BHP w silosach zbożowych

Norbert Szymkiewicz
Norbert Szymkiewicz
24.08.2017AKTUALNE

BHP w silosach zbożowych

Przyszedł czas zbierania plonów, żniw, warto więc zwrócić uwagę na bezpieczeństwo pracy w silosach zbożowych. Niestety, jak pokazują dane o wypadkach przy pracy, praca w silosach zbożowych lub w ich pobliżu może być śmiertelnie niebezpieczna. Dlatego też warto wiedzieć, jakie zagrożenia czyhają na pracowników w silosach zbożowych, jakich zasad bhp trzeba przestrzegać pracując w silosach zbożowych, a także jakie stosować zabezpieczenia.   

Korzyści 

Ten materiał pozwoli Ci:

  • zapewnić bezpieczne warunki pracy osobom pracującym w silosach zbożowych
  • przekazać pracownikom najważniejsze zasady bezpiecznej pracy w silosach zbożowych
  • poznać zasady udzielania pomocy pracownikowi uwięzionemu w silosie zbożowym

Na początek przytoczę dwa przykłady wypadków przy pracy związanych z silosami zbożowymi.

W jednym przypadku pracownik udusił się przysypany przez zboże z silosu. Badający wypadek inspektor pracy OIP Olsztyn stwierdził, że główną przyczyną tragedii był zły stan techniczny silosu na zboże. Mężczyzna szedł między silosami, gdy nagle oderwał się lej wysypowy jednego z nich i na przechodzącego pracownika wysypało się blisko 100 ton zboża. Warstwa ziarna wynosiła mniej więcej dwa metry. Natychmiast na pomoc rzucili się koledzy przysypanego i zaczęli go odkopywać. Wezwali pogotowie oraz straż pożarną. Po kilkudziesięciu minutach udało się odnaleźć poszkodowanego, ale lekarz pogotowia stwierdził jego zgon.

Drugi wypadek miał miejsce w jednym z młynów w okolicach Włocławka, gdzie doszło do tragicznego wypadku przy pracy, wskutek którego śmierć przez uduszenie poniósł jeden pracownik zatrudniony na stanowisku pakowacza. Jak ustalił inspektor pracy, ofiara wypadku weszła do wnętrza silosu zbożowego w czasie gdy zboże było przeładowywane na samochód ciężarowy. Najprawdopodobniej obsypujące się ziarno utworzyło lej zsypowy, który wciągnął pracownika. Reanimacja podjęta jeszcze wewnątrz zbiornika nie przyniosła żadnego efektu. Do przyczyn wypadku ustalonych przez inspektora pracy należały (poza wejściem ofiary w obszar zagrożenia bez upewnienia się czy nie ma niebezpieczeństwa) m.in.:

  • niewłaściwe polecenia pracodawcy,
  • brak należytego nadzoru i
  • brak instrukcji postępowania.

Rodzi się zatem pytanie, czy takich wypadków można uniknąć?

Tak, oczywiście poznając zagrożenia w silosach zbożowych oraz przestrzegając przepisy bezpiecznej pracy.

W jaki sposób człowiek wystawia się na zagrożenie w silosie zbożowym?

Proszę zwrócić uwagę, że pracownicy oraz osoby postronne wykonują szereg prac, czynności, które zwiększają ekspozycję na zagrożenie:

  • Pracownicy regularnie monitorują składowane ziarna, które mogą wchodzić do silosu lub wysłać kogoś do wizualnego sprawdzenia stanu zboża. Robotnik może badać pojemniki zbożowe w celu ustalenia, czy wilgotność ziarna jest wystarczająco niska, aby zapewnić bezpieczne przechowywanie.
  • Pracownicy mogą próbować wykryć "gorące punkty" lub ogrzewanie z powodu migracji wilgoci, złego rozkładu przepływu powietrza lub działania szkodników w uszkodzonych ziarnach.
  • Ziarno przechowywane na nasiona może być regularnie kontrolowane lub pobierane w celu weryfikacji u ustalenia wysokiej jakości.
  • Dzieci mogą wchodzić do magazynu w celu zabawy, szukania schronienia.
  • Może zaistnieć potrzeba całkowitego opróżnienia, czyszczenia wnętrza lub usunięcia owadów.

Na czym polega niebezpieczeństwo pracy w silosie zbożowym?

Należy zwrócić uwagę, że ziarno płynące, przemieszczające się jest bardzo niebezpieczne. W momencie otwarcia zaworu wyśrodkowanego pod spodem pojemnika lub poprzez pracę ślimaka napędzanego energią, zboże lub pasza płynie w kierunku wylotu. Ziarno bezpośrednio nad wylotem zastępuje wyładowywane ziarno. Przepływ przesuwa się natychmiast do górnej powierzchni ziarna, tworząc kolumnę ziarna przepływającego. W zbiorniku znajduje się bardzo mała objętość ziarna. Ziarno na dole i z dala od środka pojemnika nie porusza się. Prędkość środkowej kolumny ziarna opuszczającego pojemnik zależy od wielkości otworu i / lub pojemności przenośnika. Ważną rolę odgrywa pracownik znajdujący się wewnątrz zbiornika. Ciężar osoby stojącej na zbożu powoduje zwiększenie ciężaru zboża w silosie, zboże jest pobierane szybciej w miejscu nacisku. Ciężar tej osoby tworzy dodatkową siłę, która zwiększa prędkość tonięcie ofiary.

Ziarno można błędnie porównać do płynącej wody, ponieważ wywierają nacisk na całą powierzchnię jakiegokolwiek zanurzonego obiektu. Jednak ilość siły potrzebna do wyciągnięcia kogoś ze zboża jest znacznie większa niż ratowanie kogoś spod wody. W rzeczywistości woda ma siłę wyporu, która "unosi" statki i pomaga ratownikom w ratowaniu ofiar, które mogą być większe niż ratownik. Siła ziaren jest znacznie większa. Dominująca siła polega na tym, że poszczególne ziarna ścierają się razem tworząc dużą siłę tarcia. Całkowite siły opierają się każdemu, kto próbuje usunąć pogrzebaną ofiarę. Ci, którzy ratowali dzieci częściowo pokryte ziarnem, ziemią, byli zapewne zaskoczeni wymaganą ilością energii, którą należy włożyć w wyciągnięcie zagrzebanej ofiary.

W jaki sposób pracownicy giną w silosach zbożowych?

Śmierć najczęściej przez uduszenie lub zagrzebanie może wystąpić w trzech przypadkach:

  • gdy pracownik wchodzi do silosu i zostaje pochłonięty przez ziarno;
  • podczas wystąpienia niebezpiecznej atmosfery;
  • gdy nie ma wystarczającej ilości tlenu.

Pracownik może zostać pochłonięty, przy wejściu na ruchome/poruszające się ziarna zbóż w silosie. Poruszające się ziarna zachowują się jak „ruchome piaski” i mogą pochłonąć pracownika w kilka sekund. Wejście do kosza, podczas gdy ślimak działa, jest bardzo niebezpieczne dla pracowników zakładu. Gdy ślimak wyładowuje zbiornik, ziarno płynie w kierunku wylotu i jest zwalniane. Powoduje to przepływ ziarna powyżej, które jest uwalniane w kierunku wylotu. Kiedy pracownik stoi na wypływającym ziarnie, jego ciężar zmusza ziarno do szybszego wypłynięcia do wylotu. Przy średnim natężeniu przepływu ziarna, w ciągu 11 sekund można przykryć ziarenkiem ziarna przedmiot o wysokości 182 cm (6 stóp), co może uniemożliwić samodzielne uwolnienie się pracownika już po 5 sekundach.

Kolejnym zagrożeniem są tworzące się w silosach „jaskinie” (wolne przestrzenie w silosie) oraz „mosty” (scalone ziarna, nawisy). Wejście pracownika na „most” grozi jego zapadnięciem i zasypanie pracownika lawiną ziarna. 

"Mosty" tworzą się poprzez skupianie się ziarna zboża ze sobą, ze względu na wilgoć lub pleśń, tworząc pustą przestrzeń pod ziarnem, gdy jest uwalniane zboże. Złożony mostek opiera się naciągnięciu w dół, które normalnie przenosi luzem do wylotu i rzadko staje się wystarczająco twardy, aby podtrzymać osobę. Jeśli pracownik wejdzie na most, może się on załamać pod ciężarem pracownika i w konsekwencji pogrzebać go w pustą przestrzeń. Nawet jeśli przepływ ziarna jest zatrzymany przed wejściem do kosza, pracownik może być przykryty dużą ilością zboża. Gdy ziarno zsypie się w dół, ofiara jest pokryta "lawiną", która dusi człowieka.

Uwaga!

Stanie pod mostem zbożowym jest również niebezpieczne, ponieważ scalone ziarno może nieoczekiwanie załamać się i uderzyć lub udusić pracownika.

Do wypadku może również dojść, podczas próby rozluźnienia ziaren przez pracownika w jaskini, wolnej przestrzeni. Pracownik może stać obok ściany i ziarna mogą niespodziewanie przycisnąć pracownika.

Pomimo tego, że ściana zboża może wydawać się bezpieczna, należy zwrócić uwagę, że jedna łyżka zboża może osłabić podparcie i spowodować, że ziarna będą się obsuwać. Jeśli pracownik zostanie przewrócony przez napierającą ilość zboża, może on zostać szybko przyciśnięty i uduszony.

Ważne

W niektórych przypadkach ziarno może zostać rozluźnione z zewnątrz pojemnika poprzez uderzenie go z zewnątrz silosu, np. pokrywą wejścia.

Jak w takim razie zabezpieczyć prace wewnątrz silosów?

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, przetwórstwie zbóż i produkcji pasz pochodzenia roślinnego przy pracach wewnątrz komór do magazynowania zbóż i ich przetworów oraz wewnątrz urządzeń technicznych należy przestrzegać w szczególności następujących zasad bezpieczeństwa:

  • opuszczanie pracownika do wnętrza komory do magazynowania zbóż i ich przetworów oraz do wnętrza urządzenia technicznego powinno odbywać się za pomocą sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, wyposażonego w automatyczny hamulec i blokadę ruchu,
  • pracownik znajdujący się w komorze do magazynowania zbóż i ich przetworów powinien być asekurowany przez dwie osoby i wyposażony w odpowiednie do stopnia zagrożenia środki ochrony indywidualnej,
  • w czasie przebywania pracownika wewnątrz komory do magazynowania zbóż i ich przetworów lub wewnątrz urządzenia technicznego wszystkie włazy powinny być otwarte, a jeżeli jest to nie wystarczające do zapewnienia wymaganej jakości i ilości powietrza, należy stosować jego stały nadmuch,
  • w razie konieczności wejścia do komory wypełnionej zbożem, otwór górny komory powinien być otwarty, a zasuwa nad dolnym przenośnikiem zamknięta.
Ważne

Proszę zwrócić uwagę, że niedopuszczalne jest:

  • opuszczanie pracownika do komory wypełnionej zbożem poniżej nawisu ziarna,
  • uwalnianie się z linki asekuracyjnej i urządzenia chroniącego przed upadkiem z wysokości w czasie pracy w komorze do magazynowania zbóż oraz ich przetworów.

O jakich zasadach bhp pracownicy i pracodawcy powinni bezwarunkowo pamiętać, i ich przestrzegać, pracując w silosach zbożowych?

Oto część zasad dotyczących bezpieczeństwa, które mogą chronić pracowników wykonujących prace w silosach oraz innych osób:

  • w miarę możliwości należy zmniejszyć zagrożenie spowodowane przepływem ziarna wewnątrz silosu, jeśli nie jest to możliwe bez wchodzenia do kosza. Nie należy wpuszczać do silosu pracowników nie podejmując żadnych działań zapobiegawczych, mając wyszkoloną załogę i korzystając z zalecanego sprzętu.
  • Nie należy pracować samodzielnie w czasie obserwacji lub przenoszenia ziarna, nawet jeśli są to jedynie krótkie okresy.
  • Nie można zapominać o konieczności przygotowania planu reagowania na wypadek, który jest zrozumiały oraz oczywisty dla wszystkich pracowników, zanim ktoś zostanie przysypany przez paszę lub zboże.
  • Należy rozmawiać oraz konsultować się z pracownikami w sprawie zagrożeń dla bezpieczeństwa, które stwarzają suszarki, silosy zbożowe oraz urządzeń do transportu i przechowywania paszy.
  • Należy zaplanować, opracować konkretne plany reagowania podczas wypadku z pracownikami i wszystkimi, którzy często pracują w obiekcie. Pracując wspólnie w zespole, można zidentyfikować znacznie więcej zagrożeń i podjąć praktyczne środki zaradcze.
  • Należy zawsze zaopatrzyć pracowników w linę bezpieczeństwa. Asekurację powinno zapewnić dwóch pracowników na zewnątrz silosu przed wejściem do wnętrza. Jeden pracownik powinien mieć zawsze dostęp do pracownika wewnątrz pojemnika. Ta pomocnicza załoga może wyciągnąć pracownika z zagrożonego obszaru. Jeden ratownik może udzielać pierwszej pomocy, jeśli jest to konieczne po wyciągnięciu ofiary, podczas gdy druga osoba może wzywać dodatkową pomoc.
  • Nie zależy opierać się jedynie na komunikacji głosowej z pracownikiem, który znajduje się wewnątrz zbiornika. Użycie wcześniej ustalonych sygnałów ramienia i ręki jest może okazać się skuteczniejszą formą komunikacji, zwłaszcza tej podstawowej. Trudno usłyszeć słowa w wszystkich okolicznościach, zwłaszcza gdy pracuje urządzenie do transportu ziarna lub suszenia.
  • Jeśli do wnętrza zbiornika wpadnie sonda lub łopata zbożowa należy najpierw zatrzymać przepływ ziarna, podjąć środki ostrożności, a następnie odszukaj zagubiony przedmiot. Pamiętaj, że żaden sprzęt nie jest wart życia ludzkiego.
  • Przed wejściem do silosu, należy poznać jego historię. Należy uzyskać pomoc, jeśli powierzchnia ziarna wydaje się spękana lub spieczona. Przed wejściem należy uderzać ostrożnie w ziemię za pomocą narzędzia. Należy zbadać górną warstwę i sprawdzić, czy jest skorupa.
  • Nigdy nie można tracić komunikacji z współpracownikami.
  • Pracownicy powinni zostać wyposażeni w odpowiednie urządzenie do oddychania. Ofiara może stracić życie,  jeśli nie była w stanie uzyskać wystarczającej ilości tlenu lub oddycha powietrzem zawierającym toksyny zbożowe. Należy stosować odpowiednią ochronę przed kurzem.
  • Przed wejściem do zbiornika należy wyłączyć urządzenie oraz odpowiednio zabezpieczyć oraz oznakować włącznik. Włącznik powinien zostać zabezpieczony przed przypadkowym włączeniem (np. kłódką) oraz oznakowany tabliczką informacyjną (Nie włączać. Pracują ludzie.).
  • Jeśli w silosie istnieje ryzyko zbiorniku istnieje ryzyko wystąpienia atmosfery wybuchowej, należy zaopatrzyć się w odpowiedni sprzęt.

Jak w przypadku wypadku pomóc poszkodowanemu pracownikowi?

W przypadku uwięzienia w silosie po zatrzymaniu przemieszczającego ziarna należy podjąć następujące kroki:

  • Należy wyłączyć wszystkie urządzenia rozładowcze.
  • Zadzwonić pod numer 112 lub do innych służb ratowniczych.
  • Zabronić pracownikom wchodzenia do zbiornika, dopóki nie dotrze przeszkolony personel pierwszej pomocy.
  • Jeśli pojemnik jest wyposażony w dmuchawę napowietrzającą, należy zwiększyć przepływ powietrza w zbiorniku, aby ułatwić ofierze oddychanie.
  • Jeśli pracownik zostanie uwięziony w zbiorniku zbożowym lub silosie, powinien trzymać się blisko ściany zewnętrznej i poruszać się. W razie potrzeby można chodzić, dopóki zbiornik nie jest pusty, lub przepływ się zatrzyma.
  • Natychmiast należy wezwać pomoc. Uzyskanie pomocy i skuteczne ratowanie jest znacznie łatwiejsze, jeśli istnieje plan reagowania na wypadek zagrożenia. Należy niezwłocznie skontaktować się z pomocą, która czeka na zewnątrz.
Uwaga!

Nie należy próbować na siłę wciągać osoby z ziarna, jeśli osoba jest pochowana głębiej niż kolana. Może to spowodować zwichnięcie, porażenie i inne ciężkie obrażenia.

  • Należy w pierwszej kolejności usunąć ziarno z otoczenia, aby wydobyć ofiarę wypadku. Można to zrobić przez wycięcie otworów z boku pojemnika na ziarno lub utworzenie rury ratunkowej wokół osoby i wyrzucanie zboża z wnętrza. Rura może zostać wykonany z plastikowych beczek.

Źródła:

  • The University of Arkansas publication entitled "Suffocation Hazards in Grain Bins (PDF)" was released in 2010.
Podstawa prawna 
  • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z  27 czerwca 1997 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, przetwórstwie zbóż i produkcji pasz pochodzenia roślinnego.
Autor: 

Norbert Szymkiewicz

Inspektor ds. ochrony środowiska i BHP

Autor
Norbert Szymkiewicz
Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Biologii, specjalizacja Ochrona środowiska. Ukończone Studia Podyplomowe BHP oraz kurs Inspektorów PPOŻ. Pełnienie zadań służby BHP w firmach branży młynarskiej, przemyśle energetyki wiatrowej, deweloperstwie powierzchni magazynowych oraz bankowości. Realizuje również zadania z zakresu Ochrony środowiska – stała obsługa klienta, przygotowywanie Instrukcji magazynowania substancji chemicznych, Instrukcji składowania odpadów. Specjalność: prace na wysokości, bezpieczeństwo pracy z substancjami chemicznymi, gospodarka odpadami, ochrona wód.

Poradnia 48 Portalu BHP

Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.

Bądź codziennie na bieżąco ze zmianami w branży BHP, dzięki aplikacji stworzonej przez najlepszych Ekspertów.