Omówienie zmian w nowej ustawie o świadczeniach odszkodowawczych dla funkcjonariuszy i ich rodzin

Mariusz Foremniak
Mariusz Foremniak
02.09.2014AKTUALNE

1 lipca 2014 r. weszły w życie nowe regulacje prawne dotyczące świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą. Poniżej zinterpretowane zostały oraz wyszczególnione zmiany, które wprowadziła nowa ustawa.

Podstawowym celem zaproponowanych zmian było wprowadzenie regulacji prawnych dotyczących świadczeń odszkodowawczych przysługujących funkcjonariuszom:

  • Policji,

  • Państwowej Straży Pożarnej,

  • Straży Granicznej,

  • Biura Ochrony Rządu

oraz funkcjonariuszom służb podległych Prezesowi Rady Ministrów – Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz członkom rodzin zmarłych funkcjonariuszy tych służb w razie wypadku i choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby, odpowiadających współczesnej specyfice zadań oraz obecnie występujących zagrożeń zdrowia i życia funkcjonariuszy służb mundurowych.

Obowiązujące przepisy ustawy z 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz.U. nr 53, poz. 345 ze zm.) wskutek zmian prawnych, społecznych oraz z uwagi na rozwój wiedzy medycznej uległy w znacznym stopniu dezaktualizacji i wymagały dostosowania do aktualnych potrzeb formacji mundurowych w zakresie przyznawania świadczeń odszkodowawczych z tytułu wypadków lub chorób pozostających w związku z pełnieniem służby.

Z uwagi na powyższe zaproponowano systemowe uregulowanie zarówno kwestii dotyczących uprawnień nabywanych w związku z wypadkami w trakcie służby lub powiązanymi z pełnieniem służby oraz chorobami związanymi bezpośrednio ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby, jak również trybu postępowania w zakresie przyznawania świadczenia odszkodowawczego, dotychczas regulowanego aktem wykonawczym. Zmiany dotyczyły uaktualnienia wykazu chorób pozostających w związku z warunkami lub właściwościami służby, jak również określenia wykazu norm oceny procentowej uszczerbku na zdrowiu. Proponowane rozwiązania miały uwzględniać potrzeby zarówno po stronie kierownictwa służb, jak i funkcjonariuszy oraz ich rodzin.

Projektując nowe przepisy, pozostawiono tytuł ustawy wskazujący na świadczenie odszkodowawcze, z uwagi na ugruntowanie pojęcia świadczeń odszkodowawczych otrzymywanych przez funkcjonariuszy i żołnierzy w systemie prawnym, natomiast w treści projektowanej ustawy skonkretyzowano, iż jest to jednorazowe odszkodowanie.

Przepisy nowej ustawy, tak jak obecnie, wskazują na możliwość otrzymania przez funkcjonariusza lub rodzinę zmarłego funkcjonariusza jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku lub choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby.

Ustawa nie obejmuje zakresem przedmiotowym świadczeń odszkodowawczych z tytułu wypadków w drodze do miejsca i z miejsca wykonywania służby. Uznaje się, że odpowiedzialność za tego rodzaju wypadki, które nie mają związku z pełnieniem służby oraz są niezależne od działań pracodawcy, nie może obciążać jednostek organizacyjnych Policji czy innych służb, będących "pracodawcą" dla funkcjonariuszy. Jednostki poszczególnych służb nie mają wpływu na ten rodzaj zdarzeń, zatem objęcie "pracodawcy" ryzykiem świadczenia odszkodowania z tytułu ich wystąpienia nie znalazło uzasadnienia. Jeżeli natomiast funkcjonariusz ulegnie wypadkowi podczas odbywania drogi do miejsca lub z miejsca wykonywania służby na skutek interwencji w interesie służby, przepisy przewidują uprawnienie do otrzymania przez funkcjonariusza jednorazowego odszkodowania z tytułu doznanego uszczerbku na zdrowiu w wyniku tego wypadku.

Rozwiązanie to zostało zaczerpnięte z systemu powszechnego ubezpieczenia z tytułu wypadku przy pracy, gdzie zdarzenie mające miejsce w drodze do miejsca wykonywania czynności w ramach stosunku pracy i z tego miejsca jest klasyfikowane jako wypadek w drodze do lub z miejsca pracy. Przepisy powszechnego systemu ubezpieczeniowego wyłączają odpowiedzialność odszkodowawczą dla zdarzeń mających miejsce w trakcie przebywania tego dystansu, jednakże nie pozbawiają możliwości ubiegania się o świadczenie rentowe z tytułu niezdolności do pracy, o ile niezdolność ta została wywołana niniejszym zdarzeniem. Tożsame rozwiązania są zastosowane w stosunku do funkcjonariuszy wskazanych służb mundurowych. Ponadto ustawa nie przewiduje wypłaty odszkodowania za utracone, zniszczone lub uszkodzone przedmioty osobistego użytku funkcjonariuszom, którzy w związku ze służbą ponieśli szkodę w tych przedmiotach, z uwagi na fakt, iż w ostatnich latach w większości służb objętych projektem nie zaistniała potrzeba wypłacenia funkcjonariuszom w kwotach istotnych ww. odszkodowania.

Tworząc nowe przepisy, postanowiono zdefiniować na gruncie ustawy pojęcia, których brak budził wiele wątpliwości interpretacyjnych. W tym celu wprowadzono definicję "choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby", za którą uznaje się chorobę spowodowaną działaniem czynników szkodliwych występujących w środowisku służby albo chorobę, która zostanie wymieniona w wykazie chorób pozostających w związku z pełnieniem służby stworzonym dla poszczególnych służb. Jednocześnie założono ustalenie, w drodze przepisów wykonawczych, wykazów chorób pozostających w związku z pełnieniem służby, sposobu ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku albo choroby oraz wykazów norm oceny procentowej uszczerbku na zdrowiu przez nadanie uprawnień do ich wydania Prezesowi Rady Ministrów - w przypadku wykazu chorób pozostających w związku z pełnieniem służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, a także ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych do określenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, ministrem właściwym do spraw pracy oraz ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego wykazu chorób pozostających w związku z pełnieniem służby w Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej oraz Biurze Ochrony Rządu.

Zmianie uległa definicja "wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby". Rozszerzono obowiązującą definicję o następstwo zdarzenia w postaci uszkodzenia tkanek ciała, uszkodzenia lub zaburzenia funkcjonowania narządów (urazu) albo śmierci. Tym samym rozszerzenie obowiązującej definicji o wyżej wymienione kryterium wyłącza możliwość kwalifikowania zdarzeń niewywołujących żadnych negatywnych skutków w stanie zdrowia funkcjonariusza jako wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby. Tak więc zdarzenie pozostające bez wpływu na zdrowie funkcjonariusza nie będzie uprawniać go do otrzymania świadczenia pieniężnego z tytułu wypadku. W związku z powyższym zaproponowano, aby za "wypadek pozostający w związku z pełnieniem służby" uznawać nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło podczas:

  1. wykonywania lub w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych albo poleceń przełożonych;

  2. wykonywania lub w związku z wykonywaniem czynności w interesie służby, nawet bez polecenia przełożonych;

  3. uczestniczenia lub w związku z uczestniczeniem w obowiązkowych zajęciach związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i sprawności fizycznej funkcjonariuszy;

  4. wykonywania lub w związku z wykonywaniem funkcji lub zadań zleconych przez działający w służbie związek zawodowy funkcjonariuszy albo organizacje zawodowe lub społeczne;

  5. ratowania lub w związku z ratowaniem ludzi z grożącego niebezpieczeństwa lub ratowaniem mienia Skarbu Państwa przed zniszczeniem lub zagarnięciem;

  6. udzielania lub w związku z udzielaniem przedstawicielowi organu państwowego pomocy przy spełnianiu przez niego czynności urzędowych.

Wprowadza się ponadto definicje pojęć niezdefiniowanych w dotychczasowej ustawie:

  1. definicję "urazu" - przez którą należy rozumieć uszkodzenie tkanek ciała lub narządów funkcjonariusza wskutek działania czynnika zewnętrznego;

  2. definicję "uszczerbku na zdrowiu", za który będzie uznawać się:

    • "stały uszczerbek na zdrowiu", przez który należy rozumieć takie naruszenie fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy,

    • "długotrwały uszczerbek na zdrowiu", przez który należy rozumieć takie naruszenie fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, jednak rokuje poprawę.

Stopień uszczerbku na zdrowiu będzie ustalany w procentach, przy czym suma procentów uszczerbków ustalonych dla poszczególnych uszkodzeń nie może przekraczać 100%.

Regulacje obowiązujące obecnie w tym zakresie nie definiują pojęcia uszczerbku na zdrowiu, a zaproponowane definicje bazują na przepisach dotyczących żołnierzy zawodowych oraz mających zastosowanie wobec osób będących pracownikami zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Ustawa przewiduje, że jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać, jeżeli funkcjonariusz albo funkcjonariusz zwolniony ze służby:

  1. pozostając w służbie, doznał uszczerbku na zdrowiu lub zmarł wskutek wypadku w ciągu 3 lat od dnia wypadku;

  2. doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby powstałej w służbie lub w ciągu 3 lat od dnia zwolnienia ze służby;

  3. zmarł wskutek choroby powstałej w służbie lub w ciągu 3 lat od dnia ustalenia uszczerbku na zdrowiu wskutek tej choroby, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od dnia zwolnienia ze służby.

Jednocześnie w przepisach ustawy, analogicznie jak dotychczas, wskazano przypadki, w których następuje wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej, a mianowicie:

  1. w razie wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez jednostkę organizacyjną umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie funkcjonariusza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, w przypadku gdy jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom i sprawowali we właściwy sposób nadzór nad ich przestrzeganiem, a funkcjonariusz posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i był przeszkolony w zakresie tych przepisów;

  2. w razie wypadku, do którego przyczyniło się zachowanie funkcjonariusza spowodowane stanem po spożyciu alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu;

  3. jeżeli uszczerbek na zdrowiu został spowodowany przez niego z winy umyślnej.

Wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej będzie zatem, co do zasady, tożsame z obecnie obowiązującym, a modyfikacja nastąpi w zakresie pkt 2. Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy pozbawiają uprawnień do odszkodowania funkcjonariusza, w sytuacji gdy wyłączną przyczyną wypadku było jego zachowanie spowodowane stanem nietrzeźwości wywołanej nadużyciem alkoholu. Proponowane zmiany wprowadzają zasadę, że zachowanie funkcjonariusza nie jest jedyną przyczyną wypadku, a ponadto rozszerzają katalog używek wyłączających pełną świadomość funkcjonariusza w chwili zdarzenia o środki odurzające, substancje psychotropowe lub inne substancje o podobnym działaniu, co wydaje się uzasadnione.

Jednocześnie w przypadku podejrzenia, że zachowanie funkcjonariusza, prowadzące do zdarzenia kwalifikowanego jako wypadek pozostający w związku ze służbą, spowodowane było stanem po spożyciu alkoholu, środków odurzających, środków psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu, funkcjonariusz będzie zobowiązany do poddania się odpowiednim badaniom w celu wyeliminowania takiego podejrzenia. W przypadku odmowy poddania się niniejszemu badaniu domniemywać należy wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Jeżeli następstwem okoliczności, o których mowa powyżej, będzie zgon funkcjonariusza, uprawnionym członkom rodziny funkcjonariusza przysługiwać będzie prawo do świadczenia odszkodowawczego określonego w ustawie. Jako uprawnionych do otrzymania jednorazowego odszkodowania członów rodziny funkcjonariusza projektowana ustawa wskazuje:

  1. małżonka, z wyjątkiem przypadku orzeczonej separacji;

  2. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci funkcjonariusza warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej;

  3. rodziców, osoby przysposabiające, macochę i ojczyma, jeżeli w dniu śmierci funkcjonariusza prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli funkcjonariusz bezpośrednio przed śmiercią znacząco przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów ze strony tego funkcjonariusza.

Ustawa wprowadza zmienione zasady określania wysokości jednorazowego odszkodowania. Proponuje się przyjęcie zasady, że rekompensata finansowa za jednakowe uszczerbki na zdrowiu powinna być jednakowa dla wszystkich poszkodowanych funkcjonariuszy, niezależnie od stanowiska, stopnia i rodzaju służby. Zaproponowane rozwiązanie ma na celu zapewnienie równych zasad otrzymywania świadczeń odszkodowawczych przysługujących w związku ze stwierdzonym stopniem uszczerbku na zdrowiu będącym wynikiem wypadku lub choroby pozostającej w związku z właściwościami lub warunkami służby.

Zasady otrzymywania jednorazowych odszkodowań przez członków rodziny funkcjonariusza zostały przygotowane na podstawie analogicznych rozwiązań obowiązujących w przepisach określających świadczenia odszkodowawcze dla żołnierzy zawodowych w związku z wypadkami lub chorobami powiązanymi ze służbą wojskową.

Zmianie uległ sposób wyliczenia odszkodowania przez zastosowanie systemu wielokrotności zamiast świadczeń określonych stałymi kwotami. Jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu.

Ustawa przewiduje dodatkowo zwiększenie jednorazowego odszkodowania o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego było ustalone to odszkodowanie, w przypadku gdy wskutek pogorszenia się stanu zdrowia uszczerbek na zdrowiu, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych.

Z kolei w przypadku gdy funkcjonariusz, wskutek wypadku lub choroby, zostanie uznany za całkowicie niezdolnego do służby ze znacznym ograniczeniem sprawności organizmu lub niezdolnego do samodzielnej egzystencji, jednorazowe odszkodowanie ulegnie zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego uposażenia. Wspomniane powyżej zwiększenie jednorazowego odszkodowania będzie przysługiwać, jeżeli zmiany w stanie zdrowia funkcjonariusza uzasadniające jego przyznanie nastąpiły, w przypadku gdy doznał on uszczerbku na zdrowiu lub zmarł wskutek wypadku w ciągu 3 lat od dnia wypadku bądź gdy doznał on uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od dnia zwolnienia ze służby.

W ustawie określono wysokość jednorazowego odszkodowania, w przypadku gdy uprawniony będzie tylko jeden członek rodziny zmarłego funkcjonariusza. Wówczas jednorazowe odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości:

  1. 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionym jest małżonek lub dziecko;

  2. 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionym jest inny członek rodziny.

W projekcie uregulowano ponadto przypadki, gdy do jednorazowego odszkodowania będą uprawnieni równocześnie:

  1. małżonek i jedno lub więcej dzieci, wówczas odszkodowanie to przysługuje w wysokości ustalonej w wyżej wskazanym pkt 1, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na każde dziecko;

  2. dwoje lub więcej dzieci - odszkodowanie to przysługuje w wysokości określonej w wyżej wskazanym pkt 1, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na drugie i każde następne dziecko.

Natomiast w przypadku gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania będą uprawnieni równocześnie inni członkowie rodziny, każdemu z nich odszkodowanie będzie przysługiwać w wysokości 3,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom zgodnie z pkt 1 lub przypadku gdy do jednorazowego odszkodowania będą uprawnieni równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci bądź dwoje lub więcej dzieci.

Z kolei gdy do jednorazowego odszkodowania będą uprawnieni tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci, odszkodowanie to będzie przysługiwać w wysokości ustalonej według wysokości określonej w pkt 2, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie, na drugiego i każdego następnego uprawnionego. Do ustalenia wysokości jednorazowego odszkodowania będzie przyjmowane przeciętne wynagrodzenie obowiązujące w dniu wydania decyzji przyznającej odszkodowanie, przy czym kwota jednorazowego odszkodowania lub jego zwiększenia będzie zaokrąglana do pełnych złotych w górę.

Rozstrzygnięto również, na wzór rozwiązania funkcjonującego w systemie powszechnym, że jednorazowe odszkodowanie należne uprawnionym członkom rodziny będzie ulegać zmniejszeniu o kwotę jednorazowego odszkodowania wypłaconego funkcjonariuszowi z tytułu uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku lub choroby, będących przyczyną późniejszego zgonu.

W związku z przyjęciem jako podstawy obliczenia wysokości jednorazowego odszkodowania przeciętnego wynagrodzenia zniknie potrzeba waloryzacji wysokości niniejszych odszkodowań dokonywana obecnie w drodze wydawanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych corocznie decyzji podwyższających kwoty jednorazowych odszkodowań, gdyż kwota bazowa rokrocznie będzie ulegać zmianie wraz ze stosownymi obwieszczeniami Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Pozostanie natomiast możliwość podwyższenia, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, wysokości jednorazowego odszkodowania przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Prezesa Rady Ministrów bądź przyznania go osobom wskazanym w ustawie. Będą oni posiadali prawo do przyznania jednorazowego odszkodowania wypłacanego funkcjonariuszom lub uprawnionym członkom rodziny zmarłych funkcjonariuszy, w wyższej wysokości.

Ustawa wprowadza rozwiązania prawne dotyczące postępowania powypadkowego, określając podstawowe obowiązki funkcjonariusza, kierownika jednostki organizacyjnej, będącej miejscem pełnienia służby przez funkcjonariusza w dniu wypadku, lub ustalenia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek choroby, a także zadania i skład komisji powypadkowej.

Wprowadzony zostaje obowiązek pisemnego informowania bezpośredniego przełożonego o wypadku (o ile pozwoli na to stan zdrowia funkcjonariusza i okoliczności wypadku). Ponadto bezpośredni przełożony funkcjonariusza, który uzyska informację o wypadku, będzie zobowiązany do powiadomienia o tym kierownika jednostki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełnił służbę w chwili wypadku, lub ustalenia uszczerbku na zdrowiu doznanego wskutek wypadku, zwanego dalej "kierownikiem jednostki organizacyjnej".

Ponadto na kierownika jednostki organizacyjnej zostanie nałożony obowiązek zawiadomienia kierownika komórki organizacyjnej odpowiedniej formacji mundurowej, właściwej w sprawach bezpieczeństwa i higieny służby, jak również podjęcia działań wskazanych w projektowanej ustawie związanych m.in. z zabezpieczeniem miejsca wypadku, udzieleniem pomocy poszkodowanemu. Jeżeli wypadek zdarzył się na terenie właściwości jednostki organizacyjnej innej niż jednostka organizacyjna właściwa ze względu na miejsce pełnienia służby, kierownik tej jednostki zostanie zobowiązany do: udzielenia pomocy funkcjonariuszowi, który uległ wypadkowi, zabezpieczenia miejsca wypadku i niezwłocznego powiadomienia o wypadku bezpośredniego przełożonego funkcjonariusza, który uległ wypadkowi. Funkcjonariusza, który uległ wypadkowi, kierownik jednostki organizacyjnej lub inny przełożony będzie mógł skierować na badanie niezbędne do ustalenia zawartości w organizmie alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych substancji o podobnym działaniu, jeżeli zajdzie uzasadnione przypuszczenie, że zachowanie funkcjonariusza przyczyniło się do wypadku, chyba że stan jego zdrowia albo okoliczności wypadku nie uzasadniają przeprowadzenia badania.

Komisja powypadkowa będzie powoływana przez kierownika jednostki organizacyjnej

w składzie co najmniej dwuosobowym:

  1. jako przewodniczący - przedstawiciel służby właściwej do spraw bezpieczeństwa i higieny służby i pracy w jednostce organizacyjnej;

  2. jako członek - przedstawiciel służby właściwy do oceny okoliczności i przyczyn wypadku lub inna osoba wskazana przez powołującego komisję powypadkową.

W przypadku gdy w jednostce organizacyjnej nie utworzono służby właściwej do spraw bezpieczeństwa i higieny służby i pracy, członkiem komisji powypadkowej będzie osoba, której kierownik jednostki organizacyjnej powierzy wykonywanie zadań w zakresie bezpieczeństwa i higieny służby i pracy. Natomiast gdy wypadkowi ulegnie kierownik jednostki organizacyjnej, komisję powypadkową będzie zobowiązany powołać jego bezpośredni przełożony.

Ustawa przewiduje wyłączenie z udziału w składzie komisji powypadkowej osób będących świadkami wypadku oraz osób, których bezstronność może budzić wątpliwości.

Zadania komisji powypadkowej oraz tryb jej pracy zaproponowano na podstawie obecnie funkcjonujących przepisów rangi wykonawczej. Do zadań komisji powypadkowej należeć będzie ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku oraz jego związku ze służbą w toku postępowania wyjaśniającego. W tym celu komisja będzie mogła przeprowadzać określone w ustawie czynności, np. przeprowadzić oględziny miejsca wypadku.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku komisja powypadkowa będzie sporządzała protokół powypadkowy, do którego poszkodowany funkcjonariusz albo uprawnieni członkowie jego rodziny będą mogli zgłaszać zastrzeżenia i uwagi, jednakże gdy w protokole będą zawarte dane stanowiące informacje niejawne, uprawnionym zostanie przedstawiony jedynie wyciąg z protokołu z pominięciem tych informacji. Kierownik jednostki organizacyjnej będzie zatwierdzał protokół powypadkowy albo zwracał go komisji powypadkowej w celu dokonania dodatkowych ustaleń albo wyjaśnień i uzupełnień.

Po dokonaniu dodatkowych ustaleń albo wyjaśnień i uzupełnień komisja powypadkowa będzie sporządzała nowy protokół powypadkowy bądź ponownie przedstawiała protokół powypadkowy wraz z pisemnym stanowiskiem.

Po zatwierdzeniu protokołu kierownik jednostki organizacyjnej przekaże po jednym egzemplarzu:

  1. funkcjonariuszowi, który uległ wypadkowi, a jeżeli poszkodowany funkcjonariusz poniósł śmierć w wypadku - członkowi jego rodziny, za pisemnym potwierdzeniem odbioru;

  2. właściwej komisji lekarskiej podległej ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych albo komisji lekarskiej Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Agencji Wywiadu.

Do akt postępowania wyjaśniającego będzie dołączany egzemplarz zatwierdzonego protokołu powypadkowego, wniesione przez poszkodowanego albo członków jego rodziny zastrzeżenia lub uwagi oraz zdanie odrębne - w przypadku jego przedstawienia przez członka komisji powypadkowej.

Równocześnie wprowadzony zostanie obowiązek przechowywania protokołu powypadkowego wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez kierownika jednostki organizacyjnej, który powołał komisję powypadkową, przez 15 lat. Obecnie materia ta jest regulowana w przepisach rangi aktów wykonawczych, a okres przechowywania analogicznie do rozwiązania przyjętego w art. 234 § 31 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) wynosi 10 lat. Propozycja powyższa wynika z postulatu wydłużenia przechowywania akt przez dłuższy, nawet 20-letni, okres i stanowi swojego rodzaju kompromis między stanem aktualnym a postulowaną zmianą. Określenie powyższych obowiązków w ustawie jest wskazane z uwagi na charakter tych przepisów nakładających na jednostkę określone obowiązki.

Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie obowiązku prowadzenia rejestru wypadków pozostających w związku ze służbą. Rejestr będzie prowadzony przez kierowników właściwych jednostek organizacyjnych danych służb, a dane niezbędne do zawarcia w ww. rejestrze zostały wskazane w projektowanej ustawie. Zauważyć przy tym należy, że regulacje analogiczne do proponowanych obowiązują w powszechnym systemie ubezpieczeń.

Do uregulowania w aktach wykonawczych proponuje się natomiast określenie sposobu i trybu ustalania okoliczności i przyczyn wypadków w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnym Biurze Antykorupcyjnym - przez Prezesa Rady Ministrów oraz przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych - sposobu i trybu ustalania okoliczności i przyczyn wypadków w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Biurze Ochrony Rządu. Wprowadzony zostanie również obowiązek przedstawiania przez Szefów Służb zbiorczych zestawień wypadków pozostających w związku z pełnieniem służby zaistniałych w danym roku kalendarzowym odpowiednio do Prezesa Rady Ministrów lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

O uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza doznanym wskutek wypadku lub choroby lub o związku śmierci funkcjonariusza z wypadkiem lub chorobą orzekać będą komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych albo komisje lekarskie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Agencji Wywiadu, zgodnie z odrębnymi przepisami.

Przyjmuje się, iż postępowanie w sprawie odszkodowania będzie, jak dotychczas, wszczynane z urzędu lub na wniosek.

Postępowanie w sprawie przyznania jednorazowego odszkodowania wszczynane będzie:

  1. z urzędu w przypadku:

    • stwierdzenia w okresie pozostawania w służbie uszczerbku na zdrowiu funkcjonariusza,

    • śmierci funkcjonariusza w okresie pozostawania w służbie wskutek wypadku lub choroby;

  2. na wniosek funkcjonariusza albo uprawnionego członka jego rodziny w przypadku:

  • stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci funkcjonariusza wskutek wypadku lub choroby, które nastąpiły po jego zwolnieniu ze służby,

  • pogorszenia stanu zdrowia funkcjonariusza wskutek wypadku lub choroby,

  • stwierdzenia przez komisję lekarską, że na skutek wypadku lub choroby funkcjonariusz nie doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo że jego śmierć nie pozostaje w związku z wypadkiem lub chorobą,

  • stwierdzenia przez komisję powypadkową, że wypadek funkcjonariusza nie pozostaje w związku ze służbą lub nastąpił w okolicznościach wymienionych w art. 8 ust. 1.

Prawo do jednorazowego odszkodowania i jego wysokość będzie ustalana w drodze decyzji.

Prawo do jednorazowego odszkodowania będzie ustalane na podstawie:

  1. orzeczenia komisji lekarskiej;

  2. protokołu powypadkowego;

  3. dokumentów potwierdzających stan cywilny lub stopień pokrewieństwa uprawnionego członka rodziny z poszkodowanym funkcjonariuszem, w szczególności wyciągów z aktów stanu cywilnego;

  4. zaświadczenia właściwego organu emerytalnego stwierdzającego spełnienie przez uprawnionych członków rodziny innych niż małżonek warunków do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym funkcjonariuszu;

  5. innych dowodów potwierdzających spełnienie warunków, o których mowa w art. 9 pkt 3 projektu.

Jeżeli po zebraniu wymaganych dokumentów organ uzna, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek wskazujący na zasadność przyznania odszkodowania w wyższej wysokości, przedstawi wniosek o przyznanie odszkodowania, wraz z dokumentami zebranymi w sprawie, odpowiednio Prezesowi Rady Ministrów albo ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Decyzję będą wydawać wskazani ustawie przełożeni, zgodnie z właściwością, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania. Jeżeli w związku z wypadkiem, któremu uległ funkcjonariusz, będzie prowadzone postępowanie karne, a wynik tego postępowania będzie miał wpływ na uprawnienia funkcjonariusza lub członków jego rodziny do jednorazowego odszkodowania, organ będzie mógł zawiesić wydanie decyzji do czasu zakończenia postępowania karnego, o czym powiadomi te osoby.

Od powyższej decyzji funkcjonariuszowi albo uprawnionemu członkowi jego rodziny będzie przysługiwać odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, na zasadach i w terminach określonych w przepisach ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Natomiast od decyzji dotyczącej przyznania odszkodowania w wyższej wysokości odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie będzie przysługiwało.

Odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych będzie przysługiwało także w razie niewydania decyzji w terminie 60 dni od dnia zgłoszenia wniosku o jednorazowe odszkodowanie bądź powstania obowiązku wszczęcia postępowania z urzędu. Odwołanie będzie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu.

Jednorazowe odszkodowanie, w tym odszkodowanie wydane na podstawie art. 14 ustawy, będzie wypłacała ta jednostka organizacyjna, na której zaopatrzeniu finansowym funkcjonariusz pozostaje, a w przypadku funkcjonariusza zwolnionego albo zmarłego, albo zaginionego - jednostka organizacyjna, na której zaopatrzeniu pozostawał przed dniem zwolnienia albo śmierci, albo zaginięcia, w terminie 14 dni od dnia wydania decyzji.

W związku z wprowadzeniem wykazu norm oceny procentowej uszczerbku na zdrowiu analogiczne przepisy wprowadza się również w ustawie z 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 173 ze zm.), dodając przepis dla ministra sprawiedliwości upoważniający do określenia wykazu tych norm. Rozstrzygnięto przy tym, że do spraw o przyznanie jednorazowego odszkodowania oraz spraw o odszkodowania za przedmioty osobistego użytku, wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie ustawy, zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe.

Natomiast w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia funkcjonariusza, będącego następstwem wypadku lub choroby, z których tytułu wypłacono jednorazowe odszkodowanie na podstawie przepisów dotychczasowych, zwiększenie tego odszkodowania będzie ustalane zgodnie z przepisami nowej ustawy. Zaproponowano również, aby dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 2 ust. 2, art. 3 i art. 11 ust. 3 ustawy z 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz.U. nr 53, poz. 345 ze zm.) zachowały moc do czasu wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych obejmujących materię zawartą w uchylanych rozporządzeniach, tj. dotyczącą policjantów, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku przepisów wykonawczych dotyczących Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego przewiduje się wydanie aktów wykonawczych z dniem wejścia w życie ustawy.

Projektowana ustawa zastąpiła ustawę z 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji.

Opracowano na podstawie uzasadnienia do projektu wprowadzonej ustawy.

 

Podstawa prawna 

Ustawa z 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (Dz.U.z 2014 r. poz. 616).

Autor: 

Mariusz Foremniak

Autor
Mariusz Foremniak
Prawnik, Kierownik Działu BHP, wykładowca przedmiotów zawodowych z zakresu bhp i prawa pracy z wieloletnim doświadczeniem. Autor wielu opinii i artykułów o tematyce bhp i prawa pracy. Wieloletni, doświadczony pracownik służby bhp w Poczcie Polskiej S.A., gdzie obecnie zajmuje się kształtowaniem polityki bhp. Projektuje kierunki polityki w zakresie bhp oraz nadzoruje jej realizację przez jednostki organizacyjne Spółki.

Poradnia 48 Portalu BHP

Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.

Bądź codziennie na bieżąco ze zmianami w branży BHP, dzięki aplikacji stworzonej przez najlepszych Ekspertów.