O obowiązku i kwalifikacjach do kontroli maszyn i urządzeń

Lesław Zieliński
Lesław Zieliński
15.06.2016AKTUALNE

O obowiązku i kwalifikacjach do kontroli maszyn i urządzeń

Jednym z obowiązków pracodawcy, w którego zakładzie użytkowane są maszyny jest poddawanie tych maszyn kontrolom. Natomiast jednym z obowiązków służby bhp jest kontrolowanie stanu bhp maszyn i urządzeń technicznych w zakładzie pracy. Rodzi się jednak pytanie jakie kwalifikacje powinna mieć osoba dokonująca kontroli maszyn i urządzeń?

Korzyści 

Ten artykuł pozwoli Ci:

  • Sprawdzić Twój zakres obowiązków w zakresie kontroli maszyn w zakładzie
  • Zorganizować we właściwy sposób kontrole maszyn i urządzeń w zakładzie pracy
  • Mieć pewność, że stan maszyn i urządzeń w zakładzie pracy jest właściwe monitorowany

Przepisy nie wskazują wymagań kwalifikacyjnych dla osób dokonujących kontroli maszyn i urządzeń pod względem ich sprawności technicznej ani też pod kątem spełnienia przez nie wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy.

Na pracodawcy, u którego użytkowane są maszyny, ciąży obowiązek poddawania tych maszyn kontroli – ale kiedy i jakiej kontroli?

Rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy wskazuje, że:

jeżeli bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:

1)    wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;

2)    kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

Kontroli, takich mogą dokonać jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.

Pracodawca musi zadbać również, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddane były:

1)    okresowej kontroli, a także badaniom;

2)    specjalnej kontroli, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

  • prac modyfikacyjnych,
  • zjawisk przyrodniczych,
  • wydłużonego czasu postoju maszyny,
  • niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.

Kontrole te i badania mogą przeprowadzać jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.

Uwaga!

Wyniki przeprowadzonych kontroli powinny być rejestrowane i przechowywane w rejestrach, raportach kontrolnych, do dyspozycji zainteresowanych organów, zwłaszcza nadzoru i kontroli warunków pracy, przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli. Natomiast jeżeli maszyny są użytkowane poza terenem zakładu pracy, w miejscu ich użytkowania powinien być dostępny dokument potwierdzający przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyny.

Obowiązkiem służby bhp jest kontrolowanie stanu bhp maszyn i urządzeń technicznych w zakładzie pracy

Jeżeli chodzi o kontrole przeprowadzane tylko w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków na stanowiskach pracy osób obsługujących maszyny, urządzenia techniczne, a także narzędzia i sprzęt do pracy na wysokości, to obowiązek taki spoczywa na służbie bhp. Wynika on wprost z zapisów rozporządzenia w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny mówiących o jej zadaniach i uprawnieniach.

Już jako pierwsze z zadań służby bhp przepisy rozporządzenia wymieniają przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Wśród zadań służby bhp znajduje się również udział w przekazywaniu do użytkowania urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników.

Natomiast w zakresie uprawnień służby bhp leży przeprowadzanie kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy. Pracownik służby bhp jest uprawniony również do niezwłocznego wstrzymania pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób. A szerzej może także wnioskować do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób.

Jest rzeczą oczywistą, że pracownik służby bhp może nie znać problematyki dotyczącej szczegółów w zakresie zagadnień technicznych czy technologicznych. Dlatego też kontrole powinny być przeprowadzane wspólnie z osobą kompetentną, czyli znającą ww. problematykę obejmującą określone grupy maszyn, urządzeń, sprzętu, narzędzi.

Kontrole maszyn i urządzeń w zakładzie pracy powinny być przeprowadzane w zespołach  

Osoby dokonujące kontroli powinny:

  • znać budowę kontrolowanych maszyn, urządzeń, sprzętu,
  • wiedzieć, co należy kontrolować,
  • znać sposoby przeprowadzania kontroli (np. jak sprawdzić skuteczność osłon, a jak poprawność systemu sterowania),
  • posiadać stosowne doświadczenie zawodowe,
  • mieć aktualne szkolenie okresowe bhp.

Takimi osobami będą w szczególności:

  • kierownicy (mistrzowie) poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu,
  • technolodzy,
  • inni specjaliści, w tym mechanik, elektryk, energetyk.

Widać z powyższego, że kontrole powinny być dokonywane zespołowo w składzie:

  • specjalista (inspektor) bhp,
  • osoba nadzoru z danej komórki organizacyjnej,
  • specjalista techniczny,
  • przedstawiciel załogi.
Ważne

Pracownicy dokonujący kontroli powinni być upoważnieni przez pracodawcę w formie, np. ustalenia organizacyjnego, czy jednorazowego polecenia służbowego.

W przypadku urządzeń energetycznych, osoby dokonujące kontroli (uczestniczące w pracach zespołu) powinny posiadać kwalifikacje zgodne z wymaganiami rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. Natomiast w przypadku maszyn, urządzeń podlegających Urzędowi Dozoru technicznego powinny być to osoby znające szczegółowe wymagania przepisów UDT.

W sytuacji braku w zakładzie odpowiednich specjalistów pracodawca może (a w zasadzie powinien) zlecać dokonanie kontroli (oceny) bezpieczeństwa użytkowanych maszyn, urządzeń i pozostałego sprzętu technicznego osobom prywatnym lub firmom specjalistycznym. Ważne są kwalifikacje zawodowe osób przeprowadzających kontrole (oceny), które gwarantować będą prawidłowość i rzetelność ich przeprowadzenia.

Autor: 

Lesław Zieliński
były główny inżynier zarządzania
bezpieczeństwem pracy, rejestrowany
audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Autor
Lesław Zieliński
Od 1997 roku zajmuje się tematyką oceny ryzyka zawodowego, zarządzania bhp, pracy służby bhp. Były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy w KGHM Polska Miedź SA - O/ZG ”Lubin” . Rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS. Autor wielu opracowań kart oceny ryzyka zawodowego, instrukcji i programów szkoleń bhp dla różnych stanowisk pracy w przemyśle i usługach. Prowadzi szkolenia otwarte oraz dedykowane z zagadnień bhp.