambiwalentny stosunek do bezpieczeństwa w pracy. Choć zdecydowana większość zdystansowanych (81 %) dobrze ocenia swoje doświadczenie ze szkoleniami BHP, to mniej niż co trzeci jest w pełni przekonany o tym, ˝e należy zwracać większą uwagę na edukację i promowanie bezpieczeństwa w pracy.

W porównaniu do grupy formalistów i spragnionych wiedzy zdystansowani mniej przykładają wagę do procedur bezpieczeństwa. W mniejszym zakresie potwierdzają też umiejętności związane z udzieleniem pierwszej pomocy (63 %.) czy zachowaniem w czasie ewakuacji (21 % jest zdecydowanie przekonana, że je posiada). Rzadziej też uważają, że inwestycje w BHP przynoszą wymierne ekonomiczne korzyści (73 %) i że w pracy bezpieczeństwo jest ważniejsze niż wynagrodzenie (49 %).Choć bezpieczeństwo pracy jest dla nich istotną kwestią, to nie zawsze stawiają je na pierwszym miejscu.

Drugie miejsce zajmują „formaliści”, stanowią jedną czwartą (25 %) ogółu pracowników fizycznych i umysłowo-fizycznych. Są to osoby, dla których bezpieczeństwo w pracy jest z pewnością ważne. W ich miejscach pracy szkolenia BHP są organizowane regularnie (71 %), a oni sami uważają, że są one przydatne (89 %). Ponad połowa (57 %) jest zdecydowanie przekonana co do tego, że należy zwracać większa uwagę na edukację i promowanie bezpieczeństwa w pracy. Maja też silne przekonanie, że inwestycje w BHP przynoszą wymierne korzyści ekonomiczne (91 %).

To jednak, co w największym stopniu wyróżnia formalistów, to ich podjęcie do procedur. Wszyscy w sposób zdecydowany potwierdzają, że znają procedury bezpieczeństwa związane z ich stanowiskiem. Są to też osoby, które najczęściej zareagowałyby w sytuacji łamania procedur (97 %). W skrócie, dla formalistów bezpieczeństwo jest istotną wartością, lubią przy tym porządek i zwracają uwagę na to, by działać według zasad.

„Interesujący jest przyjęty w badaniu podział na grupy pracowników. Szczególnie powinniśmy próbować dotrzeć z działaniami edukacyjnymi i prewencyjnymi do grupy „zdystansowanych“, aby bardziej aktywnie i świadomie podchodzili do własnego bezpieczeństwa w procesie pracy. Kolejni, czyli „formaliści” (25 % pracowników), to osoby dla których bezpieczeństwo jest bardzo istotną wartością. W szczególności zaś ważne są procedury, które znają i gotowi są pilnować, by były przestrzegane zarówno przez współpracowników, jak i pracodawców.” – komentuje Artur Sobota Kierownik Sekcji Prewencji Państwowej Inspekcji Pracy.

Na trzecim miejscu znaleźli się „spragnieni wiedzy” (17 %) – są to ambasadorzy BHP, przywiązujący wagę do bezpieczeństwa oraz doskonale rozumiejący potrzebę edukacji i promowania bezpieczeństwa w miejscu pracy.

To co stanowi o ich wyjątkowości, to stosunek do szkoleń i edukacji. 97 % z nich uważa szkolenia BHP za przydatne. 88 % jest w pełni przekonanych, że należy zwracać większą uwagę na edukację oraz promowanie bezpieczeństwa. Wszyscy dystansują się od opinii, że szkolenia BHP to strata czasu. Równocześnie nie zgadzają się z poglądem, że przestrzeganie procedur BHP utrudnia pracę.

Na samym końcu jest grupa „ryzykantów”, którzy stanowili 1 %. badanych pracowników. Jest to kategoria najmniej liczna i zaliczane są do niej osoby wykonujące prace fizyczne, obarczone większym ryzykiem i prawdopodobnie działające w „szarej strefie zatrudnienia”. Nie dbają one o bezpieczeństwo, brakuje im wiedzy w tym zakresie, narażają swoje zdrowie, a swoją postawą i zachowaniem z większym prawdopodobieństwem mogą powodować wypadki.

Satysfakcjonujący jest fakt, że grupa „ryzykantów” stanowi tylko 1 % - mówi Andrzej Smółko. – Należy jednak pamiętać, że wśród wszystkich pracowników w Polsce takich ludzi może być nawet kilkaset tysięcy – dodaje.

Ciekawą konkluzją badania okazuje się, obalenie powszechnej opinii, że pracownicy i pracodawcy reprezentują różne interesy, jeśli chodzi o podejście do inwestycji w BHP. Ich poglądy okazują się bowiem bardzo zbieżne. Zdecydowana większość pracodawców (jak pokazują wyniki badania z 2015 roku) oraz zdecydowana większość pracowników fizycznych i fizyczno-umysłowych (w obydwu przypadkach 85 %) jest zdania, że inwestycje w BHP przynoszą wymierne korzyści ekonomiczne. Ponad połowa pracowników zadeklarowała, że w hipotetycznej sytuacji wyboru, woleliby podjąć pracę z niższym wynagrodzeniem, ale z zapewnionym większym poczuciem bezpieczeństwa.

„Przygotowany raport będący wynikiem trzeciej edycji badań Koalicji „Bezpieczni w Pracy” odzwierciedla stan fundamentalnych elementów, jakimi są wiedza, doświadczenie i kwalifikacje przekładające się w sposób bezpośredni na bezpieczeństwo w procesie pracy. Na podkreślenie zasługuje to, iż w świetle badań niemal każdy pracownik jest przekonany, iż zna procedury bezpieczeństwa związane z pełnieniem przez siebie stanowiskiem.” (…) Przedstawiony w badaniu obraz uwidacznia zmiany, jakie zaszły w świadomości pracodawców i pracowników w okresie transformacji. I to należy traktować jako fundament do dalszej pracy w tym obszarze.” – komentuje Tadeusz Zając Społeczny doradca Prezydenta Pracodawcy RP.

Źródło: Koalicja „Bezpieczni w pracy”