Kiedy sankcje, a kiedy tylko korekta przy podaniu przez płatnika do ZUS danych z ustawy wypadkowej

Aneta Mościcka
Aneta Mościcka
12.04.2013AKTUALNE

Art. 34 ustawy wypadkowej umożliwia zastosowanie sankcji wobec płatnika tylko w wypadku, gdy płatnik poda dane nieprawdziwe. Należy odróżnić dane nieprawidłowe od danych nieprawdziwych. Podanie przez płatnika składek błędnych danych dotyczących rodzaju działalności jest podaniem „nieprawidłowych danych” (art. 31 ust. 6 pkt 2), a nie „nieprawdziwych danych”, o których mówi art. 34 ust. 1. Konsekwencją nieświadomego błędu popełnionego przez płatnika składek jest wyłącznie dokonanie korekty informacji we własnym zakresie lub dokonanie jej z urzędu przez ZUS – orzekł Sąd Najwyższy.

W sprawie rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 39/12 sąd apelacyjny zmienił wyrok sądu okręgowego z 16 lutego 2011 r. i stwierdził brak podstaw do podwyższenia o 50% stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe płatnika – domu pomocy społecznej za okres od 1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r. Płatnik w deklaracji ZUS IWA złożonej 29 stycznia 2010 r. ustalił na rok składkowy od 1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r. składkę na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 0,93% podstawy wymiaru, jednak w deklaracji tej błędnie podał kod PKD 2004 (8531B) zamiast kodu PKD 2007 (8720Z). Skorygował to potem w postępowaniu wyjaśniającym.

Po skorygowaniu pozwany ZUS naliczył składki na ubezpieczenia wypadkowe w prawidłowej wysokości wynoszącej 1,32%. Stwierdził również, że płatnik przekazał nieprawdziwe dane i dlatego na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322, z późn. zm., dalej; ustawa wypadkowa) i decyzją z 26 lipca 2010 r. podwyższył o 50% stopę procentową składki.

Sąd okręgowy oddalił odwołanie płatnika od tej decyzji. W uzasadnieniu wskazał, że płatnik podał w deklaracji nieobowiązujący w 2010 r. kod PKD 2004 zamiast PKD 2007, co wymagało korekty zaniżonej stopy procentowej i uzasadniało wymierzenie sankcji zwiększającej ją o 50%, co też było obligatoryjne.

Płatnik złożył apelację od wyroku sądu okręgowego. Sąd apelacyjny ją uwzględnił , a w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że na podstawie art. 34 i art. 31 ustawy wypadkowej należało odróżnić przekazanie danych „nieprawdziwych” od danych „nieprawidłowych”. Wymierzenie sankcji wiąże się z przekazaniem „nieprawdziwych” danych (art. 34 ust. 1). Natomiast dane nieprawidłowe podlegają korekcie przez płatnika i przez ZUS (art. 31 ust. 10 i 12). Ponadto przekazanie nieprawdziwych danych wymaga umyślnego, zawinionego zachowania płatnika składek. Właściwy kod płatnika to PKD 87.20.Z – pomoc społeczna z zakwaterowaniem dla osób z zaburzeniami psychicznymi, natomiast w deklaracji podał kod PKD 2004 8531B wskazany w obowiązującym do końca 2009 r. rozporządzeniu z 2 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności.

W ocenie sądu apelacyjnego podanie przez płatnika składek błędnych danych dotyczących rodzaju działalności jest podaniem „nieprawidłowych danych” (art. 31 ust. 6 pkt 2), a nie „nieprawdziwych danych”, o których mówi art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej. Konsekwencją błędu popełnionego przez płatnika składek jest wyłącznie dokonanie korekty informacji we własnym zakresie - art. 31 ust. 10 – lub dokonanie jej z urzędu przez ZUS w trybie art. 31 ust. 12 ustawy.

Sprawa na skutek skargi kasacyjnej ZUS trafiła do rozpoznania Sądu Najwyższego. W skardze Zakład zarzucił sądowi apelacyjnemu błędną interpretację art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej poprzez przyjęcie że przekazanie nieprawdziwych danych przez płatnika, o których mowa w tym przepisie wymaga umyślnego, zawinionego zachowania płatnika składek, którym to zachowaniem nie jest podanie w dokumencie ZUS IWA za rok 2009 nieaktualnego na datę składania tego dokumentu kodu rodzaju działalności.

Sąd Najwyższy oddalił skargę ZUS. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że sąd apelacyjny prawidłowo stwierdził, że tylko pierwsze dane, czyli dane nieprawdziwe, uprawniają zastosowanie sankcji z tego przepisu, przy czym przekazanie nieprawdziwych danych wymaga umyślnego, zawinionego zachowana płatnika składek. Sąd apelacyjny słusznie rozdzielił na gruncie ustawy wypadkowej dane nieprawidłowe (niezgodne z przepisami) od danych nieprawdziwych – niezgodnych z prawdą.

W informacji o danych płatnik podaje do Zakładu między innymi swój rodzaj działalności według PKD. Ma obowiązek złożenia korekty tej informacji w ciągu 7 dni od stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS, który z urzędu może też korygować błędy w przekazanej mu informacji. W sprawie zachodził więc problem kwalifikacji czy przekazane w informacji dane co do rodzaju działalności według PKD były nieprawidłowe albo nieprawdziwe.

W omawianej sprawie płatnik nie zmieniał rodzaju działalności i podał tylko nieprawidłowy kod tej działalności wg PKD. Według poprzedniej klasyfikacji była to „pomoc społeczna z zakwaterowaniem”, a według nowej to „pomoc społeczna z zakwaterowaniem dla osób z zaburzeniami psychicznymi”. Nie ustalono, aby płatnik zmienił rodzaj prowadzonej działalności. W informacji płatnik powtarzał dotychczasowy kod dla swojej działalności, który okazał się nieaktualny w nowej nomenklaturze. Taka różnica może więc wynikać z niedopatrzenia, błędu lub zapewne z niewiedzy płatnika. Taki błąd nie należy kwalifikować jako dane nieprawdziwe, lecz tylko jako dane nieprawidłowe, podlegające korekcie przez płatnika lub przez ZUS.

Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej uprawnia do wymierzenia określonej sankcji, to powinien on być odnoszony do działania celowego (zawinionego) płatnika. Ustawa posługuje się zwrotami „nie przekaże” lub „przekaże nieprawdziwe dane”. Istotny jest przy tym skutek takiego zachowania – „zaniżenie stopy procentowej”. Każde zachowanie podlega więc indywidualnej ocenie.

Należy rozróżnić dane nieprawdziwe i danych nieprawidłowe, skoro występuje w ustawie. To co stanowi dane nieprawidłowe podlega korekcie (art. 31 ust. 10-12). Przyczyna korekty (podania danych nieprawidłowych) jest inna niż przyczyna podania danych nieprawdziwych, skoro ta ostatnia nie pozwala pozwanemu dostrzec „nieprawdziwych” danych i prowadzi w skutku do zaniżenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe – podkreślił Sąd Najwyższy.

   Przekazanie do ZUS danych nieprawdziwych – art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej:

Jeżeli płatnik składek nie przekaże danych lub przekaże nieprawdziwe dane, co spowoduje zaniżenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, ZUS ustala, w drodze decyzji, stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Płatnik składek zobowiązany jest opłacić zaległe składki wraz z odsetkami za zwłokę.

Natomiast dane nieprawidłowe (pomyłki) podlegają korekcie przez płatnika i przez ZUS - art. 31 ust. 10 i 12 ustawy wypadkowej.

Autor: 

Aneta Mościcka

Autor
Aneta Mościcka
Prawnik z odbytą aplikacją sądową, od 2000 roku dziennikarka. Specjalizuje się w prawie: pracy, cywilnym, gospodarczym oraz prawie, związanym z nieruchomościami.