Jaki jest faktyczny stan bhp w Polskich kopalniach? – raport PIP

Kinga Grodzicka-Lisek
Kinga Grodzicka-Lisek
23.01.2015AKTUALNE

Jaki jest faktyczny stan bhp w Polskich kopalniach? – raport PIP

Prawie 50% przyczyn wypadków przy pracy w kopalniach odkrywkowych i otworowych stanowią przyczyny organizacyjne. Tak wynika z danych przedstawionych w raporcie przygotowanym przez PIP wraz z Wyższym Urzędem Górniczym na posiedzenie Rady Ochrony Pracy, które odbyło się 20 stycznia br. Raport dotyczy bezpieczeństwa pracy w kopalniach odkrywkowych i „otworowych”.

Według części raportu o bezpieczeństwie pracy w kopalniach odkrywkowych i „otworowych”, przygotowanego przez Państwową Inspekcję Pracy w latach 2012-2014 inspektorzy pracy zbadali w kopalniach odkrywkowych 27 wypadków przy pracy, w tym 8 wypadków śmiertelnych, 10 ciężkich oraz 9 wypadków o lżejszych skutkach. Główną przyczyną wypadków przy pracy w zbadanych podmiotach był czynnik organizacyjny, stanowiący prawie połowę przyczyn (49%). Równie dużą grupę przyczyn wypadków przy pracy stanowią przyczyny ludzkie (46%) Przyczyny techniczne to zaledwie (5%).

Najczęstsze przyczyny wypadków przy pracy w kopalniach odkrywkowych i otworowych

Jak podaje raport najczęstsze organizacyjne przyczyny wypadków przy pracy to:

  • niewłaściwa ogólna organizacja pracy, tu:

- brak nadzoru nad pracownikami,
- niewłaściwa koordynacja prac zespołów ludzkich,
- brak instrukcji bhp,
- dopuszczanie do pracy maszyn i urządzeń technicznych bez wymaganych przeglądów,
- brak lub niewłaściwe przeszkolenie pracowników w zakresie bhp,
- dopuszczenie do pracy pracowników z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich,

  • niewłaściwa organizacja stanowiska pracy, tu:

- niewłaściwe usytuowanie urządzeń, narzędzi, materiałów i innych przedmiotów na stanowisku pracy,
- nieusunięcie zbędnych surowców lub odpadów.

Wśród przyczyn ludzkich inspektorzy PIP wskazują na:

  • nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane przechodzeniem, przejeżdżaniem lub przebywaniem w miejscach niedozwolonych lub wykonywaniem czynności bez usunięcia zagrożenia,
  • niewłaściwe samowolne zachowanie się pracownika spowodowane m.in. lekceważeniem zagrożeń oraz poleceń przełożonych, niedostateczną koncentracją uwagi oraz spożyciem alkoholu.

Natomiast przyczyny techniczne, koncentrują się na:

  • wadach konstrukcyjnych lub
  • niewłaściwych wiązaniach technicznych oraz
  • niewłaściwym doborze lub złym stanie technicznym urządzeń ochronnych, bądź ich braku.

Wyniki kontroli w kopalniach odkrywkowych

Okręgowe inspektoraty PIP przeprowadziły w ubiegłym roku kontrole w zakładach zajmujących się wydobyciem i przeróbką kopalin mineralnych. W przypadku kopalni odkrywkowych kontrole odbyły się na terenie 6 wybranych okręgowych inspektoratów pracy w Kielcach, Lublinie, Łodzi, Opolu, Poznaniu i Wrocławiu. Łącznie przeprowadzono 88 kontroli, podczas których inspektorzy PIP udzielili 345 porad z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy. Oczywiście nie obyło się bez nieprzyjemnych kar. Inspektorzy wystawili w sumie 18 mandatów karnych na kwotę łączną 22 tys. zł. W sumie wydali również 834 decyzje usunięcia uchybień, w tym:

  • 204 z rygorem natychmiastowej wykonalności (art. 108 Kpa),
  • 33 decyzje wstrzymania eksploatacji maszyn,
  • 17 decyzji wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia,
  • 9 decyzji skierowania do innych prac 13 pracowników,
  • 5 decyzji wstrzymania prac.

Aż w 58 zakładach stwierdzono braki lub uchybienia w zakresie urządzeń i instalacji energetycznych. Najczęściej dotyczyły one:

  • braku badań ochrony podstawowej urządzeń i instalacji energetycznych,
  • braku badań przy uszkodzeniu urządzeń i instalacji energetycznych,
  • niewłaściwej eksploatacji urządzeń oświetlenia elektrycznego,
  • braku lub niewłaściwego zabezpieczenia tablic i rozdzielnic elektrycznych przed dostępem osób nieuprawnionych.

Równie duże uchybienia, bo wykryte w 53 zakładach, dotyczyły badań czynników szkodliwych dla zdrowia i informowania o ich wynikach pracowników. Ten wynik kontroli dotyczy również uchybień w zakresie wyposażenia i używania środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego.

Choć trudno w to uwierzyć, w aż 49 zakładach, na 88 skontrolowanych, inspektorzy stwierdzili braki lub uchybienia dotyczące pomieszczeń higienicznosanitarnych w głównej mierze odnoszące się do ich braku lub niewłaściwego i niedostatecznego wyposażenia.

Z przygotowaniem pracowników do pracy także były problemy w kontrolowanych firmach. W 48 zakładach wykazano braki lub uchybienia w zakresie szkoleń bhp (okresowych i instruktaży stanowiskowych).

W 44 zakładach nieprawidłowości dotyczyły oznakowania i zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych, w tym dróg transportowych. W tej kwestii uchybienia dotyczyły braku:

  • zabezpieczenia lub niewłaściwego oznakowania miejsc niebezpiecznych,
  • lub niewłaściwego stosowania znaków, barw i sygnałów bezpieczeństwa,
  • lub niewłaściwego zabezpieczenia otwartych obiektów technologicznych.

W 42 kontrolowanych zakładach stwierdzono poważne braki i uchybienia w zakresie zapewnienia bezpiecznego użytkowania maszyn i urządzeń technicznych. Tu problemy dotyczyły:

  • braku lub stosowania niewłaściwych urządzeń ochronnych, zabezpieczających osoby obsługujące maszyny budowlane, urządzenia techniczne, w tym przenośniki,
  • nieutrzymywania maszyn budowlanych, urządzeń technicznych, w tym przenośników w stanie sprawności technicznej,
  • braku lub nieprawidłowości w zakresie urządzeń do awaryjnego zatrzymania maszyn budowlanych, urządzeń technicznych, w tym przenośników,
  • braku lub nieprawidłowości elementów sterowniczych maszyn budowlanych, urządzeń technicznych, w tym przenośników,
  • braku lub niewłaściwych instrukcji bhp obsługi maszyn i innych urządzeń.

Inspektorzy PIP stwierdzili również w 30 zakładach braki lub uchybienia w ocenie ryzyka zawodowego. Dotyczyły one 264 osób. Ujawnione problemy w tym zakresie dotyczyły najczęściej:

  • braku udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego,
  • nieuwzględnienia w ocenie wszystkich czynników środowiska pracy,
  • nieinformowania pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą.

Wyniki kontroli w kopalniach otworowych

Kontrole w kopalniach otworowych przeprowadzono na terenie czterech okręgowych inspektoratów pracy w Rzeszowie, Poznaniu, Gdańsku i Lublinie. Tutaj najczęstsze uchybienia, na które wskazywali Inspektorzy PIP dotyczyły m.in. maszyn i urządzeń oraz osprzętu technicznego wykorzystywanych podczas prac wiertniczych. W tych przypadkach inspektorzy dopatrzyli się szereg nieprawidłowości w zakresie wymagań minimalnych dotyczących maszyn oraz ich prawidłowej eksploatacji. W głównej mierze w odniesieniu do maszyn i urządzeń kontrole wskazały na:

  • brak oznakowania lub nieprawidłowe oznakowanie, w tym: oznakowanie umożliwiające identyfikację maszyny, opis elementów sterowniczych,
  • niepełne osłony elementów napędowych – dotyczy miejsc pomiędzy osłonami, a korpusami maszyn gdzie istnieje możliwość sięgnięcia kończynami górnymi,
  • brak oceny maszyn w aspekcie spełnienia wymagań minimalnych,
  • łatwo otwieralne osłony ruchomych stref niebezpiecznych maszyn – nieprawidłowość dotyczyła głównie pomp płuczkowych oraz wyciągu wiertnicznego,
  • pozostawianie urządzeń pneumatycznych (w czasie postoju) z otwartymi zaworami sprężonego powietrza,
  • splątania łańcuchów pomocniczych elewatorów,
  • brak oznakowania dopuszczalnego ciśnienia na manometrach oraz znaczne zabrudzenia szybek manometrów.

W raporcie PIP wskazał, że w kontrolowanych wiertniach powtarzalną nieprawidłowością był brak wykazów osób upoważnionych przez prowadzącego eksploatację do wystawiania poleceń pisemnych na prace, koordynacji prac oraz dopuszczania do prac wykonywanych na polecenia pisemne przy urządzeniach elektroenergetycznych wraz z określeniem zakresu i terminów ważności udzielonych upoważnień.

W przypadku kontroli w kopalniach otworowych inspektorzy mieli zastrzeżenia również w kwestii eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych zlokalizowanych na terenie kontrolowanych wiertni. Zastrzeżenia te dotyczyły m.in.:

  • braku instrukcji eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych,
  • braku opracowania lub stosowania zasad eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych,
  • ochrony od porażeń dla urządzeń elektroenergetycznych,
  • uchybień w zakresie doboru urządzeń elektrycznych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem,
  • stanu technicznego eksploatowanych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych,
  • sprzętu ochronnego stosowanego podczas prac wykonywanych przy urządzeniach elektroenergetycznych.

W przypadku procesów pracy kontrole wykazały:

  • nieprawidłowości w oznakowaniu kierunków ewakuacji na terenie placu wiertni – brak lub nieczytelne oznakowanie,
  • brak potwierdzenia przez pracowników faktu zapoznania się z wynikami oceny ryzyka zawodowego,
  • utrudniony dostęp do natrysków bezpieczeństwa – przy lejach zasypowych materiałów płuczkowych,
  • nieprawidłowości dotyczące zaplecza higienicznosanitarnego, brak właściwego wyposażenia technicznego jadalni oraz niesprawne urządzenia sanitarne w pomieszczeniach ustępów i natrysków.

Podsumowując wyniki kontroli w kopalniach odkrywkowych i otworowych Główny Inspektorat Pracy PIP podkreślił konieczność monitorowania stanu bezpieczeństwa pracy w tych działach gospodarki narodowej oraz uwzględnienia ich w planowaniu działalności nadzorczo-kontrolnej PIP na przyszłe lata.

Autor: 

Kinga Grodzicka-Lisek

Autor
Kinga Grodzicka-Lisek
Prawnik, specjalizujący się w zagadnieniach prawa pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Kilkuletni pracownik kancelarii adwokackiej. Autorka wielu tekstów i porad w zakresie prawa pracy oraz bhp. Redaktor „Portalu bhp” i była redaktor naczelna „Bhp w firmie” w 2011 r., redaktor prowadząca poradnik „Szkolenia bhp w firmie” w latach 2007-2009.