Nie wszystkie środki ochrony indywidualnej naprawdę chronią pracowników

Każdy środek ochrony indywidualnej dostępny na rynku powinien spełniać określone, jednolite standardy, przyjęte na terenie całej Unii Europejskiej. W trakcie kontroli prowadzonych przez PIP ujawnionych zostało szereg uchybień. Okazuje się że niektóre dostępne na polskim i europejskim rynku środki ochrony indywidualnej nie spełniają określonych prawem wymagań i parametrów. Powoduje to oczywiście, że nie środki te nie zapewniają prawidłowej ochrony dla stosujących je pracowników.

W latach 2014–2016 inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie 1077 kontroli środków ochrony indywidualnej w zakresie spełniania przez nie wymagań zasadniczych, podczas których sprawdzili 1221 wyrobów.

Podczas kontroli środków ochrony indywidualnej w zakresie zainteresowania i oceny inspektorów znalazły się:

• sam wyrób (inspektorzy pracy dokonywali oględzin i ujawniali m.in. widoczne wady),
• prawidłowość oznakowania znakiem CE,
• dostępność deklaracji zgodności (która powinna być dostarczona na żądanie organów nadzoru rynku) oraz zawartość jej treści,
• kompletność instrukcji użytkowania,
• dostosowanie instrukcji użytkowania do ryzyka stwarzanego przez wyrób i sporządzenie jej w języku polskim,
• oznaczenia np. napisy i piktogramy odnoszące się do bezpieczeństwa i zdrowia użytkownika, a także umożliwiające identyfikację wyrobu i podmiotu, który wprowadził go do obrotu.

Zastrzeżenia inspektorów pracy wzbudziły 404 środki ochrony indywidualnej.

Podczas kontroli 263 różnych typów odzieży ochronnej m.in.:

• trudnopalnej,
• antyelektrostatycznej,
• ostrzegawczej,
• chroniącej przed czynnikami mechanicznymi, pyłami i ciekłymi chemikaliami,
• inspektorzy zakwestionowali 87 wyrobów (33%).

Najczęściej ujawniania przez inspektorów nieprawidłowość w odniesieniu do odzieży ochronnej dotyczyła oznaczeń naniesionych na odzieży. Informacje te były niepełne, np.:

• bez danych o rodzaju i poziomie zabezpieczenia przed czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi,
• bez daty ważności lub okresu trwałości.

Uchybienia polegały także na braku instrukcji użytkowania w języku polskim bądź błędnej jej treści. Niekiedy wady dotyczyły samej konstrukcji odzieży.

Natomiast w odniesieniu do środków ochrony oczu i twarzy spośród 257 różnych typów tych środków inspektorzy pracy zakwestionowali 65 wyrobów (czyli 25%). Wśród tych środków znalazły się m.in.:

• okulary ochronne,
• gogle ochronne,
• siatkowe osłony twarzy,
• tarcze spawalnicze i 
• przyłbice spawalnicze.

Najczęstsze nieprawidłowości wiążące się z wymaganiami zasadniczymi polegały na braku lub niekompletnych oznaczeniach ramek i szybek, informujących o cechach ochronnych wyrobu oraz umożliwiających jego poprawną identyfikację.

Często również inspektorzy mieli zastrzeżenia do instrukcji użytkowania, które – opracowane w języku polskim – powinny być dostarczone wraz z wyrobem. W instrukcjach głownie brakowało danych na temat obszaru zastosowania i parametrów ochronnych, co duże znaczenie dla właściwego zabezpieczenia narządu wzroku przed szkodliwymi i niebezpiecznymi czynnikami występującymi w środowisku pracy. Instrukcje nie zawsze też zawierały kompletne i zrozumiałe dla użytkowników wyjaśnienia oznaczeń umieszczonych bezpośrednio na wyrobach.

Działaniami kontrolnymi inspektorzy obieli też 409 różnych typów rękawic ochronnych m. in. zabezpieczających pracowników przed:

• urazami mechanicznymi (przecięciem, przekłuciem, obtarciem),
• czynnikami chemicznymi, biologicznymi, termicznymi,
• drganiami,
• prądem elektrycznym.

Do 116 wyrobów (28%) inspektorzy mieli zastrzeżenia. Niezgodności wiązały się przede wszystkim z instrukcjami użytkowania. Instrukcji brakowało w ogóle albo zawierały błędy w treści. Pominięto w nich informacje ważne dla bezpieczeństwa użytkowników wyposażonych w tego rodzaju środki ochrony indywidualnej. Na rękawicach brak jest często jednoznacznego wskazania ich przeznaczenia oraz poziomu zapewnianej ochrony. Nie ma informacji co do sposobu ich czyszczenia i konserwacji, a przecież niewłaściwy sposób czyszczenia może spowodować utratę właściwości ochronnych. Brakowało na nich również danych potrzebnych do ustalenia upływu daty ważności lub okresu trwałości.

Niestety trzeba zauważyć, że kontrola środków ochrony indywidualnej w zakresie spełniania przez nie określonych prawem wymagań najczęściej ogranicza się do sprawdzania jedynie dokumentacji dostarczanej przez producenta. Taki sposób kontroli wydaje się jednak niewystarczający. Potrzebne jest faktyczne sprawdzenie właściwości ochronnych takich środków, a to wymaga przeprowadzania badań laboratoryjnych. Za takim rozwiązaniem opowiedział się m.in. Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Tylko taka forma kontroli przyczyni się do wyeliminowania z rynku środków ochrony indywidualnej niespełniających podstawowych wymagań zasadniczych. Da również pracodawcom, zapewniającym swoim pracownikom środki ochrony indywidualnej, pewność że zakupione środki naprawdę będą chronić pracowników. Jeżeli zaś prawodawca kupuje tego rodzaju nieskuteczne środki ochrony indywidualnej – nawet nieświadomie – naraża się na ponoszenie dodatkowych kosztów, gdyż ponosi koszty związane nie tylko z zakupem takich środków ale również z koszty związane np. z podniesieniem składki na ubezpieczenie wypadkowe jeżeli jego pracownik ulegnie wypadkowi lub zachoruje na chorobę zawodową.

Za prowadzeniem badań laboratoryjnych parametrów ochronnych środków ochrony indywidualnej w ramach działań kontrolnych m.in. PIP opowiedziała się również Rada Ochrony Pracy naj jednym ze swoich ostatnich posiedzeń. 

Na konie warto wspomnieć również że niebawem producenci i importerzy będą musieli dostosować swoje wyroby środków ochrony indywidualnej do wymagań nowej dyrektywy. Dyrektywa 89/686/EWG, na podstawie której od 1989 r. dokonywano oceny zgodności tych wyrobów, została zastąpiona nowym rozporządzeniem, które weszło w życie 21 kwietnia 2016 r., ale będzie stosowane od 21 kwietnia 2018 r. Przepisy przewidują jednak rok okresu przejściowego między 2018 r. a 2019 r., kiedy będą mogły być wprowadzane do obrotu środki zgodne ze starą dyrektywą i nowym rozporządzeniem. Czyli producent jeszcze przez rok od 21 kwietnia 2018 r.  będzie mógł wprowadzać do obrotu wyroby, które są zgodne ze starą dyrektywą, a państwa członkowskie nie mogą utrudniać udostępniania takich wyrobów na rynku. Ponadto przepisy przejściowe przewidują, że certyfikaty badania typu WE, wydane w oparciu o dyrektywę 89/686/EWG, zachowują ważność do  21 kwietnia 2023 r., chyba że ich ważność wygasa przed tą datą.

Proszę zwrócić uwagę, według nowego rozporządzenia kategoria środka ochrony zależna będzie od zagrożeń, przed którymi zapewnia ochronę. Na tej podstawie w rozporządzeniu wprowadzono szereg zmian kategorii dla wybranych wyrobów.

Przykład:
Do III kategorii zaliczono rodzaje środków, które chronią przed:

• przecięciem przez przenośną pilarkę łańcuchową,
• hałasem,
• szkodliwymi czynnikami biologicznymi,
• utonięciem,
• strumieniem pod wysokim ciśnieniem,
• ranami postrzałowymi lub pchnięciem nożem.

Także środki ochrony słuchu, które do tej pory należały do II kategorii umieszczone zostały w III kategorii, czyli będą pod specjalnym nadzorem, np. wkładki do uszu.

Źródło: Sprawie nadzoru rynku w obszarze środków ochrony indywidualnej opracowanie PIP oraz CIOP-BIP; http://rop.sejm.gov.pl/