Jakie są terminy wykonywania pomiarów elektrycznych dla maszyn i elektronarzędzi?

Lesław Zieliński
Lesław Zieliński
16.11.2018AKTUALNE

Jakie są terminy wykonywania pomiarów elektrycznych dla maszyn i elektronarzędzi?

W wielu firmach stosowane są różne maszyny i elektronarzędzia. Pracodawcy lub pracownicy służby bhp w takich firmach muszą zadbać aby użytkowany sprzęt elektryczny utrzymywany był w stanie sprawności technicznej. W związku z tym często rodzi się pytanie, jak ustalić terminy wykonywania pomiarów elektrycznych dla maszyn i elektronarzędzi? Czy terminy te wskazane są przez przepisy? Gdzie i przez kogo powinny być określone? Oto kilka praktycznych wskazówek, które pozwolą na właściwe wywiązanie się z obowiązku.

Korzyści 

Dzięki informacjom zawartym w tym artykule:

  • właściwie zadbasz o maszyny i elektronarzędzia używane w zakładzie pracy
  • prawidłowo ustalisz terminy badań i pomiarów dla maszyn elektronarzędzi
  • bez problemu opracujesz instrukcje zakładowe użytkowania elektronarzędzi.

Przechodząc wprost do problemów i pytań wskazanych we wstępie należy zaznaczyć, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest precyzyjnych przepisów dotyczących czasokresów badań eksploatacyjnych urządzeń elektrycznych. W instrukcjach dostarczonych wraz z maszyną, producent powinien określić zasady bezpiecznego montażu i eksploatacji maszyny, w tym wymagane kontrole z badaniami i pomiarami. Jeżeli takich informacji brak, wówczas użytkownik (pracodawca) powinien opracować własną instrukcję badań i pomiarów maszyn, w tym elektronarzędzi.

Co może pomóc w ustaleniu terminów badań i pomiarów elektrycznych dla maszyny?

Pomocą w ustaleniu czasokresów badań i pomiarów dla maszyny mogą być zapisy rozporządzenia w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego, dotyczące  np. suwnic, wciągarek i wciągników, gdzie określono:

1.  W przypadku UTB wyposażonych w aparaty elektryczne eksploatujący zapewnia wykonywanie i udokumentowanie:

1)  pomiarów rezystancji izolacji obwodów elektrycznych, ze szczególnym uwzględnieniem obwodów bezpieczeństwa i ochrony przeciwpożarowej, nie rzadziej niż:

a)   raz w roku - dla urządzeń:

– pracujących w pomieszczeniach lub strefach zagrożonych wybuchem, z wyziewami żrącymi,

– pracujących na otwartym powietrzu,

– służących do przemieszczania osób,

b)  raz na dwa lata - dla urządzeń pracujących w warunkach innych niż wymienione w lit. a;

2)  pomiarów rezystancji uziemień roboczych i odgromowych, o ile są stosowane, oraz ochrony przeciwporażeniowej nie rzadziej niż:

a)   raz w roku - dla urządzeń:

– pracujących na otwartym powietrzu lub w pomieszczeniach o dużej wilgotności, gorących lub z wyziewami żrącymi,

– służących do przemieszczania osób, 

b)  raz na dwa lata - dla urządzeń pracujących w warunkach innych niż wymienione w lit. a.

2.  Niezależnie od pomiarów, o których mowa w ust. 1, wykonuje się pomiary po wprowadzeniu zmian lub wykonaniu prac w instalacji elektrycznej UTB montowanych w miejscu pracy oraz w przypadku gdy stan izolacji, rezystancji uziemień lub ochrony przeciwporażeniowej uległ pogorszeniu lub gdy wystąpiły uszkodzenia tej instalacji.

3.  Wykonanie pomiarów odnotowuje się w dzienniku konserwacji.

Co może pomóc w ustaleniu terminów badań i pomiarów elektrycznych dla elektronarzędzia?

Obecnie nie ma szczegółowych przepisów dotyczących badań i kontroli elektronarzędzi, w związku z tym okresowe przeglądy, badania kontrole należy przeprowadzać według instrukcji zakładowych opracowanych na podstawie dokumentacji (instrukcji) elektronarzędzia dostarczonej przez producenta.

Narzędzia ręczne z napędem (w tym elektrycznym) są traktowane jako maszyny i podlegają wymaganiom:

  • rozporządzenia w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy  – tzw. „narzędzia stare”, albo
  • rozporządzenia w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn  – tzw. „narzędzia nowe”.

Według definicji z wyżej wskazanych rozporządzeń:

  • maszyna to – wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane podczas pracy (...),
  • użytkowanie maszyny to wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymywanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

Pomocą w opracowaniu instrukcji zakładowych dotyczących okresów badań elektronarzędzi powinny być:

  • zapisy w instrukcjach producenta poszczególnych elektronarzędzi,
  • warunki lokalne w jakich narzędzie jest eksploatowane oraz
  • norma PN-88/E-08400:1988; art. 10 „Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Badania kontrolne w czasie eksploatacji”. (Mimo tego, że norma jest nieaktualna – została wycofana w 2000 r. bez zastąpienia – można jej zapisy traktować jako wymagania „dobrej praktyki”, czyli uwzględniać we własnych instrukcjach dotyczących badań i kontroli elektronarzędzi.

Pamiętajmy również, że kontrole elektronarzędzi dotyczą badań bieżących i okresowych. Badania:

a)     bieżące należy wykonywać każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji oraz po jego zwróceniu dysponentowi.

b)     okresowe elektronarzędzi należy wykonywać w zależności od zakwalifikowania elektronarzędzia do właściwej kategorii użytkowania, i tak narzędzia:

-         I kategorii, tj. użytkowane dorywcze kilkakrotne w ciągu jednej zmiany, które zwracane są do narzędziowni lub wypożyczalni – badanie okresowe co 6 miesięcy;

-         II kategoria, tj. użytkowane często w ciągu jednej zmiany, które nie są zwracane do narzędziowni lub wypożyczalni – badanie okresowe co 4 miesiące;

-         III kategoria tj. użytkowane w sposób ciągły na więcej niż jednej zmianie, np. zainstalowane na stałe na linii produkcyjnej – badanie okresowe co 2 miesiące.

Okresy badań według wyżej wskazanej normy określone są następująco.

Badania bieżące należy wykonywać każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji, przed przejęciem narzędzia od innego pracownika lub przed wydaniem z wypożyczalni, a w przypadku elektronarzędzi zaliczanych do II i III kategorii użytkowania, przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie.

Badania bieżące polega na oględzinach zewnętrznych oraz sprawdzeniu biegu jałowego.

Badania okresowe z pomiarem rezystancji izolacji i pomiarem obwodu ochronnego, należy wykonywać nie rzadziej niż:

  • co 6 miesięcy dla elektronarzędzi I kategorii użytkowania,
  • co 4 miesiące dla elektronarzędzi II kategorii użytkowania,
  • co 2 miesiące dla elektronarzędzi III kategorii użytkowania,

oraz po każdym zdarzeniu lub wystąpieniu sytuacji mogących mieć wpływ na bezpieczne użytkowanie elektronarzędzi, np.: upadek narzędzia, zawilgocenie, przegrzanie itp.

Autor: 

Lesław Zieliński
były główny inżynier zarządzania
bezpieczeństwem pracy, rejestrowany
audytor pomocniczy SZBP wg ISRS  

Autor
Lesław Zieliński
Od 1997 roku zajmuje się tematyką oceny ryzyka zawodowego, zarządzania bhp, pracy służby bhp. Były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy w KGHM Polska Miedź SA - O/ZG ”Lubin” . Rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS. Autor wielu opracowań kart oceny ryzyka zawodowego, instrukcji i programów szkoleń bhp dla różnych stanowisk pracy w przemyśle i usługach. Prowadzi szkolenia otwarte oraz dedykowane z zagadnień bhp.