Projekt rozporządzenia w sprawie bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym

W kwietniu br. do konsultacji publicznych został skierowany projekt nowego rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym. Nowe rozporządzanie miałoby zastąpić obecnie funkcjonujące rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym. Organami konsultującymi proponowane zmiany są: Rada Dialogu Społecznego, Krajowa Izba Gospodarcza, Naczelna Organizacja Techniczna, Zarząd Główny Związku Zakładów Doskonalenia Zawodowego, Stowarzyszenie Inspektorów Pracy RP, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Transportu, Energetyki, Mechanizacji Budownictwa i Ochrony Pracy.

Nowe rozporządzenie ma rozwiązywać problem niejasność i powielania się przepisów w obszarze wymagań, jakie powinni spełniać operatorzy obsługujący wózki jezdniowe z napędem silnikowym.

Obecnie kwestie uprawnień dla operatorów wózków jezdniowych z napędem silnikowym rozsiane są w przepisach prawnych znajdujących się w trzech aktach prawnych t.j:

• rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz.U. nr 79, poz. 849 ze zm.; dalej: rozporządzenie w spr. sprawdzania kwalifikacji do obsługi i konserwacji urządzeń technicznych),

• rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 20 września 2001r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. z 2001 r., nr 118, poz. 1263; dalej: rozporządzenie w spr. bhp podczas eksploatacji maszyn i urządzeń do robót ziemnych, budowlanych i drogowych),

• rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz.U. nr 70, poz. 650, ze zm.; dalej: rozporządzenie w spr. bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym).

Niestety zawarte w tych rozporządzeniach przepisy nie są spójne, przez co ustalenie, jakie operatorzy powinni mieć umiejętności i w jakim trybie nabyte, aby mogli obsługiwać dany rodzaj wózka jezdniowego, przysparza trudności.

Przykładem takiej sytuacji mogą być przepisy rozporządzenia w spr. bhp podczas eksploatacji maszyn i urządzeń do robót ziemnych, budowlanych i drogowych oraz rozporządzenia w spr. bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym. Chociaż wydane są na tej samej podstawie prawnej stawiają różne wymagania wobec operatorów wózków i przewidują różne formy uzyskiwania tego samego rodzaju uprawnień.

Według obecnie obowiązujących przepisów rozporządzenia w spr. bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym dopuszczalne jest wydawanie przez pracodawcę zatrudniającego operatora imiennych zezwoleń na nieokreślone bliżej typy wózków. Natomiast na wózki podnośnikowe operatorzy powinni posiadać uprawnienia w trybie określonym na podstawie przepisów rozporządzenie w spr. bhp podczas eksploatacji maszyn i urządzeń do robót ziemnych, budowlanych i drogowych. Dotychczasowa sytuacja stworzyła niepewność prawną - operatorzy urządzeń nie wiedzą, które z uprawnień powinni posiadać i które mogą być uznane w przypadku ubiegania się o możliwość wykonywania zawodu operatora wózka jezdniowego z napędem silnikowym w przypadku pracy poza granicami kraju.

Tak więc, obecne przepisy rozporządzenia w spr. bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym przewidują, że do obsługi tego rodzaju urządzeń, może być dopuszczony pracownik, który uzyskał imienne zezwolenie do obsługi wózka wystawione przez pracodawcę, po ukończeniu, z wynikiem pozytywnym, szkolenia dla kierowców wózków zorganizowanego przez tego pracodawcę, według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki.

Jednak taka budowa przepisu rodzi szereg wątpliwości i niejasności:

1. Przepis nie precyzuje, czy szkolenie musi być przeprowadzone na terenie zakładu pracy pracodawcy, który wystawia imienne zezwolenie do obsługi.

2. Nie zdefiniowano pojęcia terenu zakładu pracy danego pracodawcy.

3. Nie jest jasne, co oznacza pojęcie szkolenia zorganizowanego przez pracodawcę – czy szkolenie mogą prowadzić firmy zewnętrzne, posiadające program opracowany lub zatwierdzony przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki, czy takie szkolenie powinien prowadzić pracodawca.

4. Imienne zezwolenia do obsługi, w przeciwieństwie do pozostałych rodzajów uprawnień, nie mogą być uznawane za granicą, zgodnie z dyrektywą 2005/36/WE z 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, ponieważ są ważne tylko na terenie jednego zakładu pracy.

5. Nie istnieje rejestr wydanych imiennych zezwoleń, wobec czego nie wiadomo ile osób wykonuje czynności obsługi na ich podstawie, co utrudnia kontrolę przez jednostki do tego upoważnione, a także uniemożliwia gromadzenie i analizę danych statystycznych.

6. Kontrola uprawnień prowadzona przez Państwową Inspekcję Pracy oraz Urząd Dozoru Technicznego jest utrudniona również z tego powodu, że obecne przepisy rozporządzenia nie określają jednolitego wzoru imiennego zezwolenia do obsługi tego rodzaju urządzeń. Każdy z pracodawców wydaje więc zezwolenia wg własnego wzoru.

Aby rozwiązać powyższe niejasności resort pracy proponuje wprowadzenie następujących zmian w przepisach z tego zakresu polegających na:

1. sprecyzowaniu, że do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia, charakteryzujących się najwyższym poziomem zagrożeń podczas eksploatacji należy mieć potwierdzone kwalifikacje – w formie zaświadczenia kwalifikacyjnego wydanego przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego po przeprowadzonej procedurze kwalifikacyjnej na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (§ 4ust. 1 rozporządzenia);

2. zastąpieniu dotychczasowych imiennych zezwoleń do obsługi wózków wydawanych przez pracodawców zaświadczeniami o ukończeniu, z wynikiem pozytywnym, szkolenia dla operatorów/ kierowców wózków jezdniowych z napędem silnikowym – innych niż podnośnikowe- przeprowadzonego według programu opracowanego lub zatwierdzonego przez jednostkę organizacyjną wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw gospodarki (§ 4ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia);

3. dopuszczeniu możliwości obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym, poza wózkami podnośnikowymi z mechanicznym napędem podnoszenia, przez osoby posiadające uprawnienia do kierowania pojazdami wydane na podstawie ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2016 r. poz. 627, ze zm.) (§ 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia).

4. wprowadzeniu wymogu dotyczącego wzoru zaświadczenia o ukończeniu szkolenia dla obsługujących wózki jezdniowe z napędem silnikowym, z podaniem daty ukończenia szkolenia przeprowadzonego według programu udostępnionego lub zatwierdzonego przez jednostkę wyznaczoną przez ministra właściwego ds. gospodarki;

5. wprowadzeniu wymogu, z uwagi na zagrożenia związane z miejscem pracy, aby to właściciel terenu lub jego użytkownik był zobowiązany także do przeprowadzenia analizy zagrożeń i zakomunikowania ryzyka zawodowego związanego z miejscem wykonywania pracy wózkiem z tego też względu w rozporządzeniu używa się pojęcia zlecający prace;

6. w przypadku wykonywania prac przy użyciu wózka jezdniowego stwarzających możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego z uwagi na specyfikę miejsca, pracy operator wykonuje je na podstawie pisemnego pozwolenia od zlecającego prace, uzgodnionego w szczególności od właściciela lub użytkownika terenu, na którym wykonywane są prace (§ 5 ust. 3);

7. wprowadzeniu wymóg, aby wykaz prac był ustalony i aktualizowany w oparciu o przepisy wydane na podstawie art. 237¹⁵ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy oraz wyniki identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, mogącymi wystąpić podczas wykonywania prac oraz wymogi jeśli chodzi o zawartość informacji podanych w zezwoleniu i okresie jego przechowywania (§ 5 ust. 4 i 5).

Pozostałe wymagania nie zmieniają się w stosunku do przepisów obecnie obowiązującego rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz.U. z 2002 r. nr 70, poz. 650).

Przepisy nowego rozporządzenia miałyby zastosowanie zarówno do osób, które zamierzają nabyć umiejętności lub przygotować się do pracy przy obsłudze wózków jezdniowych z napędem silnikowym, jak również operatorów wózków jezdniowych już zatrudnionych przy ich obsłudze, pracodawców operatorów wózków i osób zlecającym im pracę także na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę. Natomiast dotychczasowe dokumenty potwierdzające kwalifikacje do obsługi wózków jezdniowych zachowałyby ważność bezterminowo, za wyjątkiem imiennych zezwoleń, które zachowują ważność do terminu zakończenia pracy u obecnego pracodawcy, jednakże nie dłużej niż do 31 grudnia 2022 r.

Wprowadzenie nowym rozporządzaniem spr. bhp przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym proponowanych rozwiązań spowoduje:

• Zmniejszenie liczby szkoleń, zwłaszcza w przypadku wózków platformowych, dla których dopuszczono możliwość ich obsługi na podstawie prawa jazdy na pojazdy.

• Ograniczenie liczby szkoleń ze względu na to, że nie będzie konieczne odbycie szkolenia po zmianie pracodawcy.

• ułatwienie działań Państwowej Inspekcji Pracy i innych organów kontrolnych w zakresie sprawdzania dokumentów potwierdzających kwalifikacje osób zatrudnionych przy obsłudze wózków poprzez wprowadzenie wzoru zaświadczenia o ukończeniu szkolenia dla obsługujących wózki jezdniowe z napędem silnikowym.

• Zmniejszenie kosztów finansowych prowadzenia firmy, co będzie wynikało z zaprzestanie potrzeby wykonywania organizowania liczby i zakresu prowadzonych szkoleń które były warunkiem wydania przez pracodawcę imiennego zezwolenia do obsługi wózków.

• Uzyskanie potwierdzonych uprawnień na wózki podnośnikowe, uprawniających do pracy na tych maszynach także w przypadku podjęcia pracy u innych pracodawców –również w przypadku pracy w innych krajach UE, bez potrzeby przechodzenia ponownych szkoleń w tym samym zakresie.