Monotonia pracy – jak z nią walczyć?

Józef M. Boguszewski
30.10.2015AKTUALNE

Monotonia pracy – jak z nią walczyć?

Monotonia w kontekście bhp zaliczana jest do czynników uciążliwych. Jednak jej skutki są negatywne, choć z reguły przemijające, i mogą przyczyniać się do wypadków przy pracy. Pracownicy tracą czujność, osłabia się ich aktywność, co może być przyczyną wypadku, do którego wystarczy chwila nieuwagi. Jak zatem przeciwdziałać monotonii? Oto kilak wskazówek na temat monotonii i działań profilaktycznych.

Ograniczenie pracy człowieka związane jest najczęściej z automatyzacją, robotyzacją i komputeryzacją procesów technologicznych, co powoduje osłabienie aktywności psychicznej, przy równoczesnej konieczności czuwania. Objawy niedociążenia psychicznego, wynikające z jednostajności bodźców, działań i niezmiennej sytuacji pracy, występujące we wszystkich typach przedsiębiorstw oraz instytucji, stanowią istotę monotonii pracy.

Czym jest monotonia pracy?

Monotonia to rozwijający się powolnie stan zredukowanej aktywności, który może być skutkiem długotrwałego wykonywania czynności.

Monotonia pracy pojawia się, gdy warunki pracy cechuje:

  • brak bodźców mobilizujących lub ich jednostajność (np. stany bezczynności przy obserwacji pulpitów, monitorów i oczekiwaniu na reakcje urządzeń sterowniczych w elektrowni, prowadzenie lokomotywy pociągu po zautomatyzowanej linii kolejowej),
  • występowanie długotrwałej, jednostajnej aktywności (np. kontrola jakości opakowania produktów na taśmie produkcyjnej leków, napojów owocowych itp., taśmowy montaż podzespołów elektronicznych; wprowadzanie baz danych do komputera).

Jakie są objawy monotonii pracy?

Monotonię pracy cechują następujące objawy:

a)      psychiczne (subiektywne):

  • zmniejszenie zainteresowania pracą,
  • przecenianie czasu pracy, zmniejszanie odporności psychicznej, otępienie umysłowe i emocjonalne, senność, obniżanie poziomu motywacji;

b)      fizyczne (obiektywne):

  • spadek wydajności,
  • popełnienie większej niż zwykle liczby błędów, obniżenie jakości (pracy, produktów, usług);

c)      fizjologiczne:

  • powolniejsza akcja serca, zmniejszenie zużycia tlenu,
  • obniżenie ciśnienia krwi.

Jakie mogą być skutki monotonii pracy?

Wieloletnie obserwacje prowadzone przez międzynarodowe i krajowe organizacje zajmujące się ochroną pracy dowodzą, że negatywne skutki monotonii występują przede wszystkim przy wykonywaniu prac rutynowych, polegających na stałym powtarzaniu jednakowych czynności czy zadań roboczych. Następstwem tego są nie tylko skutki psychiczne wynikające z niedociążenia psychicznego.

Monotonia pracy powoduje także:

  • dolegliwości układu ruchu – m.in. przez: jednostronne przeciążenie wysiłkiem fizycznym niektórych grup mięśniowych przy stałym powtarzaniu jednakowych czynności czy zadań roboczych; utrzymywanie stałej wymuszonej pozycji ciała,
  • zmęczenie – czasowe osłabienie sprawności psychicznej i (lub) fizycznej.
Ważne

Skutki monotonii pracy są negatywne, ale z reguły przemijające. Natomiast monotonia jest zaliczana w kontekście bezpieczeństwa i higieny pracy do czynników uciążliwych.

Trzeba zaznaczyć, że osoby narażone na zakłócenie mechanizmów adaptacyjnych funkcjonują w sposób nieadekwatny i z tego powodu częściej niż inne:

  • popełniają niezamierzone błędy i pomyłki w nawet rutynowych czynnościach,
  • omijają przepisy i zasady bhp,
  • lekceważą polecenia przełożonych,
  • ulegają wypadkom przy pracy,
  • biorą dni wolne i korzystają ze zwolnień lekarskich,
  • tracą zainteresowanie pracą i nie angażują się w wykonywanie obowiązków służbowych, czym niejednokrotnie powodują zagrożenie bezpieczeństwa pracy.

Jak przeciwdziałać monotonii pracy?

Rozwiązaniem pomagającym zlikwidować lub zminimalizować występowanie monotonii pracy jest:

  • odpowiednia organizacja pracy,
  • zapewnienie właściwej komunikacji międzyludzkiej,
  • zmniejszenie jednostajności procesów zrutynizowanych,
  • zapewnienie wypoczynku pracownikom.

Natomiast przede wszystkim należy zadbać o:

  • wprowadzenie rotacji na stanowiskach pracy monotonnej,
  • urozmaicenie treści pracy (np. przez wprowadzenie zdań naprzemiennych),
  • ograniczenie liczby powtórzeń czynności, częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany roboczej,
  • prowadzenie szkoleń dotyczących sposobów radzenia sobie z problemami monotonii (np. przy długotrwałym prowadzeniu pojazdu),
  • wprowadzenie przerw w pracy polegającej na wykonywaniu czynności monotonnych (np. po każdej godzinie pracy rutynowej z monitorami ekranowymi czy podczas prac montażowych na taśmie itp.),
  • zaplanowanie w czasie przerw czynności wymagających od pracownika aktywności odmiennej od tej, która towarzyszy czynności rutynowo wykonywanej w czasie zmiany roboczej,
  • wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami, urozmaicenia środowiska pracy możliwego na danym stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki,
  • dobór pracowników o odpowiednich predyspozycjach psychofizycznych.
Autor: 

Józef M. Boguszewski specjalista ds. bezpieczeństwa procesów przemysłowych, ekspert w zakresie oceny ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem

Autor
Specjalista ds. bezpieczeństwa procesów przemysłowych, ekspert w zakresie oceny ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem