Kiedy inspektor pracy może złożyć wniosek o podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe?

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 12 czerwca 2013 r., sygn. akt III AUa 48/13 przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą polegającą na wykonywaniu usług budowlanych. Zatrudnia około 20 osób, regularnie wyposażając je w sprzęt i materiały ochronne. W dniach 24 i 27 lutego 2012 r. oraz 15 marca 2012 r. Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadziła kontrolę u płatnika.

24 lutego 2012 r. inspektor pracy wyraził zastrzeżenia, że stanowisko pracy na wysokości nie było zabezpieczone balustradą ochronną, nie udokumentowano odbioru technicznego rusztowania, nie wydzielono i nie oznakowano strefy niebezpiecznej w bezpośrednim sąsiedztwie rusztowania. Pracownicy wykonujący prace na pomoście roboczym rusztowania nie stosowali hełmów ochronnych. Uchybienia usunięto tego samego dnia.

15 marca 2012 r. inspektor pracy stwierdził, że pracownicy wykonujący prace blacharskie i pomocniczo-porządkowe przy skrajni budynku magazynowego nie byli zabezpieczeni przed upadkiem z wysokości. W trakcie prowadzenia działalności gospodarczej przez odwołującego nie stwierdzano wypadków przy pracy.

ZUS podwyższył stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe płatnika składek w okresie rozliczeniowym od 1 kwietnia 2012 r. do 31 marca 2012 r. o 100%. Płatnik odwołał się od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Poznaniu.

Sąd okręgowy oddalił odwołanie płatnika od decyzji ZUS. Rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji podtrzymał też Sąd Apelacyjny w Poznaniu.

Sąd podkreślił, że prawo inspektora pracy do wystąpienia o podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe aktualizuje się dopiero w czasie drugiej kontroli u tego samego pracodawcy, podczas której nastąpiło stwierdzenie naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Druga kontrola musi następować bezpośrednio po pierwszej, z tym zastrzeżeniem, że jako drugiej (kolejnej) nie należy traktować kontroli następującej przed upływem czasu, wyznaczonego przez kontrolerów po pierwszej kontroli celem wyeliminowania dostrzeżonych uchybień i zastosowania się do zaleceń pokontrolnych. W każdej z dwóch kolejnych kontroli wymagane jest stwierdzenie rażącego naruszenia przepisów bhp, natomiast bez znaczenia jest rodzaj naruszonych przepisów, nie muszą być to te same przepisy. „Rażące" naruszenie może wynikać z częstotliwości naruszeń poszczególnych regulacji, z intensywności naruszeń, rodzaju naruszonych przepisów, rodzaju negatywnych konsekwencji mogących wystąpić z powodu naruszeń, rodzaju i stopnia zawinienia osób, na których spoczywa obowiązek dbania o należyty stan bezpieczeństwa i higieny pracy.

Inspektor pracy może w powyższym przypadku wystąpić o podwyższenie płatnikowi składek o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe na najbliższy rok składkowy. Co istotne dla sprawy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma w takiej sytuacji obowiązek podwyższyć składkę o 100%, nie posiada w tym zakresie jakiegokolwiek luzu decyzyjnego, bez względu na rodzaj rażącego naruszenia, składka zawsze będzie podwyższona o 100%.

W omawianej sprawie, w trakcie dwóch kolejnych kontroli u płatnika składek stwierdzono rażące naruszenie przepisów bhp. Z protokołów pierwszej kontroli wynika, że stanowiska pracy pracowników wykonujących prace na pomoście roboczym na wysokości ca 6 m od poziomu „0” nie zabezpieczono balustradą ochronną, przy rusztowaniu nie umieszczono informacji o dopuszczalnym obciążeniu pomostów roboczych i konstrukcji, nie dokonano udokumentowanego odbioru technicznego rusztowania, nie wydzielono także i nie oznakowano strefy niebezpiecznej w bezpośrednim sąsiedztwie rusztowania, pracownicy wykonujący prace na pomoście roboczym rusztowania w warunkach zagrożenia związanego z możliwością upadku przedmiotów z wysokości nie stosowali hełmów ochronnych.

Z kolei przebieg kontroli w dniu 15 marca 2012 r. wykazał, że pracownicy wykonujący prace na skrajni dachu budynku na wysokości ca 3 m od poziomu „0” nie byli w żaden sposób zabezpieczeni przed upadkiem z wysokości. Mając na względzie każdorazowo stwierdzone działanie stanowiące bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników ZUS miał obowiązek dokonać podwyższenia składki na ubezpieczenie wypadkowe na następny okres składkowy o 100% – podkreślił sąd.