Nie ma trudnych grup szkoleniowych, jest tylko nieumiejętność radzenia sobie z nimi

Wydawać by się mogło, że problem dyscypliny związany jest głównie z utrzymaniem porządku w szkole, w klasie na lekcji, na zajęciach z dziećmi i młodzieżą. Niestety okazuje się, że także wśród osób dorosłych znajdzie się ktoś, kto będzie przeszkadzał prowadzącemu w sprawnym przeprowadzeniu szkolenia. To trudne zachowanie wpływa na proces uczenia się innych, stanowi zagrożenie dla przeprowadzenia całości szkolenia, może wzbudzać niezadowolenie i frustrację wśród pozostałych uczestników spotkania. Wielu początkujących, niedoświadczonych trenerów obawia się tego typu osób.

Jeżeli jest to sporadyczny przypadek, nie należy zbytnio się nim przejmować. Wystarczy upomnienie, zwrócenie uwagi na niestosowne zachowanie, które przeszkadza zarówno prowadzącemu, jak i uczestnikom szkolenia, krótka rozmowa w cztery oczy np. w czasie przerwy. Jednakże, jeżeli osoba utrudniająca sprawny przebieg zajęć nie reaguje na nasze prośby i rozmowy dyscyplinujące należy odwołać się do innych metod. Warto nauczyć się reagować na nieprzyjemne dla wszystkich sytuacje i wiedzieć, jak postępować z „trudnym przypadkiem”. Jeżeli trener nie zrobi tego na początku szkolenia istnieje niebezpieczeństwo, że będzie się ono nasilać, niekorzystnie wpłynie na innych członków grupy, a także na samą atmosferę zajęć. W efekcie trener może nie osiągnąć zamierzonego celu, a samo szkolenie nie przyniesie pozytywnych efektów. Obie strony – zarówno trener, jak i uczestnicy – będą odliczali czas do zakończenia szkolenia, spadnie ich stopień zaangażowania, pozostanie poczucie zmarnowanego czasu i brak chęci na kontynuację, na kolejne spotkanie w przyszłości.

Na początku trener powinien odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

• Co mogło spowodować trudne zachowanie uczestnika?

• Jakie są objawy?

• Czy dana osoba zachowuje się podobnie w kontakcie z innymi osobami?

• Czy widzę daną sytuację obiektywnie?

Musi również przyjrzeć się własnemu zachowaniu – czy nie zrobił czegoś, nie powiedział lub nie zachował się w sposób, który mógł sprowokować inną osobę do określonej reakcji? W kontaktach z ludźmi musimy pamiętać o zasadzie, że zachowanie wywołuje zachowanie.

Charakterystyka trudnych zachowań i strategie postępowania w poszczególnych wypadkach są ściśle związane przede wszystkim z tematem szkolenia, organizacją, metodami pracy na nim stosowanych. Istotna jest też ilość uczestników, czas trwania zajęć, miejsce spotkań.

Najczęstsze rodzaje trudnych zachowań, z jakimi można się spotkać podczas szkolenia to:

• dominacja,

• nieuwaga,

• brak zaangażowania,

• nietolerancja,

• niestosowny śmiech,

• nadmierne krytykowanie,

• wypowiedzi nie na temat,

• przeszkadzanie,

• zasypianie.

Trener powinien wykorzystać posiadaną wiedzę, umiejętności komunikacyjne, skorzystać z doświadczenia zawodowego lub intuicji. Czasem przydaje się również odrobina wyobraźni i kreatywności, połączona z darem znajdowania zaskakujących i niebanalnych rozwiązań. Można również problem potraktować jako sposób pracy z uczestnikami szkolenia. Efekty mogą być ciekawe, ponieważ trudna sytuacja staje się jednym z elementów zajęć. Warto też przeznaczyć część czasu na grę i zabawę. Należy od czasu do czasu pozwolić uczestnikom na swobodniejsze zachowania. Trener musi być świadom, że szkolenie to też okazja na oderwanie się od codziennych stresów, monotonii, zawrotnego tempa pracy.

Część trudnych zachowań można przewidzieć. Można im zapobiegać, aby nie dopuścić do ujawnienia się ich najdrastyczniejszych form. A oto kilka rad:

1. Spróbuj określić, jakie są potrzeby uczestników, ich wymagania i oczekiwania. Postaw się w sytuacji uczestników, przypomnij sobie swoje doświadczenia jako uczestnika. Zastanów się, co Ci odpowiadało, a co Cię drażniło.

2. Weź pod uwagę stopień zmęczenia słuchaczy. Ustal na początku ilość i długość przerw podczas szkolenia. Staraj się nie prowadzić zbyt długiego monologu. Zajęcia przeplataj ciekawymi formami ćwiczeń. Zachęcaj uczestników do dyskusji.

3. Przeanalizuj poprzednie szkolenia tego samego typu, podczas których miałeś do czynienia z trudnym zachowaniem. Przypomnij sobie swoją reakcję i jej skutki. Oceń trafność swoich zachowań. Jeżeli masz kłopoty z obiektywną oceną, poproś innych o pomoc.

4. Bądź spokojny, cierpliwy i elastyczny. Staraj się wychodzić naprzeciw zgłaszanym przez uczestników prośbom lub propozycjom. Jeżeli nie możesz czegoś wykonać lub zmienić, wyjaśnij dlaczego. Staraj się wypracować kompromisowe rozwiązanie.

5. Nie wdawaj się w osobistą walkę z uczestnikiem, który na przykład stale kontruje Twoje wypowiedzi. Indywidualny konflikt może postawić Cię poza grupą. Ty jesteś osobą z zewnątrz i uczestnicy mogą przyjąć solidarny front przeciwko Tobie.

6. Nie obrażaj się, jeżeli ktoś przedstawia krytyczne uwagi. Często one pomagają trenerowi, sygnalizują potrzebę zmiany sposobu prowadzenia zajęć, zmuszają go do wprowadzenia czegoś atrakcyjniejszego, pobudzają kreatywność.

7. Pamiętaj o wszystkich uczestnikach szkolenia. Wyciszaj dominatora, uaktywniaj nieśmiałych i wycofanych. Ustalaj jasne reguły i nie dopuszczaj do ich przekraczania.

8. Jeżeli czujesz się osobiście dotknięty czyjąś postawą lub słowami, powiedz mu o tym. Od Ciebie będzie zależało, gdzie i w jaki sposób to zrobisz. W drastycznych sytuacjach poproś o wsparcie kogoś z firmy uczestnika.

9. Jeżeli widzisz, że dane zachowanie może negatywnie wpływać na grupę, działać na szkodę firmy, w której pracuje dany uczestnik, nie obawiaj się porozmawiać o zaistniałej sytuacji z jego przełożonymi.

10. W sytuacji, gdy znaczna część grupy demonstruje różne, trudne czy wręcz niemożliwe do zaakceptowania zachowania, możesz przerwać szkolenie. Następnie razem z grupą oceń przebieg zajęć i zwróć uwagę na konsekwencje wypływające z dotychczasowego zachowania części grupy. Może razem łatwiej będzie wypracować reguły współpracy, pozwalające na kontynuację spotkania.

Niezależnie od tego, na jakie działanie trener się zdecyduje, powinien rozważyć wszystkie korzyści i konsekwencje swojego wyboru. Nie może działać pod wpływem emocji. Powinien być obiektywny. Dobrze by było, gdyby mógł przedyskutować trudną sytuację z inną osobą. Większość osób biorących udział w szkoleniu jest tam, aby się czegoś nauczyć. Oczekuje od prowadzącego pomocy i będzie się starało usunąć wszelkie przeszkody, które mogłyby im przeszkodzić w przyswajaniu wiedzy.