Chroń pracowników przed smogiem

07.02.2017AKTUALNE

Chroń pracowników przed smogiem

O złej jakości powietrza nad naszym krajem, zanieczyszczeniach, pyłach i smogu słyszymy dostatnio zewsząd. Instytucje monitorujące stan jakości powietrza wydają ostrzeżenia i zalecają nieopuszczanie pomieszczeń. Jednak pracować trzeba. I rodzi się pytanie, co z osobami pracującymi na otwartym powietrzu? Na co tak naprawdę są narażeni i jakie środki ochrony powinien im zapewnić w takiej sytuacji pracodawca?

Trzeba uświadomić zarówno pracownikom, jak i pracodawcą że przy takich stężeniach zanieczyszczeń w powietrzu praca w terenie na tzw. „świeżym” powietrzu niesie za sobą wiele zagrożeń dla zdrowia pracowników. Ochrona pracowników przed szkodliwymi cząsteczkami pyłu np. w stolarni jest oczywista dla pracodawcy, a co z pyłem unoszącym się w zanieczyszczonym powietrzu (smogiem), którym oddycha przez dzień pracy osoba pracująca na dworze. O tym czym jest smog, jakie stanowi zagrożenie, jakie środki ochrony stosować przed szkodliwymi pyłami mówi w wywiadzie dla Portalu BHP Pan Rafał Hrynyk - ekspert Pracodawców RP, specjalista ds. BHP z Działu Badań i Rozwoju firmy 3M.

Zacznijmy więc od początku, czym jest smog?

Występujące w zanieczyszczonym powietrzu cząstki stałe w postaci pyłu stanowią zagrożenie dla zdrowia ponieważ podczas wdechu przedostają się do organizmu, co może prowadzić do problemów z oddychaniem, niewydolności krążenia, a nawet chorób układu nerwowego. Szczególnie niebezpieczna jest tzw. frakcja respirabilna, tj. ten zakres cząstek, który przedostaje się bezpośrednio do pęcherzyków płucnych. Występują również inne frakcje pyłów, np. wdychalna (charakteryzująca cząstki przedostające się przez usta i nos), która po zdeponowaniu w drogach oddechowych również może prowadzić do poważnych skutków zdrowotnych.

Uwaga!

Oprócz wielu czynników występujących w zanieczyszczonym powietrzu, powszechnie monitorowanym zagrożeniem jest frakcja pyłu PM2,5 i PM10, określająca specyficzny zakres cząstek stałych odpowiednio o rozmiarach 2,5 i 10 µm. Obydwa rodzaje uważane są za jedne z najbardziej niebezpiecznych dla ludzkiego zdrowia.

Szczegółowe informacje dotyczące monitorowanych parametrów, dopuszczalnych norm oraz jakości powietrza można znaleźć na stronach internetowych Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska, np. http://sojp.wios.warszawa.pl/

Czy w takiej sytuacji, wysokiego stężenia pyłów w powietrzu – smogu – należy wyposażyć pracownika wykonującego prace na zewnątrz (np. sprzątającego ulice; przeprowadzającego dzieci do szkoły, robotnika budowlanego) w maski ochronne? Czy zobowiązują do tego pracodawcę przepisy?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami to pracodawca odpowiada za identyfikację ryzyka i bezpieczeństwo pracowników. Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pracy to obowiązek pracodawcy, który na podstawie oceny ryzyka i wyników badań powinien wskazać rozwiązania z uwzględnieniem odpowiednio dobranych do zagrożeń środków ochrony indywidualnej.

Uwaga!

Proszę pamiętać, że w przypadku aktywności zawodowej nie jest to tylko smog ale wszystkie występujące zagrożenia.

Jeżeli zatem nasi pracownicy wykonują pracę na otwartym powietrzu należy w ocenie ryzyka zawodowego uwzględnić zagrożenie związane ze smogiem oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze.

Ponadto proszę zwrócić uwagę na przepisy kodeku pracy, które mówią że: „Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy”.

Ważne

Proszę jednak pamiętać, że nie każda maska czy półmaska zapewnia użytkownikom właściwą ochronę przed smogiem, gwarantując jednocześnie komfort noszenia.

Jakie powinny to być maski?

Mamy do wyboru 2 rodzaje produktów chroniących nas podczas smogu: jednorazowe półmaski filtrujące lub półmaski z wymiennymi elementami oczyszczającymi. Ze względu na wygodę użytkowania polecam półmaski jednorazowe 3M np. serii AURA 9300+.

Czy takie półmaski muszą mieć filtry?

Filtry (włóknina filtracyjna) to podstawa zapewnienia ochrony przed cząstkami stałymi w postaci pyłów. Półmaski filtrujące w całości są zbudowane z takiej włókniny, zatem nie jest już potrzebny do nich żaden dodatkowy filtr. Natomiast dodatkowo mogą być wyposażone w zawór wydechowy jak np. 3M Cool Flow, służący do poprawy komfortu użytkowania tego typu sprzętu. Zadaniem zaworu jest regulacja przepływu powietrza podczas oddychania. Zawór powinien się otwierać, ułatwiając przepływ powietrza, dopiero przy wydechu, gwarantując jednocześnie odprowadzanie temperatury i wilgoci.

Czym się kierować dokonując zakupu półmaski?

Dobranie skutecznej, a przy tym wygodnej półmaski filtrującej może nastręczać pewnych trudności. Parametry, na które warto zwrócić uwagę to:

  • Filtracja:

Wspomniana skuteczność filtracji jest podstawą zapewnienia ochrony przed cząstkami stałymi występującymi w zanieczyszczonym powietrzu. Z tego powodu włóknina filtracyjna powinna osłaniać całą twarz a półmaska ściśle przylegać do twarzy.

  • Dopasowanie:

Dopasowanie półmaski do twarzy decyduje o tym, ile zanieczyszczeń z wdychanego powietrza zostanie zatrzymanych na włókninie filtracyjnej, a ile przedostanie się do dróg oddechowych w wyniku niedopasowania i przecieku. Dopasowanie półmaski jest możliwe tylko przy ogolonej twarzy. Skoro zarost jest widoczny a cząstki wdychanego pyłu nie, to nie spodziewajmy się ochrony przez półmaskę założoną na twarz z zarostem. Czy w przypadku zarostu lub niedopasowania półmaska mimo wszystko „trochę ochroni”? Odpowiedź brzmi: tak samo jak przebity balon, który będzie „trochę napompowany”.

Podstawowe elementy konstrukcyjne ułatwiające dopasowanie półmaski do twarzy użytkownika to:

  • taśmy nagłowia wykonane z trwałych, elastycznych materiałów,

  • blaszka nosowa zapewniająca przyleganie półmaski w okolicach nosa,

  • ergonomiczna konstrukcja dostosowana do kształtu twarzy (np. panelowa konstrukcja obejmująca część podbródkową i okolice nosa),

  • blaszka podbródkowa pozwalająca na ukształtowanie półmaski w okolicach podbródka,

Prosty sposób sprawdzenia dopasowania półmaski do twarzy przedstawiają film firmy 3M.

  • Komfort a opory oddychania:

Ważną cechą półmaski jest zapewnienie komfortu oddychania podczas jej użytkowania. Dlatego tak istotna oprócz skuteczności filtracji jest ocena oporów oddychania. Opory oddychania w odróżnieniu od filtracji powinny być możliwie najniższe, aby zapewnić komfort podczas stosowania półmasek. Im większy wysiłek fizyczny, tym większe zapotrzebowanie na tlen. Skutkiem zbyt dużych oporów oddychania może być rozluźnianie noszonej półmaski na twarzy i występowanie przecieku zanieczyszczonego powietrza.

  • Włóknina elektretowa

Oferowane przez 3M półmaski filtrujące (np. seria 3M™ Aura™) wykonane są z włókniny elektretowej, która istotnie poprawia parametry techniczne stosowanego sprzętu. Włókna takiej włókniny posiadają ładunek, który sprawia, że cząstki pyłu są przyciągane i preferencyjnie osadzają się na włókninie, nie przechodząc przez półmaskę do dróg oddechowych. Konstrukcja takiej półmaski umożliwia jednocześnie ograniczenie oporów oddychania, poprawiając komfort podczas jej noszenia. Zastosowanie włókniny elektretowej zapewnia wyższą skuteczność filtracji i jednocześnie zmniejsza opory oddychania.

  • Zawór wydechowy

Zawory wydechowe stosowane w półmaskach służą do poprawy komfortu użytkowania tego typu sprzętu. Zadaniem zaworu jest regulacja przepływu powietrza podczas oddychania. Dlatego poprawnie skonstruowany zwór powinien zamykać przepływ powietrza przy wdechu, uniemożliwiając przedostawanie się zanieczyszczeń przez zawór. Wdychane powietrze powinno przepływać wyłącznie przez włókninę filtracyjną, aby do płuc trafiało wyłącznie oczyszczone powietrze. Zawór powinien się otwierać, ułatwiając przepływ powietrza, dopiero przy wydechu, gwarantując jednocześnie odprowadzanie temperatury i wilgoci.

Stosowane w sprzęcie 3M rozwiązania to zawory 3MCool Flow™, które wyposażone są w specjalny ruchomy element otwierający i zamykający zawór wydechowy.

  • Panelowa konstrukcja półmasek

Panelowe konstrukcje półmasek pozwalają na ich wielokrotne rozkładanie i składanie, chroniąc przed przypadkowym zabrudzeniem/uszkodzeniem. Przykład trójpanelowej konstrukcji półmasek serii 3M™ Aura™ umożliwia płaskie, wygodne przechowywanie bez zagnieceń i obawy o łatwe zniszczenie czy deformację, a w konsekwencji gorsze dopasowanie i przyleganie do twarzy.

Jak często należy wymieniać półmaski?

Półmaski filtrujące (jednorazowe) mogą być używane przed kilka dni pod warunkiem prawidłowego przechowywania ich podczas nieużywania. Jeśli wchodzimy z zewnątrz do budynku lub samochodu gdzie ochrona nie jest wymagana, półmaskę należy zdjąć i schować do jednorazowego opakowania. Półmaski trójpanelowe w łatwy sposób składa się i przechowuje dzięki czemu rekomendowane są do użytku również dla konsumentów.

W przypadku stosowania półmasek wielokrotnego użytku wraz z filtrami przeciwpyłowymi, czas użytkowania filtrów zależny jest od czasu ekspozycji na smog i cech osobowościowych użytkowania (np. częstość oddychania, intensywność wysiłku).

Uwaga!

Filtry lub półmaskę należy wymienić wówczas, kiedy opory oddychania znacznie zmienią się powodując dyskomfort użytkownika.

Jak konserwować półmaski? Czy można przedłużyć ich trwałość?

Jeśli użytkownik decyduje się na stosowanie półmasek wielokrotnego użytku wraz z filtrami przeciwpyłowymi ważne jest aby odpowiednio dbać o samą półmaskę. W instrukcji do produktu zawarta jest pełna informacja jak należy to robić. Najprostszym sposobem jest czyszczenie części uszczelniającej za pomocą chusteczek przeznaczonych do tego np. chusteczki 3M 105.

W przypadku półmasek jednorazowych, które jako środek ochrony indywidualnej przeznaczone są na jedną zmianę roboczą, ich powtórne użycie zależy od oceny zużycia/zniszczenia.

Do celów pozazawodowych, gdzie intensywność zagrożeń nie jest tak duża można wykorzystać tą samą półmaskę kilka razy w ciągu dnia. Jednak należy przed każdym jej użyciem ocenić ew. zniszczenia w postaci zagnieceń, zabrudzeń, etc. Kluczowe jest tu właściwe przechowywanie, najlepiej w dedykowanym oryginalnym opakowaniu jednostkowym lub czystym woreczku strunowym.

Czy w związku ze smogiem każdy z nas powinien korzystać z masek ochronnych? Czy też krótkie przebywanie na otwartym powietrzu nie powinno być szczególnie groźne?

W przypadku zapewnienia ochrony przed cząstkami stałymi stanowiącymi jeden z głównych czynników smogu ochrona w postaci półmasek jest wskazana. Szczególnie w przypadku intensywnego zanieczyszczenia zaleca się stosowanie tego typu sprzętu.

Skuteczną ochronę przed cząstkami stałymi zapewniają włókniny filtracyjne, z których zbudowane są półmaski 3M. Podstawą ochrony jest zapewnienie skuteczności filtracji, co gwarantuje oznakowanie wyrobów znakiem CE oraz symbolem normy EN 149 (oryginał anglojęzyczny) lub PN-EN 149 (tłumaczenie krajowe). Mamy wówczas gwarancję, że wyrób został oceniony w laboratorium akredytowanym jako środek ochrony indywidualnej i jest bezpieczny, wiarygodny pod względem powtarzalności produkcji oraz utrzymania jakości wyrobu.

Dostępne półmaski ochronne występują w trzech typach FFP1, FFP2 i FFP3. Im wyższy indeks, tym wyższa skuteczność filtracji, ale też wyższe opory oddychania. Jest to sprzęt z grupy środków ochrony indywidualnej przeznaczony do ochrony pracowników przed zagrożeniami na stanowiskach pracy i z powodzeniem może być używany do ochrony przed cząstkami stałymi występującymi w powietrzu zanieczyszczonym tzw. smogiem.

Wywiadu udzielił Pan Rafał Hrynyk - ekspert Pracodawców RP, specjalista ds. BHP z Działu Badań i Rozwoju firmy 3M.