Jak zapewnić bezpieczeństwo podczas użytkowania regałów magazynowych

Lesław Zieliński
Lesław Zieliński
20.10.2016AKTUALNE

Jak zapewnić bezpieczeństwo podczas użytkowania regałów magazynowych

Podczas składowania i magazynowania różnego rodzaju materiałów bardzo ważną kwestią jest właściwe użytkowanie regałów magazynowych. Warto zwrócić uwagę pracowników na zasady bhp i zakazy związane z użytkowaniem regałów. Pamiętać trzeba też o kontroli stanu technicznego regałów. Ten artykuł w sposób syntetyczny przypomni Ci najważniejsze informacje z tego zakresu i które przekażesz pracownikom.

Korzyści 

Ten artykuł przypomni Ci:

  • Najważniejsze wymagania dotyczące regałów do składowania

  • Zasady bezpiecznego użytkowania regałów

  • Terminy przeprowadzania okresowych kontroli stanu technicznego urządzeń do składowani.

Po pierwsze podkreślić należy, że wszystkie urządzenia do składowania materiałów muszą być tak zaprojektowane i wykonane, aby zapewnić bezpieczeństwo przechowywanych materiałów i bezpieczeństwo pracowników obsługujących magazyn. Następnymi elementami bezpieczeństwa w magazynie są organizacja pracy i przestrzeganie odpowiednich procedur technicznych oraz przepisów w zakresie bhp.

Ponadto już na wstępie trzeba zaznaczyć, że za bezpieczeństwo urządzeń do składowania odpowiedzialność ponoszą zarówno projektant (wytwórca, dostawca) instalacji magazynowej, jak i jej użytkownik. W przypadku natomiast nieprawidłowej eksploatacji instalacji do składowania (uszkodzenia, przeciążenia) odpowiedzialność spoczywa wyłącznie na użytkowniku urządzeń.

Dobrze zaprojektowana instalacja regałowa będzie bezpieczna, jeżeli będą zachowane wymagania dotyczące:

  • dopuszczalnych obciążeń regału i posadzki,

  • zapewnienia stateczności instalacji,

  • bezpiecznych czynności ładunkowych, w szczególności przy użyciu silnikowych środków transportu.

Koniecznie pamiętać trzeba również o kontroli stanu technicznego urządzeń, a także o obowiązku reagowania na wszelkie nieprawidłowości.

Wymagania dotyczące regałów

Podstawowy wymóg dotyczący regałów odnosi się do odpowiedniej wytrzymałości i stabilności konstrukcji regału oraz zabezpieczenia go przed przewróceniem się.

Jednak projektant i pracodawca eksploatujący instalacje do składowania powinni stosować się również do wymagań zawartych w Polskich Normach:

  • PN-EN 15620:2010 – Stalowe statyczne systemy składowania – Regały paletowe o zmiennej konfiguracji – Tolerancje, odkształcenia i luzy manipulacyjne.

  • PN-EN 15629:2010 – Stalowe statyczne systemy składowania – Specyfikacja urządzeń do składowania.

  • PN-EN 15635:2010 – Stalowe statyczne systemy składowania. Zastosowanie i utrzymanie urządzeń do składowania.

  • PN-EN 15635:2010/Ap1:2011 – Stalowe statyczne systemy składowania. Zastosowanie i utrzymanie urządzeń do składowania.

  • PN-EN 15512:2011 – Stalowe statyczne systemy składowania. Regały paletowe o zmiennej konfiguracji. Zasady projektowania konstrukcji.

  • PN-EN 15095+A1:2012 – Regały przejezdne paletowe i półkowe, obrotowe i okrężne oraz ze sprzętem podnoszącym, z napędem mechanicznym. Wymagania bezpieczeństwa.

  • PN-EN 528:2012P – Układnice. Wymagania bezpieczeństwa.

  • PN-EN 16681:2016-08 - wersja angielska Stalowe statyczne systemy składowania -- Regały paletowe o zmiennej konfiguracji -- Zasady projektowania dla obszarów zagrożonych sejsmicznie

Warto również zwrócić uwagę na Normy już wycofane, zawierające jednak cenne wskazówki:

  • PN-M-78321:1988 – Regały magazynowe wolno stojące. Wymagania i badania.

  • PN-88/M78320 – Urządzenia do składowania. Regały magazynowe. Nazwy, określenia, podział i symbole.

  • PN-88/M78321 – Regały magazynowe wolno stojące. Wymagania i badania.

  • PN-88/M78322 – Urządzenia do składowania. Regały magazynowe. Parametry podstawowe.

  • PN-M-78325:1988P – Urządzenia magazynowe do składowania. Stojaki magazynowe pryzmowe. Wymagania i badania.

Ważne

Nowe regały powinny posiadać tabliczkę zawierającą dane pozwalające na pełną identyfikację producenta (nazwę oraz adres), dane o dopuszczalnym obciążeniu oraz instrukcję transportu, montażu i użytkowania regałów.

Dla każdego regału wolno stojącego, uznanego za dobry, wytwórca powinien wystawić zaświadczenie, zawierające:

  • nazwę i znak wytwórcy,

  • nazwę i oznaczenie regału,

  • numer fabryczny i rok produkcji,

  • zakres i wyniki przeprowadzonych badań,

  • stwierdzenie zgodności wyników badań z PN.

Zakazy dotyczące użytkowania regałów

Trzeba pamiętać, że w magazynie obowiązują zakazy dotyczące użytkowania regałów, czyli zakaz:

  • przeciążania regału,

  • samowolnego zmieniania konfiguracji elementów składowych regału (np. zmiana rozstawu elementów konstrukcyjnych regału),

  • samodzielnego naprawiania uszkodzonych elementów urządzenia do składowania,

  • wykonywania prac przy regale bez wygrodzenia miejsca pracy przed wjazdem środków transportu czy wejściem osób postronnych,

  • ustawiania na regałach towarów w uszkodzonych opakowaniach czy użytkowania uszkodzonych palet, kontenerów,

  • jednoosobowego wstawiania, zdejmowania towarów o znacznym ciężarze lub znacznych gabarytach,

  • sięgania do wyższych półek, stojąc na przypadkowych przedmiotach zamiast z podestu,

  • wchodzenia na regał i stawania jedną nogą na drabinie, a drugą na poprzeczce regału,

  • używania drabiny rozstawnej jako przystawnej,

  • przeciążania środków transportu stosowanych do prac magazynowych – przeciążony wózek podnośnikowy może utracić stabilność.

Zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń do składowania

Wszystkie urządzenia przeznaczone do składowania materiałów (w tym: regały, stojaki, palety), a także stropy i podłogi, na których składowane są materiały, powinny mieć określone maksymalne dopuszczalne obciążenie gwarantujące, że składowanie będzie bezpieczne, że nie nastąpi uszkodzenie czy przewrócenie się regału.

Przy określaniu wytrzymałości regałów ustawionych w konkretnym pomieszczeniu należy uwzględnić również wytrzymałość stropu i podłogi, na której są one ustawione (regał wytrzyma obciążenie, ale strop się ugnie).

Techniczne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa

Kotwienie słupów musi być wykonane zgodnie z projektem, instrukcją montażu regału. Zasada ogólna jest taka, że kotwieniu podlegają regały o wysokości większej od czterokrotności ich głębokości (np. głębokość regału 0,7 m to obowiązkowe kotwienie regału o wysokości powyżej 2,8 m). W wielu sytuacjach konieczność kotwienia będzie wynikała z:

  • gabarytów i masy przedmiotów,

  • środka ciężkości przedmiotów,

  • sposobów układania towarów na regałach (ręczny czy mechaniczny),

  • stanu posadzki,

  • szerokości przejść między regałami itd.

Posadzki muszą być stabilne, odporne na odkształcenia i uderzenia, nie powinny być śliskie.

W razie potrzeby regały mocuje się do ścian lub wzmacnia ich konstrukcję, skręcając ze sobą dwa równoległe zestawy.

Szerokość korytarzy roboczych między rzędami regałów ma być odpowiednia do wymiarów transportowanych przedmiotów i rodzaju wózka zastosowanego do obsługi.

Odbojniki służą do zabezpieczenia słupa regału przed odkształceniami powodowanymi bezpośrednim uderzeniem środka transportu. Montuje się je przy słupach we wszystkich kluczowych miejscach instalacji regałów (skrzyżowania korytarzy roboczych i przejścia, wjazdy i wyjazdy z korytarzy). Odbojnik powinien mieć wysokość nie mniejszą niż 400 mm oraz odznaczać się pochłanianiem energii uderzenia rzędu 400 Nm w każdym kierunku i w przedziale wysokości między 100 a 400 mm. Kształt odbojników powinien ułatwiać otarcie i prześlizgnięcie się wózka po powierzchni odbojnika, nie powodując pośredniego uderzenia w słup. Mocuje się je bezpośrednio do podłoża bez żadnego połączenia ze słupem.

Poprzeczki przed przypadkowym wypięciem z perforacji słupa chronią sworznie zabezpieczające. W celu zabezpieczenia towaru przed wysunięciem poza obrys regału stosuje się siatki i poprzeczki montowane od strony otwartej przestrzeni regału.

Instrukcja magazynowania

Dla konkretnego magazynu powinna być opracowana (i przestrzegana) instrukcja składowania materiałów (gospodarki magazynowej). Opracowany system składowania ma spełniać dwa zasadnicze cele:

  1. związany z bhp – dotyczący bezpieczeństwa pracowników i osób postronnych;

  2. ekonomiczny – dotyczący bezpieczeństwa materiałów oraz urządzeń, które służą do składowania.

Instrukcja gospodarki magazynowej ma określać, m.in.:

  • sposób składowania poszczególnych materiałów (na paletach, w pojemnikach, luzem),

  • jakie materiały należy składować na regale, stojaku, wieszaku, a jakie bezpośrednio na posadzce,

  • ilość składowanych materiałów na poszczególnych półkach regałów czy stojaków,

  • liczbę warstw składowanych materiałów, uwzględniającą rodzaj towaru, wytrzymałość palety i opakowania, środek ciężkości itp.

  • sposób wstawiania, zdejmowania materiałów na regały,

  • terminy okresowych przeglądów regałów,

  • w jakich okresach i po jakich zdarzeniach należy dokonywać przeglądu regałów,

  • sytuacje wymagające ograniczenia dopuszczalnego obciążenia regału czy wyłączenia segmentu z eksploatacji.

Okresowe sprawdzanie stanu technicznego

Samo oznaczenie wytrzymałości regałów nie wystarczy, powinno się również okresowo sprawdzać ich stan techniczny, aby uniknąć potencjalnych sytuacji niebezpiecznych. W czasie normalnej eksploatacji:

  • mogą się poluzować połączenia,

  • mogą się uszkodzić półki, wsporniki,

  • regał może zostać uszkodzony przez środek transportu,

  • konstrukcja regału może ulec korozji.

Przeglądy i kontrole przeprowadza się, w zasadzie, według terminów wskazanych przez producenta urządzeń i są to:

  • przeglądy codzienne (przed przystąpieniem do pracy),

  • przeglądy tygodniowe oraz

  • kontrole miesięczne,

  • kontrole roczne.

Zakres kontroli obejmuje w szczególności:

  • pomiar odchylenia słupów od pionu,

  • ocenę jakości elementów regałów,

  • ocenę stanu posadzki w rejonie stóp regałów.

Ważne

Po każdym uszkodzeniu mechanicznym konstrukcji regału należy dokonać kontroli urządzenia i podjąć decyzję co do dalszej eksploatacji konkretnego urządzenia do składowania.

Kontrole przeprowadzają pracownicy posiadający odpowiednią wiedzę techniczną, a jej zakres wynikać ma z instrukcji producenta regału albo z zapisów wymienionych norm.

Kontrole i przeglądy odnotowuje się w Książce Przeglądów i Kontroli Regałów oddzielnej dla każdego zestawu czy systemu regałowego.

Tabela Okresowe kontrole stanu technicznego regałów

Rodzaj kontroli

Kto dokonuje

Zakres

Działania

Codzienna

Personel obsługi magazynu, w tym operatorzy mechanicznych środków transportu

Wizualna kontrola konstrukcji regału – zwracanie uwagi na odkształcenia, pęknięcia, wgniecenia, mocowania elementów nośnych, stabilność konstrukcji.
W przypadku składowania towaru na paletach – ocena wizualna palet.

Przegląd przeprowadza się każdorazowo przed pobraniem lub umieszczeniem towaru na regale.

Wszelkie zauważone uszkodzenia mechaniczne zgłasza się osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo w magazynie

(kierownikowi magazynu).

Tygodniowa

Osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo w magazynie (kierownik)

Wzrokowa kontrola konstrukcji od poziomu posadzki przez całą wysokość regału (słupy, belki, stężenia), odnotowanie stwierdzonych nieprawidłowości oraz zakwalifikowanie ich do odpowiedniej grupy ryzyka.

Określenie sposobu i terminu usunięcia stwierdzonych usterek.

Miesięczna

Osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo 
w magazynie

Wzrokowa inspekcja konstrukcji – rozładowanie kilku wybranych losowo sekcji w celu szczegółowego sprawdzenia większej ilości elementów, które

Zakwalifikowanie stwierdzonych nieprawidłowości do odpowiedniej grupy ryzyka.

   

mogły być zasłonięte przez towar.

Kontrola usunięcia wcześniej stwierdzonych nieprawidłowości.

 

Roczna

Wyspecjalizowany personel zakładu lub specjaliści rekomendowani, np. przez producenta regałów

Przegląd polega na:

  • kontroli kompletności instalacji magazynowej,

  • stanu technicznego instalacji oraz stanu technicznego systemu zabezpieczeń, np. osłon, ram,

  • pomiarach odkształceń (piony, poziomy),

  • sprawdzeniu raportów okresowych z kontrolą usunięcia wcześniej stwierdzonych nieprawidłowości,

  • sprawdzeniu
    i uzupełnieniu wiedzy personelu magazynu 

    w zakresie bezpiecznej eksploatacji instalacji regałów.

Odnotowanie stwierdzonych nieprawidłowości i zakwalifikowanie ich do dalszego postępowania (naprawa, wymiana, monitorowanie). Sporządzenie raportu z przeglądu będącego podstawą do zaplanowania działań naprawczych.

W przypadku okresowego sprawdzania stanu technicznego regałów trzeba dodatkowo pamiętać o kilku ważnych zasadach. Występują trzy grupy ryzyka bezpieczeństwa instalacji regałów:

  1. zielona – niewielkie uszkodzenia, wymagające okresowej kontroli ich stanu,

  2. pomarańczowa – poważne uszkodzenia wymagające pilnej reakcji,

  3. czerwona – bardzo poważne uszkodzenia wymagające natychmiastowej reakcji.

Sposób przeprowadzania przeglądów może być określony w instrukcji magazynowania lub odrębnej procedurze.

Ważne

Podana wyżej częstotliwość kontroli jest wskazówką dla opracowania własnego harmonogramu uwzględniającego rotację towarów, ich ciężar i gabaryty, stałe czy sporadyczne używanie środków technicznych do transportu towarów.

Regułą powinna być codzienna oraz okresowa (tygodniowa lub miesięczna) wizualna ocena stanu regałów dokonywana przez kierownika magazynu lub osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo magazynu, a także kontrola po zaistnieniu sytuacji mogącej powodować uszkodzenie regału.

Przy ustalaniu harmonogramu i zakresu kontroli należy korzystać z instrukcji dostarczonej przez producenta regału oraz normy PN-EN 15635:2010/Ap1:2011 – Stalowe statyczne systemy składowania. Zastosowanie i utrzymanie urządzeń do składowania.

Spełnienie wszystkich zasad bezpiecznej eksploatacji systemów regałowych wiąże się z odpowiednim nadzorem nad stanem instalacji, a co się z tym wiąże również z ustanowieniem (wskazaniem) osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo urządzeń do magazynowania (na co wskazuje norma PN-EN 15635:2010). Osobą taką może być np. kierownik magazynu albo inny kompetentny pracownik wyznaczony przez pracodawcę.

Podstawa prawna 

Dział IV rozdz. 4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Autor: 

Lesław Zieliński

były główny inżynier

zarządzania bezpieczeństwem

pracy, rejestrowany audytor

pomocniczy SZBP wg ISRS

Autor
Lesław Zieliński
Od 1997 roku zajmuje się tematyką oceny ryzyka zawodowego, zarządzania bhp, pracy służby bhp. Były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy w KGHM Polska Miedź SA - O/ZG ”Lubin” . Rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS. Autor wielu opracowań kart oceny ryzyka zawodowego, instrukcji i programów szkoleń bhp dla różnych stanowisk pracy w przemyśle i usługach. Prowadzi szkolenia otwarte oraz dedykowane z zagadnień bhp.