Maszyniści pod większym nadzorem prezesa Urzędu Transportu Kolejowego

Nowelizacja przepisów rozszerza zakres obowiązków prezesa Urzędu Transportu Kolejowego. I tak, do nowych zadań prezesa UTK należy:

• wydawanie, przedłużanie ważności, zawieszanie, przywracanie i cofanie licencji maszynisty, aktualizacja danych zawartych w licencji maszynisty, wydawanie wtórników licencji maszynisty oraz prowadzenie i aktualizacja rejestru tych dokumentów;

• nadzór nad ośrodkami szkolenia i egzaminowania maszynistów oraz kandydatów na maszynistów, zwanymi dalej "ośrodkami szkolenia i egzaminowania", oraz podmiotami uprawnionymi do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności;

• prowadzenie i aktualizacja:

a) rejestru ośrodków szkolenia i egzaminowania,

b) listy podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności;

Do zadań Prezesa UTK należeć będzie także inicjowanie projektów aktów prawnych i ich zmian oraz udział w ich przygotowaniu w zakresie bezpieczeństwa ruchu kolejowego i bezpieczeństwa eksploatacji kolei.

Prezes UTK ma również nowe uprawnienia

Dodane zostały również nowe uprawnienia prezesa UTK w ramach nadzoru nad podmiotami uprawnionymi do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności. Prezes UTK może:

• wstępować do pomieszczeń podmiotu wykonującego badania lekarskie i psychologiczne;

• kontrolować dokumentację medyczną i psychologiczną związaną z wykonanymi badaniami i orzekaniem;

• żądać ustnych i pisemnych wyjaśnień.

Z przeprowadzonej kontroli sporządza się wystąpienie pokontrolne, które zawiera:

• opis stanu faktycznego,

• opis ewentualnych nieprawidłowości,

• wnioski pokontrolne z określeniem terminu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.

Prezes UTK jest organem właściwym do wydawania, przedłużania ważności, zawieszania, przywracania i cofania licencji maszynisty oraz aktualizacji danych zawartych w licencji maszynisty i wydawania jej wtórników.

Kandydat na maszynistę może być zwolniony ze szkolenia

Nowe przepisy przewidują również możliwość zwolnienia z odbycia szkolenia niezbędnego do uzyskania licencji maszynisty. Zwolnieni są kandydaci na maszynistów ubiegający się o uzyskanie licencji maszynisty, którzy:

1. posiadają dyplom albo inny dokument potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodach, w których programy kształcenia zawierają zagadnienia z zakresu budowy pojazdów szynowych, ruchu kolejowego i sygnalizacji kolejowej, lub

2. ukończyli studia wyższe na kierunkach zawierających w programach studiów zagadnienia z zakresu budowy pojazdów szynowych, ruchu kolejowego i sygnalizacji kolejowej.

Niekaralność, która jest jednym z warunków uzyskania licencji maszynisty, powinna być potwierdzona złożeniem przez kandydata na maszynistę ubiegającego się o uzyskanie licencji maszynisty oświadczenia o niekaralności. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.". Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Z okresowego badania lekarskiego też można się zwolnić

Posiadacz licencji maszynisty musi poddać się badaniom lekarskim i psychologicznym oraz uzyskać orzeczenie lekarskie potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych. W przypadku nieuzyskania orzeczenia lekarskiego licencja maszynisty traci ważność. Powyżej wskazane badania przeprowadza się co:

1. 24 miesiące – do ukończenia 55. roku życia,

2. 12 miesięcy – po ukończeniu 55. roku życia

chyba że orzeczenie lekarskie wskazuje krótszy okres.

Z poddania się badaniom zwolniony jest maszynista posiadający aktualne orzeczenie lekarskie potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania albo zachowania ważności świadectwa maszynisty.

Przedłużanie ważności licencji i jej cofanie

Przedłużenie ważności licencji maszynisty możliwe jest po uprzednim sprawdzeniu ważności orzeczenia lekarskiego potwierdzającego spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania albo zachowania ważności licencji maszynisty lub świadectwa maszynisty.

Jeżeli licencja została cofnięta osobie, która przestała czasowo spełniać wymagania zdrowotne, fizyczne i psychiczne to prezes UTK może ją przywrócić, jeżeli jej posiadacz uzyskał orzeczenie lekarskie o którym mowa powyżej.

Posiadacz licencji maszynisty musi zawiadomić Prezesa UTK o:

• utracie tego dokumentu,

• jego zniszczeniu w stopniu powodującym nieczytelność,

• a także o zmianie stanu faktycznego wymagającej aktualizacji danych w nim zawartych,

w terminie 30 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia. W takich przypadkach prezes UTK, na podstawie wniosku, wydaje na okres pozostający do końca okresu ważności dotychczasowej licencji maszynisty wtórnik licencji maszynisty, a w przypadku aktualizacji danych zawartych w tym dokumencie – nową licencję maszynisty. Jeżeli po wydaniu wtórnika licencji maszynisty jej posiadacz odzyska wcześniejszą licencję musi ją zwrócić prezesowi UTK.

Obowiązkiem prezesa UTK jest udostępnienie danych zgromadzonych w rejestrze licencji maszynistów na wniosek:

1. Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych oraz komisji kolejowej;

2. Europejskiej Agencji Kolejowej – w celu przeprowadzenia oceny procesu przyznawania uprawnień maszynistom w Unii Europejskiej;

3. przewoźnika kolejowego, zarządcy lub innego podmiotu, u którego maszynista jest zatrudniony lub na rzecz którego świadczy usługi – w celu sprawdzenia statusu licencji maszynisty;

4. właściwego organu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w zakresie dotyczącym maszynistów prowadzących pociągi po infrastrukturze kolejowej tego państwa, w celu:

   1. kontroli pociągów kursujących na obszarze jego właściwości,

   2. prowadzenia postępowań odnoszących się do przestrzegania przepisów Unii Europejskiej dotyczących przyznawania uprawnień maszynistom,

   3. prowadzenia postępowania w sprawie poważnego wypadku, wypadku lub incydentu;

5. innego podmiotu, jeżeli obowiązek udostępnienia danych wynika z odrębnych przepisów.

Ośrodki szkolenia i egzaminowania także pod nadzorem

Przedsiębiorca prowadzący ośrodek szkolenia i egzaminowania podlega wpisowi do rejestru ośrodków szkolenia i egzaminowania prowadzonego przez prezesa UTK.

Zakres czynności wykonywanych przez ośrodek szkolenia i egzaminowania obejmuje:

1. szkolenie i egzaminowanie kandydatów na maszynistów ubiegających się o uzyskanie licencji maszynisty w zakresie ogólnej wiedzy zawodowej,

2. szkolenie i egzaminowanie kandydatów na maszynistów ubiegających się o uzyskanie świadectw maszynisty w zakresie wiedzy i umiejętności dotyczących:

   1. infrastruktury kolejowej,

   2. pojazdu kolejowego,

3. przeprowadzanie szkoleń i sprawdzianów wiedzy i umiejętności maszynistów, lub

4. szkolenie i egzaminowanie maszynistów z innych państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie ogólnych kompetencji językowych, zasad ruchu kolejowego i sygnalizacji na sieci kolejowej Rzeczypospolitej Polskiej.

Działalność szkoleniową, o której mowa powyżej może również prowadzić przedsiębiorca, który nie posiada siedziby lub miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast dodany został wymóg dla takiego przedsiębiorcy, który mówi o tym, iż musi on zapewnić prowadzenie:

a) szkoleń przez instruktorów, którzy:

- spełniają wymagania dotyczące instruktorów,

- są wpisani do wykazu,

b) egzaminów przez egzaminatorów, którzy:

- spełniają właściwe wymagania,

- są wpisani do wykazu,

- złożyli pisemną deklarację prowadzenia egzaminów w sposób bezstronny i niedyskryminujący.

Przedsiębiorca prowadzący działalność szkoleniową musi zawiadomić prezesa UTK, nie później niż 14 dni przed planowanym egzaminem, o terminie i miejscu jego przeprowadzenia.

Badania lekarskie i psychologiczne w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności, mogą prowadzić podmioty uprawnione do wykonywania badań w służbie medycyny pracy, zajmujące się zadaniami medycyny kolejowej.

Wpis do rejestru ośrodków szkolenia i egzaminowania, a także na listę podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania, w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności, jest dokonywany na pisemny wniosek zainteresowanego podmiotu.

Wydawanie świadectw maszynisty również po nowemu

Znowelizowane zostały również przepisy dotyczące wydawania świadectw maszynisty. Przykładowo, warunkami niezbędnymi do uzyskania świadectwa maszynisty są:

1. posiadanie licencji maszynisty;

2. odbycie szkolenia i zdanie – dotyczy kandydatów na maszynistów;

3. odbycie szkolenia i złożenie z wynikiem pozytywnym sprawdzianu wiedzy i umiejętności – dotyczy maszynistów ubiegających się o uzyskanie kolejnego świadectwa maszynisty;

4. uzyskanie orzeczenia lekarskiego potwierdzającego spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych po przeprowadzeniu badań lekarskich i psychologicznych.

W celu zachowania ważności świadectwa maszynisty, maszynista przechodzi okresowe badania lekarskie i psychologiczne oraz uzyskuje orzeczenie lekarskie potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych. Badania te przeprowadza się co:

1. 24 miesiące – do ukończenia 55. roku życia,

2. 12 miesięcy – po ukończeniu 55. roku życia

chyba że orzeczenie lekarskie wskazuje krótszy okres.

Jednak powyżej wskazane badania przeprowadza się w okresach krótszych:

1. po każdym poważnym wypadku, w którym uczestniczył maszynista;

2. po zakończeniu czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, trwającej dłużej niż 30 dni;

3. w przypadku powrotu maszynisty do pracy po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy;

4. w razie uzasadnionego podejrzenia utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do kierowania pojazdem kolejowym lub pociągiem;

5. w przypadku otrzymania takiego wniosku od prezesa UTK o przeprowadzenie kontroli maszynisty lub o zawieszenie ważności świadectwa maszynisty;

6. w innych przypadkach określonych w przepisach dotyczących profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników.

Przewoźnicy kolejowi i zarządcy nie mogą dopuścić do pracy na stanowisku maszynisty osoby bez aktualnego orzeczenia lekarskiego potwierdzającego spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania świadectwa maszynisty albo zachowania jego ważności, z wyjątkiem sytuacji gdy podczas jazdy obok niego znajduje się inny maszynista posiadający świadectwo maszynisty ważne na tej części infrastruktury kolejowej, w przypadku szkolenia lub egzaminowania maszynistów oraz kandydatów na maszynistów w odniesieniu do kandydatów na maszynistów.

Przewoźnicy kolejowi oraz zarządcy są obowiązani do:

1. kierowania maszynistów na badania lekarskie i psychologiczne w celu uzyskania świadectwa maszynisty lub zachowania jego ważności;

2. pokrywania kosztów badań lekarskich i psychologicznych, o których mowa w pkt 1;

3. przechowywania orzeczeń lekarskich maszynistów.

Maszynista jest obowiązany niezwłocznie powiadomić przewoźnika kolejowego lub zarządcę, na rzecz którego świadczy pracę lub usługi, o okolicznościach dotyczących jego stanu zdrowia mających wpływ na zdolność prawidłowego realizowania przez niego uprawnień wynikających z posiadanego świadectwa maszynisty. Powyższy obowiązek dotyczy również odpowiednio prowadzącego pojazdy kolejowe, który świadczy pracę lub usługi na rzecz użytkownika bocznicy kolejowej lub przedsiębiorcy wykonującego przewozy w obrębie bocznicy kolejowej.