Główna Inspektor Pracy o propozycji zmian w Kodeksie pracy i Kodeksie Karnym

Niestety Główna Inspektor Pracy raczej nie szczędziła uwag poselskiemu projektowi ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Autorom projektu wytknęła również brak wiedzy w zakresie przepisów. Już na wstępie swojej opinii zauważyła, iż „autorzy projektu nie dostrzegli, że przepis art. 218 § 1 Kodeksu karnego został uchylony, a zastąpiony został przez przepis art. 218 § 1a kk.

Przypomnijmy posłowie proponują w swoim projekcie zmiany do uchylonego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (z 18 listopada 2010; sygn., akt P 29/09; Dz.U z 2010 r. nr 225, poz. 1474) art. 218 § 1 kk „Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, narusza prawa osoby wykonującej pracę zarobkową wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Natomiast art. 218 § 1a kk brzmi: kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jak podkreśliła w swojej opinii GIP Iwona Hickiewicz projektowana ustawa z takimi zapisami nie uchyla i nie zmienia art. 218 § 1a kk, a jedynie dodaje do art. 218 Kodeks karnego § 1. Przy takim traktowaniu zapisów zdaniem Głównej Inspektor Pracy „(…) oznacza to, że - wbrew intencji autorów - w ten sam sposób byłyby traktowane wszelkie złośliwe i uporczywe naruszenia praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, jak naruszenia praw osoby wykonującej pracę zarobkową wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.”

Zdaniem Pani Inspektor „(…) wątpliwości budzi zapis o naruszeniu praw osoby wykonującej pracę zarobkową wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.” W swojej opinii na temat projektu Iwana Hickiewicz zauważa, że w takim ujęciu „(…)osoba wykonująca pracę zarobkową może podlegać prawu pracy (pracownicy), ale może również podlegać regulacjom Kodeksu cywilnego (np. zleceniobiorcy, osoby wykonujące dzieło). W tym drugim przypadku osoba wykonująca pracę zarobkową nie podlega – co do zasady – ochronie wynikającej z prawa pracy (z pewnymi wyjątkami, dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy)”.  

W kwestii propozycji posłów usunięcia podstawowych przesłanek karalności za naruszanie praw pracowniczych, czyli złośliwości lub uporczywości z przepisu Kodeksu karnego GIP zauważa, że w art. 281-283 Kodeksu pracy wymienione są enumeratywnie czyny, które mogą być uznane za wykroczenia (mogą być popełnione umyślenie jak i nieumyślnie). Natomiast przyjęcie projektowanych zmian, zdaniem Iwony Hickiewicz „oznaczałoby, że każde umyślne naruszenie przez pracodawcę lub inną osobę wykonującą czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praw osoby wykonującej pracę zarobkową wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, stanowiłoby przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2.”

Dodatkowo, jak zauważa GIP w swojej opinii, projekt nie przewiduje żadnych zmian w treści art. 281-283 Kodeksu pracy, choć te pokrywałyby się z nowymi regulacjami.  

Jest jednak i pozytywna ocena dla projektowanych zmian. Odnowi się ona do zmian w treści przepisu art. 220 § 1 Kodeksu karnego. Wedle projektu znowelizowany zapis mówi tego przepisu brzmi:

„Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża osobę wykonującą pracę zarobkową na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Obecnie ochroną tego przepisu Kodeksu karnego objęci są tylko pracownicy. Nie mniej jednak Pani Inspektor przypomniała również autorom projektu, że w obecnym stanie prawnym osoby inne niż pracownicy (wykonujące pracę na podstawie np. umów cywilnoprawnych: zlecenie, dzieło) również są chronione w kwestii warunków pracy na podstawie przepisów art. 304 kp.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 kp, osobom:

• fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także
• prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Ponadto pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami.

Dodatkowo obowiązki określone w art. 207 § 2 kp ciążą również na przedsiębiorcach niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

• na innej podstawie niż stosunek pracy,
• prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Zdaniem GIP proponowana zmiana w art. 220 § 1 kk znosiłaby obecne różnice objęcia ochroną między kp a kk.

Posłowie w swoim projekcie proponują zmianę art. 29 § 2 Kodeksu pracy, poprzez wprowadzenie obowiązku zawarcia umowy o pracę na piśmie, najpóźniej dzień przed rozpoczęciem pracy przez pracownika. Obecnie art. 29 § 2 Kodeksu pracy stanowi, że umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Jak zauważa GIP obecne przepisy pozwalają pracodawcą na pewne mijanie się z prawdą podczas inspekcji. W związku z tym w 2013 r. Główna Inspektor Pracy skierowała do Ministra Pracy i Polityki Społecznej wniosek legislacyjny dotyczący nowelizacji właśnie art. 29 § 2 kp. We wniosku tym PIP proponowała zmianę poprzez wprowadzenie obowiązku zawarcia umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem do pracy, a jeśli umowa nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, potwierdzenia na piśmie warunków umowy o pracę przed dopuszczeniem pracownika do pracy.

Różnica między zmianą proponowaną przez posłów a zmianą PIP w art. 29 § 2 kp. polega na określeniu najpóźniejszego dnia zawarcia umowy o pracę na piśmie (dzień przed rozpoczęciem pracy praz pracownika) i zniesienia jednocześnie dotychczasowego obowiązku potwierdzenia pracownikowi na piśmie warunków umowy o pracę, jeżeli umowa ta nie została zawarta w formie pisemnej. Zatem powstaje pewna rozbieżność w samych propozycjach zmian, co również wpływa na brak w pełni poparcia ze strony PIP dla zmian w tym zakresie. „Niezachowanie pisemnej formy umowy o pracę nie skutkuje bowiem nieważnością samej umowy, która może zostać zawarta w formie ustnej tub w sposób dorozumiany” – przypomina Główna Inspektor Pracy.

Iwona Hickiewicz w swojej opinii wyraziła również wątpliwości co do kwestii określenia terminu zawarcia umowy o pracę (oraz pisemnego potwierdzenia warunków umowy). Zdaniem Pani Inspektor „(…) wystarczające byłoby przyjęcie zasady, iż zawarcie umowy powinno nastąpić przed dopuszczeniem do pracy, a nie, jak określono w projekcie - najpóźniej dzień przed rozpoczęciem pracy przez pracownika”.

Po zapoznaniu się z opinią Głównej Inspektor Pracy na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, odnosi się nieodparte wrażenie, iż projekt nie do końca jest dopracowany, a jego autorzy nie mają wystarczającej wiedzy w zakresie prac, których się podjęli – co niestety nie jest rzadkim zjawiskiem. Nie mniej jednak projektem tym zajmą się już inni posłowie.