Instytucje kultury pod lupą PIP w 2014 r. – sprawdź co odkryli inspektorzy

Państwowa Inspekcja Pracy lipcu br. przedstawiła sprawozdanie/raport z kontroli w podmiotach prowadzących działalność kulturalną w rozumieniu ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej przeprowadzonych w 2014 r.

Jak podaje sprawozdanie w ubiegłym roku inspektorzy pracy przeprowadzili kontrole w 81 podmiotach prowadzących działalność kulturalną. W skontrolowanych podmiotach zatrudnionych było ogółem ponad 6,3 tys. pracowników oraz 2 244 osoby na podstawie umów cywilnoprawnych. Najliczniejszą grupę pracodawców stanowiły podmioty zatrudniające od 50 do 249 osób.

W 79 instytucjach kultury przeprowadzono kontrole przestrzegania przepisów i zasad bhp. Wśród uchybień z jakimi spotykali się inspektorzy w zakresie bhp na pierwszy plan wysuwa się braku aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych (np. hałas, zapylenie) – u ponad połowy kontrolowanych pracodawców. Ponadto co piąty pracodawca objęty kontrolą nie ustalił w ogóle rodzaju czynników szkodliwych w celu wytypowania ich do badań i pomiarów. Natomiast co czwarty pracodawca nie opracował wykazu prac szczególnie szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia kobiet.

Inspektorzy mieli również uwagi do użytkowana maszyn i urządzeń technicznych. Wśród 52 instytucji kultury, w których użytkowano maszyny i urządzenia techniczne, nieprawidłowości ujawniono w co drugim podmiocie. Generalnie dotyczyły one niedostosowania maszyn i urządzeń technicznych do wymagań minimalnych. Dotyczyło to 78 maszyn i urządzeń na 411 skontrolowanych (m.in. obrabiarek do metali, obrabiarek do drewna użytkowanych w pomieszczeniach zaplecza technicznego, głównie w teatrach).

Poza niedostosowaniem starych maszyn i urządzeń do wymagań minimalnych stwierdzano:

• brak okresowych przeglądów technicznych i konserwacji urządzeń górnej mechaniki sceny,
• eksploatowanie urządzeń poddozorowych bez wymaganej decyzji UDT (zapadnie, wciągarki),
• brak urządzeń ochronnych przy obrabiarkach do drewna lub metali,
• niestosowanie przy wózkach scenicznych i zapadniach urządzeń sygnalizujących ich ruch.

Ponadto w wielu takich placówkach (w co 3 podmiocie) stwierdzano także brak instrukcji bhp dotyczących obsługi maszyn i urządzeń lub ich niewłaściwe opracowanie (76 maszyn i urządzeń na 464 objęte kontrolą). Dodatków inspektorzy często stwierdzali bark instrukcji bhp dotyczącej wykonywania prac transportowych i magazynowych.

Niestety pracodawcy w podmiotach prowadzących działalność kulturalną zaniedbywali również organizowanie szkoleń bhp. W co 3 skontrolowanej instytucji kulturalnej stwierdzono bowiem brak przygotowania pracowników do pracy, czyli niepoddania pracowników wymaganemu szkoleniu (głównie okresowemu). Inspektorzy stwierdzili również w co trzecim kontrolowanym podmiocie nieprawidłowości dotyczące poddawania pracowników profilaktycznym badaniom lekarskim. Także w co trzecim zakładzie stwierdzono przypadki niedostarczenia pracownikom obuwia i odzieży roboczej.

Niestety aż w 40% skontrolowanych placówkach inspektorzy wykryli uchybienia w zakresie oceny ryzyka zawodowego. Najczęściej nieprawidłowości polegały na nieprzeprowadzeniu udokumentowanej oceny ryzyka lub nieobjęciu oceną wszystkich stanowisk pracy. Kolejny problem, często identyfikowany przez inspektorów (u 36% pracodawców) to nieuwzględnienie w ocenie ryzyka wszystkich występujących zagrożeń, m.in. zagrożeń:

• obciążeniem układu mięśniowo-szkieletowego,
• czynnikami chemicznymi,
• obciążeniem psychofizycznym i emocjonalnym (głównie w instytucjach realizujących widowiska).

Pracodawcy również nie dopełniali swojego obowiązku w zakresie aktualizacji oceny ryzyka oraz informowania pracownika o ryzyku zawodowym występującym na jego stanowisku pracy (220 osób na 3 002 objęte kontrolą).

Podczas kontroli w instytucja kulturalnych inspektorzy PIP w 2014 r. zwracali również uwagę na przestrzeganie przepisów rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 15 września 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy organizacji i realizacji widowisk (Dz.U. nr 184, poz. 1240). Rozporządzenie to określa szczegółowe warunki bhp w podmiotach organizujących i realizujących widowiska, w tym wymagania dotyczące miejsca ich realizacji, koncepcji inscenizacyjnej i projektu scenograficznego. Najczęściej nieprawidłowości w realizacji przepisów tego rozporządzenia dotyczyły – w kontrolowanych instytucjach, organizujących i realizujących widowiska – braku oznakowania krawędzi sceny. Jak zauważyli inspektorzy realizowanie tego wymogu spotyka się z oporem dyrektorów placówek, którzy twierdzą, że wszelkie oznakowania krawędzi sceny stanowią jej wizualne zakłócenie.

Wśród kolejnych przepisów rozporządzenia, których brak realizacji lub nienależytą realizację zauważyli inspektorzy (w co trzeciej instytucji) było niewypełnianie lub wypełnianie w sposób niezgodny z rozporządzeniem wymogu dot. tworzenia koncepcji inscenizacyjnej oraz projektu scenograficznego przez realizatora widowiska. Niektórzy pracodawcy nawet nie znali tego obowiązku prawnego w tym zakresie. Część pracodawców twierdziła, że przepis jest nieracjonalny, gdyż trudno jest zaplanować na wstępie wszystkie elementy widowiska w formie koncepcji inscenizacyjnej oraz projektu, zwłaszcza że często wprowadzane są później różnego rodzaju zmiany. Takie wytłumaczenie padało najczęściej w przypadku stwierdzenia różnic między ostateczną treścią i konstrukcją widowiska a pierwotnym jego projektem.

W czasie kontroli, jak wskazuje sprawozdanie, stwierdzano także przypadki nieopiniowania przez komisję koncepcji inscenizacyjnych i projektów scenograficznych pod względem bhp, jak również przypadki niesporządzania przez pracodawców dokumentów potwierdzających wyznaczenie, w sytuacji występów gościnnych, koordynatora sprawującego nadzór w zakresie bhp i ppoż. Dyrektorzy teatrów twierdzili, że przepis nie stanowi wprost o obowiązku dokumentowania faktu wyznaczenia koordynatora.

Przyczynami ww. nieprawidłowości, w ocenie inspektorów pracy, są głównie:

• słaba znajomość obowiązujących przepisów technicznego bezpieczeństwa zarówno wśród pracodawców, skupiających się przede wszystkim na podstawowym celu stawianym instytucjom kultury, jak i osób kierujących pracownikami,
• nieprzywiązywanie wagi do spraw bhp przez samych pracowników, w szczególności zatrudnionych w działach technicznych,
• mała aktywność służby bhp w zakładzie (lub osób pełniących zadania służby bhp) – z reguły są to firmy zewnętrzne,
• błędy w zarządzaniu sprawami bhp - nieegzekwowanie przez pracodawcę od służby bhp zadań nałożonych na nią obowiązującymi przepisami.

Zdaniem inspektorów PIP poprawa warunków i przestrzegania przepisów bhp w instytucjach kulturalnych jest niezbędna, jednak możliwa będzie przede wszystkim po zmianie podejścia do problematyki zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przez pracodawców, osoby kierujące pracownikami, a także pracowników wykonujących zadania służby bhp.

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami, zarówno w sferze prawnej ochrony pracy, jak i bhp, inspektorzy pracy:

• wydali 1 238  decyzji, w tym 1 230 dotyczących bhp oraz 8 nakazujących wypłatę należności na kwotę 1 134 zł;
• skierowali do pracodawców 1 077 wniosków w wystąpieniach;
• wydali 28 poleceń ustnych;
• ukarali 11 osób grzywnami w drodze mandatów karnych na łączną kwotę 12,6 tys. zł;
• wobec 49 osób zastosowali środki oddziaływania wychowawczego.

Ponadto udzielili 710 porad prawnych, technicznych oraz dotyczących legalności zatrudnienia.

Jak podkreśla się w sprawozdaniu z uwagi na fakt stwierdzenia, w wyniku kontroli, szeregu niejednoznacznych sformułowań, które wymagają doprecyzowania, w rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy organizacji i realizacji widowisk Główny Inspektor Pracy skierował do Ministra wniosek o rozważenie możliwości znowelizowania owego rozporządzenia. Nowelizacja miałaby dotyczyć:

• udokumentowania zasad współdziałania organizatora widowiska i osoby reprezentującej zespół lub jego pracodawcę na wypadek wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia,
• ustalenia trybu postępowania komisji powołanej przez dyrektora instytucji kultury w sytuacjach zmian w koncepcji inscenizacyjnej lub projekcie scenograficznym pod kątem ich zgodności z przepisami bhp.

Op. red.