Przesłanki odpowiedzialności za wypadek przy pracy w związku z działaniem przyczyny zewnętrznej

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2012 r., sygn. akt I UK 197/12 Anna K. pracowała w hipermarkecie jako kasjerka. Doznała odwarstwienia siatkówki oka i twierdziła, że powstało 6 września 2007 r. podczas przesuwania zgrzewki z wodą o wadze około 10 kg. Pracodawca nie uznał zdarzenia za wypadek przy pracy i na tej podstawie ZUS odmówił jej prawa do renty wypadkowej (art. 17 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r., nr 167, poz. 1322 ze zm. – dalej; ustawa wypadkowa, w związku z art. 12 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS – tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Anna K. złożyła odwołanie od decyzji ZUS do sądu okręgowego. Oddalił on odwołanie stwierdzając, że wypadek nie spowodował niezdolności do pracy, ponieważ odwarstwienie siatkówki zostało wyleczone operacyjnie.

Wyrok sądu okręgowego podtrzymał sąd apelacyjny, który – posiłkując się dodatkową opinią biegłego – stwierdził, że częściowa niezdolność do pracy Anny K. nie ma związku ze zdarzeniem z 6 września 2007 r., gdyż nie uległa wówczas wypadkowi przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej.

Biegła w opinii wskazała m.in., że już 2 dni przed 6 września 2007 r. Anna K. miała odwarstwienie siatkówki oka prawego. Było on początkowo nieduże, potem się nasiliło. W konkluzji opinii stwierdzono, że przesunięcie zgrzewki wody przed czytnikiem kasy nie spowodowało odwarstwienia siatkówki i był to jedynie zbieg okoliczności. Sąd apelacyjny podzielił wniosek biegłej o braku związku przyczynowego pomiędzy odwarstwieniem siatkówki oka i pracą wykonywaną 6 września 2007 r.

Anna K. złożyła skargę do Sądu Najwyższego, który ją oddalił podzielając ustalenia sądu apelacyjnego.

SN podkreślił, że warunkiem odpowiedzialności na podstawie ustawy wypadkowej jest ustalenie wypadku przy pracy w określonym dniu. Negatywne działanie przyczyny zewnętrznej na organizm pracownika, którego skutkiem jest wystąpienie wypadku przy pracy (czyli urazu albo śmierci), ograniczone jest tylko do jednej dniówki roboczej.

Przesłanka nagłości zdarzenia, obejmująca pojęcie wypadku przy pracy, oznacza co do zasady krótkie, momentalne, jednorazowe lub gwałtowne zadziałanie tej przyczyny zewnętrznej. Nagłość zdarzenia stanowi zaprzeczenie powolnego rozwoju lub kumulowania się objawów charakterystycznych dla chorób zawodowych lub pracowniczych. Dlatego wypadek przy pracy to działanie przyczyny zewnętrznej w ciągu krótkiego czasu, przy czym dotychczasowe orzecznictwo za miarę czasową przyjmuje – co do zasady – okres nie przekraczający jednej dniówki roboczej.

W omawianej sprawie sąd apelacyjny słusznie ustalił, że pogorszenie wzroku (oka) z odwarstwieniem siatkówki istniało już 4 września 2007 r., a podnoszenie zgrzewki z wodą na kasie nie było przyczyną pogorszenia złego już stanu oka (odwarstwienia siatkówki) – podsumował Sąd Najwyższy.