Czy umowa cywilnoprawna dla specjalisty ds. bhp spoza firmy jest dopuszczalna?

W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 22 marca 2012 r. (sygn. akt III SA/Gd 8/12) okręgowy inspektor pracy wydał wobec pracodawcy (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, dalej: spółka) nakaz utworzenia w zakładzie pracy służby bhp, z uwagi na liczbę pracowników, jaką zatrudnia ta spółka.

Decyzja okręgowego inspektora pracy została utrzymana w mocy przez Państwową Inspekcję Pracy (dalej: PIP).

Spółka złożyła odwołanie od decyzji okręgowego inspektora pracy do PIP. W odwołaniu spółka podkreśliła, że decyzja okręgowego inspektora pracy jest nieuzasadniona, ponieważ w zakładzie pracy została utworzona służba bhp. Jest ona pełniona na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą posiadającą niezbędne uprawnienia w tym zakresie. Spółka dodała, że inspektor pracy nie miał żadnych zastrzeżeń do jakości pracy służby bhp w toku kontroli przeprowadzonej w zakładzie pracy.

Decyzja okręgowego inspektora pracy zawierająca nakaz utworzenia w zakładzie pracy służby bhp została utrzymana w mocy przez PIP. W ocenie PIP, z przedstawionego inspektorowi pracy wykazu wykształcenia pracowników administracji zakładu wynika, że żaden z pracowników nie spełniał przesłanek do pełnienia funkcji związanej ze służbą bhp zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704, z późn. zm.).

W skardze od decyzji PIP, skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku spółka stwierdziła, że nie była w stanie utworzyć służby bhp w oparciu o pracowników zakładu. Poszukiwania kandydata do pracy na stanowisku specjalisty bhp nie przyniosły rezultatów z braku odpowiedniego kandydata, dlatego też spółka zawarła umowę cywilnoprawną z osobą z zewnątrz zakładu pracy. Spółka argumentowała,  że kontrole inspektora pracy, przeprowadzane w latach 2010 - 2011 nie wykazały, aby w zakładzie doszło do nieprawidłowości w zakresie działania służb bhp. Dlatego też zdaniem pracodawcy w zakładzie pracy zapewniona jest niezbędna ochrona i bezpieczeństwo pracy pracowników.

Spółka powołała się także na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 26 listopada 2008 r. (sygn. akt IV SA/Wr 432/08), w którym sąd ten stwierdził, że jeżeli przedsiębiorstwo nie ma odpowiednich zasobów do zorganizowania środków ochronnych i zapobiegawczych przed zagrożeniami, to powinno skorzystać z usług podmiotów zewnętrznych, a podstawą wykonywania zadań przez specjalistę spoza zakładu pracy może być umowa cywilna.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uznał skargę spółki za bezzasadną i ją oddalił. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że przepis art. 237¹¹ Kodeksu pracy (dalej: k.p.) wyróżnia dwie formy pełnienia funkcji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pierwsza realizowana jest w formie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, a druga - poprzez powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Wybór jednej z form nie należy do pracodawcy, a uzależniony jest od ilości osób zatrudnionych w zakładzie pracy.

Jak wynika z przepisu art. 237¹¹ k.p. pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników (przypadek ten dotyczy spółki) tworzy służbę bezpieczeństwa, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś pracodawca, zatrudniający do 100 pracowników powierza wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

W ocenie sądu przepis art. 237¹¹ używa pojęcia pracownik służby bhp. Oznacza to, że musi to być osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Spółka zatrudnia więcej niż 100 pracowników, co przesądza zgodnie z art. 237¹¹ k.p o konieczności utworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy i o tym, że decyzja PIP jest słuszna. Możliwość powierzenia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy w przypadku braku kompetentnych pracowników dotyczy tylko sytuacji takiego pracodawcy, który zatrudnia nie więcej niż 100 pracowników (co nie dotyczy spółki) - podkreślił sąd.