Nieprawidłowości w zakresie bhp przy budowaniu dróg i autostrad

W ubiegłym roku inspektorzy PIP przeprowadzili 857 kontroli dotyczących 452 budów odcinków autostrad, dróg ekspresowych, krajowych, gminnych, obwodnic, mostów, wiaduktów, linii tramwajowych. Kontrolą objęto łącznie 659 podmiotów, zatrudniających 12 tys. osób świadczących pracę, w tym ponad 10,5 tys. pracowników. Wśród kontrolowanych dominowały mikroprzedsiębiorstwa, czyli firmy o kilkuosobowym zatrudnieniu (64%) oraz inne małe zakłady, tj. o zatrudnieniu od 10 do 49 osób (30%). Tylko 6% kontroli dotyczyło podmiotów zatrudniających powyżej 49 pracujących.

Niestety jak wynika z raportu PIP stale powtarzając się nieprawidłowością jest niewłaściwe, a nawet brak, zabezpieczanie oraz oznakowanie stref i miejsc niebezpiecznych (identyfikowane w przypadku 65% budów), np.:

• przy pracach remontowo-modernizacyjnych na zamkniętych lub ograniczonych odcinkach czynnego ruchu drogowego,

• w wykopach,

• budowanych studzienkach,

• w pobliżu pracujących specjalistycznych maszyn i urządzeń do robót ziemnych, drogowych i budowlanych.

Kolejną często występującą nieprawidłowością jest nieprzestrzeganie przepisów bhp w zakresie pracy na wysokości (58% budów). Ponadto inspektorzy PIP równie często stwierdzali nieprawidłowości w zakresie środków ochrony zbiorowej (nieprawidłowe balustrady lub ich brak), zabezpieczenia dojść i przejść do stanowisk pracy oraz zabezpieczenia otworów technologicznych.

Brak zabezpieczeń:

• ścian wykopów przed obsunięciem się gruntu,

• zejść do wykopu (właściwych i odpowiednio rozmieszczonych)

oraz raz na nieprawidłowe składowanie urobku i materiałów w pobliżu wykopu (33% budów), to manczesterze przewinienia stwierdzane w przypadku robót ziemnych.

Niestety jak i poprzednich latach tak i tym razem pojawiają się również problemy i nieprawidłowości w zakresie środków ochrony indywidualnej. W 62 przypadkach problem dotyczył ochron przed upadkiem z wysokości, a w 60 – ochronników słuchu przy obsłudze maszyn drogowych oraz w 38 – odzieży ochronnej o barwach ostrzegawczych i wyposażonych w elementy odblaskowe.

Pracownicy budowlani wydać nadal uważają się za niezniszczalnych, bowiem aż w 236 przypadkach inspektorzy odnotowali niestosowanie przez pracowników ochron głowy – hełmów, a w 55 przypadkach ochronników słuchu oraz w 37przypadkach ochrony przed upadkiem z wysokości.

Również temat szkoleń bhp i przygotowania pracowników do pracy pozostawia wiele do życzenia. Jak podaje raport PIP instruktażowi stanowiskowemu nie zostało poddanych 340 osób, a 237 pracowało bez aktualnych orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na określonym stanowisku. Ponadto 215 osób obsługujących maszyny i urządzenia budowlane nie posiadało wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych do ich obsługi. Dodatkowo inspektorzy PIP podkreślają, że często osoby obsługujące oraz nadzorujące nie wiedziały nawet o obowiązku posiadania odrębnych uprawnień kwalifikacyjnych do obsługi maszyn budowlanych.

Zdaniem pracodawców najwyraźniej ocena ryzyka zawodowego to zbędna fatyga, bowiem inspektorzy bark jej przeprowadzenia odnotowali w odniesieniu do stanowisk pracy, na których pracowało 176 pracowników. Zdaniem inspektorów PIP „w wielu firmach budowlanych nadal nie dostrzega się znaczenia oceny ryzyka dla ukierunkowania działań pozwalających zmniejszyć liczbę wypadków.”.

Jak pokazuje sprawozdanie PIP praca pracowników kilku wykonawców lub podwykonawców w jednym miejscu to również problem. Niestety wciąż zawodzi komunikacja i współpraca w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Owszem wyznacza się koordynatora ale jak pokazuje praktyka to czysta fikcja i ma jedynie zadośćuczynić wymogom przepisów. W praktyce osoba taka zupełnie nie spełnia swojej roli.

Nieco inaczej ma się rzecz na budowach, które były objęte stałym nadzorem inspektora pracy. W tych przypadkach stwierdzano znaczącą poprawę warunków pracy. Taka współpraca inspektora i generalnego wykonawcy skutkuje przewidywaniem oraz natychmiastowym i stałym eliminowaniem zagrożeń przez samych wykonawców oraz koordynatora budowy. Natomiast, jak zaznacza PIP „poprawa warunków pracy na tych budowach przekładała się bezpośrednio na zmniejszenie liczby wypadków śmiertelnych bądź całkowite ich wyeliminowanie.”

Zdaniem skontrolowanych pracodawców przyczyną takiego stanu rzeczy i nieprawidłowości są:

1. obowiązujące przepisy, które nakładają zbyt wiele wymogów formalnych, które muszą być spełnione (m.in. sporządzanie instrukcji bezpiecznego wykonywania robót, dokonanie oceny ryzyka zawodowego, uprawnienia kwalifikacyjne do obsługi maszyn i urządzeń budowlanych);

2. sytuacja rynkowa powodująca niską wycenę robót budowlanych, zaś opóźnienia zapłat za wykonane prace mają wpływ na jakość wyposażenia technicznego, w tym środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy.

Natomiast zdaniem PIP „istotną przyczyną nieprawidłowości jest brak odpowiedzialności inwestora za stan bezpieczeństwa pracy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpowiedzialność taką ponoszą przede wszystkim wykonawcy (przedsiębiorcy). Inwestor wymusza najniższą cenę za wykonywanie prac budowlanych, co skutkuje oszczędnościami na bezpieczeństwie pracy.”

Jak się okazuje niestety branża robót budowlanych dróg i autostrad nie może pochwalić się wysoką kulturą bezpieczeństwa pracy. Odzwierciedla się to w zastrzeżeniach inspektorów PIP do kwestii sprawowania nadzoru nad pracownikami oraz do organizacji i koordynacji prowadzonych prac. Zdaniem inspektorów osoby wytypowane do sprawowania nadzoru i koordynowania prac nie mają właściwego przygotowania zawodowego do pracy w tej branży. Osoby te nie mają wyrobionych prawidłowych nawyków i bezpiecznych zachowań. Jak stwierdzono w raporcie „W ocenie inspektorów pracy przyczyną nieprawidłowości jest brak wdrażania podstawowej wiedzy i kultury bezpieczeństwa pracy już na etapie szkolnictwa zarówno zawodowego, jak i wyższego.”.

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami inspektorzy pracy:

1. wydali 3 771 decyzji ogółem, w tym:

• 207 decyzji wstrzymania prac,

• 77 decyzji wstrzymania eksploatacji maszyn,

• 284 decyzje skierowania do innych prac 474 pracowników,

• 15 decyzji zakazania wykonywania prac,

• 1 637 decyzji z rygorem natychmiastowej wykonalności na postawie art. 108 Kpa, nadanym ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego;

2. skierowali do pracodawców 351 wniosków w wystąpieniach;

3. ukarali 259 osób grzywnami w drodze mandatów karnych na łączną kwotę prawie 300 tys. zł;

4. wobec 141 osób zastosowali środki oddziaływania wychowawczego;

5. do sądu skierowali 2 wnioski o ukaranie.

Inspektorzy pracy skierowali ponadto pisma informujące o naruszeniach przepisów bhp:

• 13 – do organów państwowych i samorządowych,

• 9 – do związków zawodowych,

• 7 – do nadzoru budowlanego,

• 5 – do społecznej inspekcji pracy,

• 4 – do policji,

• 3 – do urzędu pracy,

• 2 – do ZUS,

• 2 – do funduszu pracy,

• 2 – do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy,

• 1 – do urzędu skarbowego,

• 1 – do prokuratury,

• 1 – do straży granicznej.