Narażenie pracownika na niebezpieczeństwo w związku z brakiem przestrzegania prawa pracy może stanowić przestępstwo

Małgorzata Mądra-Janeda
Wojciech Rudzki
23.07.2018AKTUALNE

Narażenie pracownika na niebezpieczeństwo w związku z brakiem przestrzegania prawa pracy może stanowić przestępstwo

Przepisy Kodeksu karnego przewidują odpowiedzialność karną za narażenie życia albo zdrowia pracownika. Stosownie do treści art. 220 § 1 Kodeksu karnego, kto będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jak wyjaśnia adwokat Wojciech Rudzki z kancelarii adwokackiej w Krakowie (https://wojciechrudzki.pl), przepis ten bezpośrednio nawiązuje do art. 66 Konstytucji RP, zgodnie z którym, każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego nie ma charakteru powszechnego, ale indywidualny, co oznacza, że może być popełnione wyłącznie przez osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy. Jak wskazuje adwokat Wojciech Rudzki, przykładami takich osób jest:

  • kierownik zakładu pracy,
  • inna osoba kierująca pracownikami,

ale również osoba pełniąca funkcje kontrolne i nadzorcze z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, nawet jeżeli nie pozostaje w strukturze organizacyjnej zakładu pracy.

Każda osoba kierująca pracownikami ma obowiązek czuwania nad bezpieczeństwem podległych jej pracowników - nie musi być to obowiązek wyszczególniony w umowie o pracę.

Należy zauważyć, że dla objęcia funkcji kierownika, majstra, brygadzisty czy innej osoby kierującej pracownikami obowiązkami w sferze bhp, nie jest konieczna żadna wyjątkowa forma. W szczególności obowiązki te nie muszą stanowić treści umowy o pracę lub innego źródła stosunku pracy, na podstawie którego osoba kierująca pracownikami jest zatrudniona, nie muszą także być włączone do zakresu czynności. Sam fakt pełnienia wobec pracowników funkcji kierowniczych czyni te osoby, jako osoby kierujące pracownikami, podmiotami obowiązków wymienionych w art. 212 Kodeksu pracy. Stąd też pracownik, któremu powierzono kierowanie pracą innych, z samej istoty sprawowanej funkcji jest zobowiązany do stałego czuwania nad tym, aby praca podległych mu pracowników przebiegała zgodnie z przepisami lub zasadami bhp.

Czynność sprawcza polega na niedopełnieniu obowiązku w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Czyn może zostać popełniony przez działanie jak i przez zaniechanie. Adwokat z kancelarii adwokackiej w Krakowie podkreśla przy tym, że odpowiedzialność za bezpieczeństwo i higienę pracy, stosownie do Wyroku Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 1999 r. w sprawie II KKN 102/97, wynikać może nie tylko z konkretnego przepisu prawa: zakresu czynności, instrukcji, czy regulaminów, ale nawet z istoty wykonywanych czynności np. w sytuacji, jak w tej sprawie, prowadzenia szkolenia, wiążącego się z powstaniem zagrożenia dla życia i zdrowia szkolonych osób.

Z przestępstwem z art. 220 Kodeksu karnego mamy doczynienia w przypadku faktycznego narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub skutków dla zdrowia pracownika.

Przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego ma charakter materialny. Oznacza to, że do jego znamion należy skutek w postaci narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub skutków dla zdrowia pracownika, mających postać obrażeń ciała określonych w art. 156 Kodeksu karnego. Jak zauważa adwokat, narażenie na niebezpieczeństwo życia lub zdrowia pracownika musi łączyć się z niedopełnieniem jednego z obowiązków związanych z zasadami bhp. Jednakże, samo naruszenie obowiązków z zakresu bhp, które nie sprowadziło konkretnego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia pracownika lub z niebezpieczeństwem tym nie może być łączone, nie stanowi przestępstwa z art. 220 Kodeksu karnego.

Przestępstwo z art. 220 Kodeksu karnego ma polegać na sprowadzeniu niebezpieczeństwa dla dóbr pracownika. Przez pojęcie pracownika rozumie się przede wszystkim osobę pozostającą w stosunku pracy. Pracownikiem może być także inna osoba wykonująca pracę zarobkową. Adwokat Wojciech Rudzki podkreśla przy tym, że Sąd Najwyższy w podjętej uchwale z 15 grudnia 2005 r. sygn. I KZP 34/05 stwierdził, że „przedmiotem ochrony są w normach zawartych w art. 220 Kodeksu karnego prawa osoby pozostającej w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 Kodeksu pracy, a więc w takim stosunku, jaki - uwzględniając jego rzeczywiste cechy - jest lub powinien być nawiązany przez dokonanie jednej z czynności prawnych określonych w art. 2 Kodeksu pracy” (zgodnie z art. 2 kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę).

Przestępstwo narażenia pracownika na utratę życia lub zdrowia z art. 220 Kodeksu karnego może być popełnione zarówno umyślnie – z zamiarem bezpośrednim i ewentualnym – (§ 1), jak i nieumyślnie (§ 2).

Typ umyślny przestępstwa z art. 220 Kodeksu karnego zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 1 miesiąca do lat 3, a w związku z treścią art. 37a Kodeksu karnego także karą ograniczenia wolności albo grzywną. Za realizację znamion typu nieumyślnego przestępstwa z art. 220 Kodeksu karnego przewidziana jest grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku. Z praktyki kancelarii adwokackich wynika przy tym, że z uwagi na wysokość zagrożenia karą pozbawienia wolności dopuszczalne jest w obu przypadkach warunkowe umorzenie postępowania.

Autor: 

adwokat Wojciech Rudzki - kancelaria adwokacka