Kto odpowiada za nieprzestrzeganie przepisów BHP w zakładzie pracy?

Po zakończeniu jednej z kontroli Inspektor pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Poznaniu skierował wniosek do sądu o ukaranie osoby odpowiedzialnej między innymi za niezabezpieczenie miejsca wypadku.

Inspektor pracy uznał, że osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w pewnej poznańskiej firmie nie dopełniła swoich obowiązków. 19 lipca 2014 r. doszło w zakładzie do wypadku przy pracy. Według ustaleń inspektora osoba odpowiedzialna za bhp nie zabezpieczyła prawidłowo miejsca wypadku, nie zabezpieczyła materiału ciętego w chwili wypadku przez poszkodowanego pracownika; dopuściła go do wykonywania pracy przy użyciu stołowej pilarki tarczowej, która nie była wyposażona m.in. w klin rozszczepiający, prowadnice materiału, osłonę piły tarczowej pod stołem, włącznik napędu. Pracownik bhp nie przeprowadził kontroli stanu technicznego piły, nie dokonał oceny ryzyka zawodowego na wskazanym stanowisku ani na stanowisku operatora zespołu maszyn do produkcji mieszanek betonowych.

Inspektor pracy uznał miedzy innymi, że pracownik bhp po wypadku nie przeprowadził badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy ani pomiarów natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy. Nie zapewnił wydzielonej kabiny z miską ustępową przy pomieszczeniu z natryskami, nie zapewnił w szatni miejsc siedzących dla co najmniej 50% zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. Nie sporządził i nie wprowadził w życie programu działań organizacyjno-technicznych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas. Nie opracował instrukcji bhp na stanowisku sztaplarki hydraulicznej znajdującej się w hali produkcji .

Sąd Rejonowy w Poznaniu wyrokiem nakazowym, wydanym 5 grudnia 2014 r. uznał osobę obwinioną za winną zarzucanych jej czynów i wymierzył karę grzywny w wysokości 10 000 zł.

Odpowiedzialność za nie przestrzeganie przepisów bhp w zakładzie pracy może mieć charakter:

• służbowy,
• administracyjny i
• karny.

Odpowiedzialność administracyjną osób odpowiedzialnych za przestrzegania stanu bhp w zakładzie pracy określa art. 283 Kodeksu pracy. W myśl tego przepisu, karze grzywny od 1000 zł. do 30 tys. zł. podlega osoba:

• będąca odpowiedzialna  za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo
• kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi,

która nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Tej samej karze grzywny podlega osoba, która między innymi:

• wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
• wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
• wbrew obowiązkowi stosuje: materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

Zatem, grzywną za naruszenie przepisów bhp może być przez inspektor pracy ukarany:

• przede wszystkim pracodawca, ale także
• osoba kierująca pracownikami – pracownicy odpowiedzialni za stan bhp.

Ponadto inspektor pracy może wystąpić do sądu o dodatkowe ukaranie osoby winnej nieprzestrzegania przepisów bhp i sąd może wymierzyć wówczas obwinionemu grzywnę za wykroczenie w wysokości do 5 tys. zł.

Za nieprzestrzeganie przepisów bhp grozi także odpowiedzialność karna. Zgodnie z art. 220 Kodeksu karnego, jeżeli osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

W odróżnieniu zatem od wykroczenia określonego w art. 283 Kodeksu pracy, przy występku z art. 220 Kodeksu karnego nie wystarcza samo naruszenie przepisów bhp, musi być także spełniona dodatkowo przesłanka narażenia pracownika za bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. 

Ponadto, w myśl art. 220 § 1 Kodeksu karnego, jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega:

• grzywnie,
• karze ograniczenia wolności albo
• pozbawienia wolności do roku.

Kodeks karny przewiduje też odpowiedzialność za niezawiadomienie, wbrew obowiązkowi w terminie właściwego organu o wypadku lub chorobie zawodowej albo za niesporządzenie lub brak przedstawienia wymaganej dokumentacji. Za takie czyny osobie odpowiedzialnej grozi:

• grzywna do 180 stawek dziennych albo
• kara ograniczenia wolności

(art. 221 Kodeksu karnego).