Odzież do pracy a przepisy BHP

22.11.2018AKTUALNE

Odzież do pracy a przepisy BHP

Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi odzież ochronną albo roboczą. Jednak nie zawsze i nie w każdym zakładzie pracy zachodzi taka potrzeba. Co zatem warunkuje konieczność zapewnienia środków ochrony indywidualnej? Jakie przepisy o tym stanowią? Kiedy pracownik powinien otrzymać odzież roboczą, a kiedy ochronną?

Odzież ochronna a odzież robocza – czym się różnią?

Odzież ochronna ma za zadanie chronić zdrowie i życie pracownika przed szkodliwym działaniem czynników środowiska pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest zatem zabezpieczyć pracownika, gdy ma on styczność z takimi czynnikami, jak:

  • wysoka lub niska temperatura,

  • opary,

  • duże natężenie hałasu,

  • gazy,

  • żrące substancje,

  • woda,

  • ogień,

  • elektryczność,

  • ryzyko uszkodzeń mechanicznych.

Odzież ochronna musi być zgodna z odpowiednimi normami BHP. Jest ona jednym ze środków ochrony indywidualnej. Pozostałe mogą obejmować np. specjalistyczne obuwie ochronne, kask, gogle czy słuchawki.

Odzież robocza natomiast ma za zadanie ochronę pracownika przed czynnikami, które nie zagrażają jego zdrowiu i życiu, czyli przede wszystkim przed ewentualnym zniszczeniem lub zabrudzeniem jego własnej odzieży. Może ona również służyć promocji firmy albo podkreślać odrębność zawodową (np. charakterystyczny fartuch lekarski). Odzieżą roboczą może być więc niemal każdy element garderoby: spodnie, koszulki, kamizelki, kurtki, nakrycia głowy.

Aby praca w nich była komfortowa, najczęściej wykonane są z wytrzymałej bawełny, rzadziej z flaneli, ortalionu czy polaru. Przy ich produkcji mogą być wykorzystane nowoczesne technologie, zapewniające przewiewność czy odprowadzanie wilgoci. Ubrania robocze mogą być wzmacniane w miejscach narażonych na szybsze zniszczenie (np. na kolanach), mogą być też bardziej funkcjonalne (np. mieć większą liczbę kieszeni).

Odzież ochronna i robocza – przepisy BHP

Nie ma przepisów jednoznacznie ustalających, jaka odzież robocza lub jakie środki ochrony wymagane są na jakim stanowisku – ustalają to wewnętrzne decyzje szefostwa zakładu pracy podjęte wspólnie z przedstawicielstwem pracowników. Konsultacja taka jest obowiązkowa, ale jej wynik nie jest dla szefostwa wiążący. Powinno się to odbywać na podstawie oszacowania ryzyka zawodowego pod względem prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia oraz stopnia ewentualnej szkody.

Ostateczne postanowienia powinny jednak znaleźć się w regulaminie zakładu pracy. Ponadto niewłaściwe oszacowanie ewentualnego ryzyka podlega odpowiedzialności pracodawcy – np. jeśli uznał on, że odzież robocza nie jest konieczna, a własna odzież pracownika zostanie uszkodzona lub znacznie zabrudzona w trakcie wykonywania obowiązków, może on oczekiwać odszkodowania za zniszczone rzeczy.

Jeżeli pracownicy w trakcie wykonywania pracy są narażeni na czynniki szkodliwe lub niebezpieczne, pracodawca ma obowiązek dostarczyć im nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej (w tym odzież ochronną). Pozostają one jednak nadal własnością pracodawcy, dlatego po wygaśnięciu umowy pracownik musi je oddać do zakładu pracy.

W przypadku, gdy zostaną one zniszczone w trakcie pracy, pracodawca ma obowiązek przydzielić pracownikowi nowe środki ochrony. W przeciwnym wypadku pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy przy zachowaniu prawa do pełnego wynagrodzenia za ten czas. Przyczyną są bowiem warunki nieodpowiadające przepisom BHP, czyli mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia (podstawa: art. 210 § 1 kp).

W przypadku umyślnego zniszczenia pracodawca dalej ma obowiązek wydania pracownikowi nowych środków ochrony indywidualnej (jeśli ma on nadal wykonywać swoją pracę). Ma jednak również prawo do tego, aby pociągnąć pracownika do odpowiedzialności za zniszczone mienie, a nawet zwolnić go dyscyplinarnie z pracy.

Odzież ochronna musi być dopasowana do rozmiaru pracownika oraz posiadać odpowiednie certyfikacje (m.in. znak CE, odpowiednią dokumentację techniczną i deklarację zgodności). W zależności od ewentualnego zagrożenia, może być niepalna, kwasoodporna, wodoodporna, chroniąca przed mechanicznymi urazami, zimnem lub gorącem. Mogą to być również inne niż odzież środki ochrony indywidualnej.

Nie tylko odzież. Co stanowi środki ochrony indywidualnej?

Środkami ochrony indywidualnej mogą być:

  • obuwie – musi wykazywać szczególne cechy i chronić stopy pracownika przed niebezpiecznymi czynnikami. Może być np. antyprzebiciowe (np. posiadać wewnątrz stalową wkładkę) albo posiadać właściwości antypoślizgowe;

  • rękawice – mogą być np. antystatyczne, antywibracyjne, chemoodporne, termoodporne, elektroizolacyjne, przeciwprzecięciowe;

  • kaski – hełmy ochronne, czyli kaski, chronią głowę przede wszystkim przed urazem mechanicznym. Mogą być połączone np. z goglami czy osłoną twarzy;

  • nauszniki – mają działanie przeciwhałasowe, mogą być samodzielne lub noszone razem z hełmem ochronnym. Istnieją również wkładki przeciwhałasowe, czyli po prostu stopery;

  • okulary i gogle – chronią oczy przed ewentualnymi odłamkami, cieczami, oparami, promieniowaniem UV;

  • maski ochronne – mogą to być półmaski (lub np. okulary połączone z półmaską) lub maski pełnotwarzowe. Chronią przed odpryskami, cieczami, pyłami, promieniowaniem czy mechanicznym uszkodzeniem okolic twarzy. Gdy są wyposażone w filtry, dodatkowo chronią drogi oddechowe użytkownika;

  • liny amortyzujące, szelki – wszelkie oprzyrządowanie służące zachowaniu bezpieczeństwa przez pracownika może być zakwalifikowane jako ŚOI. Liny czy szelki bezpieczeństwa przydadzą się szczególnie na stanowisku, na którym istnieje ryzyko upadku z wysokości;

  • dermatologiczne środki ochrony – skórę mogą chronić również maści, kremy czy inne środki ją oczyszczające lub ochraniające.

Czy pracownik może mieć własną odzież i obuwie robocze?

Jeśli pracodawca nie zapewni pracownikowi odzieży i obuwia roboczego, a okaże się ono potrzebne, pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy lub pozwać pracodawcę do sądu w przypadku zniszczenia własnej odzieży. Co jednak, gdy pracownicy korzystają z własnej odzieży roboczej? Czy prawo dopuszcza takie rozwiązanie? Tak, ale nie w każdej sytuacji. Używanie przez pracownika własnej odzieży roboczej jest zakazane, gdy:

  • praca polega na bezpośredniej obsłudze maszyn i urządzeń technicznych;

  • praca może skutkować skażeniem odzieży środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub zakaźnymi biologicznie.

Gdy pracownik korzysta ze swojej odzieży lub obuwia roboczego, pracodawca zobowiązany jest do wypłacenia mu ekwiwalentu pieniężnego w kwocie równej wartości danego ubrania lub butów. Jego wysokość oraz częstotliwość jego wypłacania ustalana jest przez pracodawcę, dlatego najlepiej jest uzgodnić szczegóły z pracownikiem już przy podpisywaniu umowy. Uchylanie się od wypłacenia ekwiwalentu lub próba zaniżenia wartości odzieży roboczej może skończyć się rozprawą w sądzie pracy i sądowym nakazem wypłaty świadczeń.

Pracownik nie może korzystać z własnych środków ochrony indywidualnej.

Artykuł powstał we współpracy z JULA