Jak dobierać środki ochrony przed porażeniem prądem w zależności od strefy na budowie?

Janusz Strzyżewski
21.08.2018AKTUALNE

Jak dobierać środki ochrony przed porażeniem prądem w zależności od strefy na budowie?

Na terenie budowy występują różne warunki środowiskowe użytkowania urządzeń elektrycznych. Wybór środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym zależy zatem od strefy, w której eksploatowane są urządzenia elektryczne. Oto kilka wskazówek, jakie strefy możecie wyróżnić na terenie budowy i jak właściwe dobrać do nich ochrony przeciwporażeniowe, aby zadbać o bezpieczeństwo pracowników.

Korzyści 

Informacje zawarta w tym tekście pozwolą Wam:

  • Właściwe zadbać o bezpieczeństwo pracowników budowy w każdej strefie

  • Zmniejszyć ryzyko porażenia prądem na budowę

  • Sprawdzić prawidłowość stosowanych ochron przeciwporażeniowych w danej strefie budowy

Tak jak to już zostało zauważone we wstępie wybór środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym zależy od strefy, w której eksploatowane są urządzenia elektryczne na budowie. Zatem aby mieć pewność, ze zastosowane środki przeciwporażeniowe są właściwe, najpierw należy prawidłowo określić, wyznaczyć strefy na budowie.

Strefa I

Jest to strefa, w której znajdują się elementy związane z zasilaniem budowy w energię elektryczną wraz z urządzeniami:

  • rozdzielczymi,

  • pomiarowymi,

  • zabezpieczającymi i

  • ochronnymi całego terenu.

Ogrodzenie tej strefy powinno ograniczać dostęp osobom nieupoważnionym, a jego wysokość − wynosić co najmniej 2 m i wyróżniać się oznakowaniem odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi.

Ważne

W strefie tej ochronę podstawową powinny zapewnić izolacja i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP44. 

Ochronę w przypadku uszkodzenia powinno zapewniać samoczynne wyłączenie zasilania. Dla napięcia 230/400 V samoczynne wyłączenie zasilania powinno nastąpić w czasie krótszym niż 0,2 s. Wynika to z konieczności ograniczenia w warunkach budowy napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale do wartości 25 V prądu przemiennego i 60 V prądu stałego.

Celowe jest zabezpieczenie terenu budowy i rozbiórki wyłącznikiem ochronnym różnicowoprądowym selektywnym o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 500 mA zainstalowanym w linii zasilającej urządzenia rozdzielcze nN. Wyłącznik ten zapewnia prawidłową ochronę przy uszkodzeniu nie tylko dla urządzeń rozdzielczych nN, ale również dla linii zasilających w strefie II i obudów rozdzielnic strefy III, jest także rezerwowym urządzeniem ochronnym dla strefy IV. 

Strefa II

Strefa ta obejmuje linie zasilające napowietrzne i kablowe lub przewody oponowe. Ochronę podstawową w tej strefie stanowi izolacja przewodów i kabli, a ochronę w przypadku uszkodzenia wyłącznik ochronny różnicowoprądowy selektywny zainstalowany w strefie I.

Uwaga!

Linie powinny być prowadzone możliwie najkrótszymi trasami, najlepiej bez skrzyżowań z drogami transportowymi. Linie zasilające powinny być zabezpieczone przed skutkami zwarć i przeciążeń. 

Strefa III

Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, dźwigowe i przystawki pomiarowe. Ochronę podstawową powinny zapewnić izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP44.

Ochronę w przypadku uszkodzenia dla sieci 230/400 V powinno zapewnić samoczynne wyłączenie zasilania w czasie nie przekraczającym 0,2. Może ją realizować wyłącznik różnicowoprądowy umieszczony w strefie I.

Strefa IV

Strefa IV obejmuje urządzenia oświetleniowe oraz elektryczne narzędzia ręczne i urządzenia budowlane. Ochronę podstawową powinny zapewnić izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP44. Uzupełnieniem tej ochrony powinny być wyłączniki ochronne różnicowoprądowe o

Jako elementy ochrony w przypadku uszkodzenia należy stosować:

  • wyłączniki ochronne różnicowoprądowe o

  • indywidualne transformatory separacyjne.

W IV strefie powinny być użytkowane urządzenia zasilane napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale do 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego (układ SELV) albo odbiorniki, narzędzia i urządzenia o II klasie ochronności. 

Narzędzia ręczne zasilane napięciem 230 V lub 400 V powinny mieć obudowy w II klasie ochronności, czyli mieć podwójną lub wzmocnioną izolację (oznaczenie na tabliczce znamionowej podwójnym kwadratem). Szczególnie godne polecenia do prac na terenie budowy są narzędzia akumulatorowe.

Tabela. Ochrona przeciwporażeniowa w strefach na terenie budowy lub rozbiórki

Strefa

Środki ochrony przed porażeniem elektrycznym

Ochrona równoczesna podstawowa i przy uszkodzeniu (przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim)

Ochrona podstawowa (przed dotykiem bezpośrednim)

Ochrona przy uszkodzeniu (przed dotykiem pośrednim)

I

Urządzenia zasilające

stacja transformatorowa

zespół prądotwórczy

główna rozdzielnica

Obsługa urządzeń tylko przez osoby uprawnione

izolacja podstawowa obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP 44 x)

samoczynne wyłączenie zasilania, np. wyłącznik różnicowo-prądowy, selektywny 500 mA

II

Linie napowietrzne wykonane:

  • przewodami izolowanymi

  • kablami podwieszanymi

  • przewodami oponowymi

Obsługa tylko przez osoby uprawnione

izolacja fabryczna przewodów oraz kabli

samoczynne wyłączenie zasilania w czasie krótszym niż 0,2 s (może je realizować wyłącznik różnicowo-prądowy umieszczony w strefie I)

III

Rozdzielnice:

  • budowlane,

  • dźwigowe,

  • przystawki pomiarowe

izolacja podstawowa

obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP 44x)

wyłącznik różnicowo-prądowy umieszczony w strefie I

IV

Odbiorniki:

  • oprawy oświetleniowe

  • narzędzia ręczne

  • urządzenia budowlane

Zasilanie napięciem do 25 V prądu przemiennego lub 60V prądu stałego

  • izolacja podstawowa

  • obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP 44x)

  • uzupełnienie ochrony wyłącznikami różnicowoprądowymi o prądzie 30 mA

  • wyłączniki różnicowoprądowe o prądzie do 30 mA

  • indywidualne transformatory separacyjne

  • odbiorniki, narzędzia i urządzenia

  • w o II klasie ochronności

x) według PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (kod IP).

Autor: 

mgr inż. Janusz Strzyżewski

członek Centralnego Kolegium Sekcji Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, członek Polskiego Komitetu Oświetleniowego SEP, członek Izby Inżynierów Budownictwa