Obowiązki wobec zleceniodawców – badania lekarskie i informacja o ryzyku

Michał Culepa
Michał Culepa
24.08.2018AKTUALNE

Obowiązki wobec zleceniodawców – badania lekarskie i informacja o ryzyku

Zleceniodawca ma obowiązek skierowania zatrudnionych na podstawie umów zleceń na badania lekarskie i poinformowania ich na zasadach określonych dla pracowników o ryzyku zawodowym; zakres usług, których dotyczyć ma badanie i informacja o ryzyku zależy od treści umowy zlecenia. Wydający nakazy wykonania tych obowiązków inspektor pracy nie ma obowiązku ich uzasadniać, gdyż wynikają one wprost z przepisów kodeksowych – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 17 kwietnia 2018 r.; sygn. III SA/Kr 1480/17

 

Stan faktyczny

W wyniku dokonanej przez Państwową Inspekcję Pracy kontroli warunków zatrudnienia w spółce A., wydane zostały przez inspektorów pracy decyzje nakazujące spółce jako pracodawcy:

–     poinformowanie wszystkich aktualnie zatrudnionych zleceniobiorców na piśmie o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, a w szczególności z dokonaną oceną ryzyka zawodowego na stanowisku "Pracownik administracyjno-biurowy pracujący wyłącznie w biurze",

–     skierowanie na badania profilaktyczne zatrudnionych aktualnie zleceniobiorców w celu uzyskania wstępnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do zatrudnienia przy wykonywanych przez nich pracach.

Spółka odwołała się od tych nakazów, twierdząc, że nie zostały w nich przedstawione uzasadnienia faktyczne i prawne. Rozpatrujący odwołania spółki A. Okręgowy Inspektor Pracy w K. wydał decyzję utrzymującą w mocy wszystkie wydane nakazy.

Wskazał w uzasadnieniu, że nakazy w sprawach bhp nie mają typowego charakteru decyzji administracyjnej. Stanowią one w istocie powtórzenie obowiązku prawnego wynikającego z przepisu ustawy o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Ponadto w myśl art. 34 ust. 2 ustawy o PIP nakaz pokontrolny inspektora pracy nie wymaga uzasadnienia faktycznego i prawnego.

Spółka złożyła więc skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzję OIP w K.

Rozstrzygnięcie WSA

Rozpoznający sprawę WSA w Krakowie skargę spółki w całości oddalił. W uzasadnieniu wskazał, że obowiązki tak pracodawcy, jak i zleceniodawcy w zakresie bhp mają charakter bezwarunkowy i kategoryczny.

Ważne

Zgodnie z art. 2374 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Pracownik jest zaś obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Zasady te odnoszą się także do zleceniodawców i zleceniobiorców.

Wprawdzie wytyczne wskazane w cytowanym przepisie mają dość ogólny charakter, ale jest to spowodowane tym, że nie jest możliwe sprecyzowanie dokładnej treści informacji w odniesieniu do wszystkich rodzajów czy stanowisk pracy. Przekazywane informacje powinny umożliwić zapoznanie pracowników z obowiązkami i odpowiedzialnością z zakresu bhp ciążącymi na nich w związku z wykonywaną pracą.

Obowiązki te – na podstawie art. 304 kp  – dotyczą w równym stopniu także zleceniodawcy w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia lub innych cywilnoprawnych. I tak, obowiązek objęcia pracowników (jak również zleceniobiorców) profilaktycznymi badaniami lekarskimi wynika z art. 229 § 4 kp, zgodnie z którym pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Co do informowania o ryzyku zawodowym, to informacja taka powinna być przekazywana zatrudnionemu nie tylko w chwili podejmowania przez niego pracy, ale w każdym przypadku zmian w ryzyku zawodowym. Sposób informowania pracownika o tym ryzyku powinien być określony w regulaminie pracy (art. 1041 § 1 pkt 8 KP). Analogicznie obowiązki te powinny być realizowane w stosunku do zleceniobiorców.

WSA wskazał, że obowiązki zapoznania z oceną ryzyka zawodowego oraz objęcia zleceniodawców profilaktycznymi badaniami lekarskimi mają charakter regulacji profilaktycznych, a co za tym idzie stosowanie odpowiednich przepisów regulujących powyższe kwestie jest uzależnione od prognozowanego zakresu zadań, określonego w umowie, które mogą być w przyszłości realizowane przez zleceniobiorcę, a nie od tego, jakie faktycznie w danym momencie zleceniobiorca zadania wykonuje.

Wnioski z orzeczenia

–     Zgodnie z art. 304 kp zleceniodawca obowiązany jest do zapewnienia osobom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych – w tym zleceniobiorcom – bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

–     Większość obowiązków jakie pracodawca ma w stosunku do pracowników w zakresie bhp odnosi się także do zleceniodawców – w stosunku do zleceniobiorców.

–     Każdy zleceniodawca ma obowiązek skierować zleceniobiorcę na badania lekarskie. Ich zakres zależny jest od zakresu prac przewidzianych w umowie zlecenia, a nie od faktycznie wykonywanych usług przez zleceniobiorcę.

–     Podobnie w odniesieniu do ryzyka zawodowego, zleceniobiorca musi być poinformowany o ryzyku występującym na jego stanowisku pracy – przy wykonywaniu wynikających z umowy usług. Poinformowanie ma nastąpić na zasadach określonych w regulaminie pracy dla pracowników, w tym zakresie odpowiednio stosuje się zakładowe przepisy prawa pracy w zakresie bhp do osób zatrudnionych niebędących pracownikami.

–     Obowiązki te wynikają z ustawy i nie mogą być modyfikowane przepisami wewnętrznymi ani umową.

–     Inspekcja pracy nie ma obowiązku uzasadniania nakazów dotyczących wykonania przez pracodawcę lub zleceniodawcę obowiązków ustawowych w zakresie bhp, wystarczy wytknięcie uchybień i nakazanie wykonania lub zaniechania określonych czynności.

Autor: 

Michał Culepa
Prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy

Autor
Michał Culepa
Prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, wieloletni redaktor Serwisu Prawno-Pracowniczego, współpracownik merytoryczny największych wydawnictw prawniczych. Doświadczony trener i wykładowca. Autor licznych komentarzy i opracowań dotyczących m.in. zatrudnienia w jednostkach sektora finansów publicznych, instytucjach kultury, oświacie.