Pracodawcy nie wolno samodzielnie wykonywać oceny narażenia zawodowego

Michał Culepa
Michał Culepa
11.07.2018AKTUALNE

Pracodawcy nie wolno samodzielnie wykonywać oceny narażenia zawodowego

Oceny narażenia zawodowego pracownika, potrzebnego do ustalenia zachorowania na chorobę zawodową, w żadnym wypadku nie może sporządzać pracodawca, a organowi prowadzącemu postępowanie w sprawie ustalenia choroby zawodowej nie wolno zlecać pracodawcy opracowania takiej oceny w jakiejkolwiek formie – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 2 lutego 2018 r., sygn. akt IV SA/Wr 767/17.

Stan faktyczny

Wnioskodawca D. zwrócił się do Powiatowego Inspektora Sanitarnego o stwierdzenie choroby zawodowej, którą miało być przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli z upośledzeniem sprawności oddechowej. Powodem uznania jego schorzenia za chorobę zawodową miało być wieloletnie wykonywanie pracy w warunkach mogących spowodować taką chorobę, głównie w środowisku o wysokim zapyleniu i zanieczyszczeniu powietrza (wnioskodawca do początku 2016 r. pracował przez blisko 25 lat w zakładach związanych z branżą górniczą, głównie na stanowiskach górniczych, nierzadko pod ziemią, przy wydobyciu kopalin).

Decyzje sanepidu

Mimo wykazania pracy w możliwych warunkach szkodliwych, powiatowy inspektor sanitarny stwierdził brak podstaw do uznania jego schorzenia za chorobę zawodową. Zdaniem inspektora problemy zdrowotne nie były spowodowane szkodliwymi warunkami pracy, ale wykazanym w toku badań i wywiadu lekarskiego nałogowym paleniem tytoniu oraz przebytym dwa lata przed złożeniem wniosku ciężkim zapaleniem płuc.

Wnioskodawca odwołał się od tej decyzji, ale Wojewódzki Inspektor Sanitarny utrzymał w mocy niekorzystną dla niego decyzję inspektora powiatowego. Od tej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie do sądu administracyjnego.

Rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Rozpoznający sprawę wrocławski WSA uchylił jednak obie decyzje inspektorów sanitarnych i nakazał ponowne rozpatrzenie wniosku pana D.

Przesłanki uznania choroby za chorobę zawodową

W uzasadnieniu WSA wskazał, że kwestionowane decyzje zostały wydane na podstawie art. 2351Kodeksu pracy. W myśl tego przepisu, za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". WSA wskazał, że chorobę zawodową można zatem stwierdzić po łącznym ustaleniu następujących przesłanek:

-  rozpoznana choroba jest wymieniona w wykazie chorób zawodowych;

-  choroba wystąpiła u pracownika lub byłego pracownika w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych;

-  ocena warunków pracy wskazuje na istnienie czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy;

-  istnieje bezsporny albo wysoce prawdopodobny związek przyczynowy pomiędzy działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy, a stwierdzoną chorobą.

Ważne

Istotnym elementem dla uznania schorzenia za chorobę zawodową jest więc ocena narażenia zawodowego.

Zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (tekst jedn.:Dz.U. z 2013 r., poz. 1367, ze zm.), ocenę narażenia zawodowego – w toku ustalania rozpoznania choroby zawodowej – przeprowadza lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem (§ 6 ust. 3 pkt 1). Następnie lekarz zatrudniony we właściwej do orzekania w zakresie chorób zawodowych jednostce orzeczniczej (§ 6 ust. 3 pkt 2). Jednakże w toku podejmowania decyzji w przedmiocie choroby zawodowej ocenę narażenia zawodowego przeprowadza właściwy powiatowy inspektor sanitarny (§ 6 ust. 3 pkt 3).

Uwaga!

Ocenę narażenia zawodowego sporządza się przy wykorzystaniu dokumentacji gromadzonej przez pracodawców (zwłaszcza dokumentacji pracowniczej, w tym akt osobowych) i jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeżeli postępowanie dotyczy aktualnego zatrudnienia, ocenę tą przeprowadza się bezpośrednio u pracodawcy z uwzględnieniem oceny ryzyka zawodowego.

Tymczasem – jak wskazał WSA – karty oceny narażenia zawodowego dotyczące pracy skarżącego w dwóch zakładach pracy, obejmujących łącznie około 19 lat pracy, sporządzone zostały w istocie przez pracodawców. Okazało się bowiem, że powiatowy inspektor sanitarny zwrócił się do tych pracodawców o – jak to określono – "opracowanie kart narażenia zawodowego”. Postępowanie takie jest niedopuszczalne prawnie – podkreślił WSA.

Sporządzenie, w tym i "opracowanie", karty narażenia zawodowego jest obowiązkiem organu. Przy realizacji tego obowiązku organ może naturalnie wykorzystywać dokumentację zgromadzoną przez pracodawcę oraz jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Nie wolno mu jednak przerzucać na pracodawcę – czyli w praktyce stronę postępowania – swoich zadań w tym zakresie. Pracodawca jest stroną postępowania, a jego interes w sprawach stwierdzenia choroby zawodowej z reguły koliduje z interesem pracownika – podkreślił WSA. W efekcie organy inspekcji sanitarnej będą obowiązane sporządzić na nowo ocenę narażenia zawodowego.

Wnioski z orzeczenia:

Wykonanie oceny narażenia zawodowego jest obowiązkiem organów inspekcji sanitarnej.

  • Karta oceny narażenia zawodowego stanowi jeden z najważniejszych dokumentów dla celu stwierdzenia choroby zawodowej.
  • Karta oceny narażenia zawodowego musi wskazywać w sposób obiektywny stężenia czynników szkodliwych w konkretnym miejscu pracy.
  • Przeniesienie w jakiejkolwiek części obowiązku sporządzenia, czy choćby wstępnego opracowania karta oceny narażenia zawodowego na pracodawcę pozbawia tych czynności niezbędnego obiektywizmu i powoduje poważne uchybienia formalne w postępowaniu o ustalenie istnienia choroby zawodowej u danego pracownika.
  • Uchybienia formalne w postępowaniu o ustalenie istnienia choroby zawodowej prowadzą do uchylenia decyzji w sprawie stwierdzenia lub odmowy stwierdzenia choroby zawodowej.
  • Organ, który dopuścił się uchybień formalnych będzie musiał od początku przeprowadzić całą ocenę narażenia zawodowego.
Autor: 

Michał Culepa

 

Autor
Michał Culepa
Prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, wieloletni redaktor Serwisu Prawno-Pracowniczego, współpracownik merytoryczny największych wydawnictw prawniczych. Doświadczony trener i wykładowca. Autor licznych komentarzy i opracowań dotyczących m.in. zatrudnienia w jednostkach sektora finansów publicznych, instytucjach kultury, oświacie.