Sezon na kleszcze – chroń pracowników

Szacuje się, że ok. 20% dojrzałych osobników jest nosicielem bakterii Borrelia spp. – wywołujących boreliozę – i wirusów Flaviviridae wariant środkowoeuropejski – wywołujących kleszczowe zapalenie mózgu wariant środkowoeuropejski (KZM). Najczęściej do zakażenia człowieka dochodzi przez kontakt z nimfami będącymi formą pośrednią między larwą a dorosłym osobnikiem. Są one mniejsze od osobnika dorosłego, ale to najagresywniejsza forma rozwojowa kleszcza. Szacuje się, że nimfy mają od 10- do 20-krotnie większą liczbę krętków boreliozy niż inne postacie kleszczy, stąd też najwięcej przypadków zachorowań przypada w okresie ich żerowania, to jest od maja do sierpnia.

Najbardziej narażonymi na zachorowanie na kleszczowe zapalenie mózgu w Polsce są pracownicy województwa:

• podlaskiego,
• warmińsko-mazurskiego,
• mazowieckiego,
• opolskiego.

Oczywiście nie oznacza to, że pracownicy w innych rejonach nie mogą zostać zarażeni kleszczowym zapaleniem mózgu czy boreliozą.

Podstawowe zasady ochrony przed kleszczami to:

• stosowanie ubrania ochronnego, czyli tego, które osłania całe ciało, z długimi zapinanymi rękawami i długimi nogawkami,
• wykonywanie pracy w kaloszach (obuwiu obcisłym, z wysokimi cholewkami) oraz w nakryciu głowy,
• nie należy zakładać jaskrawych elementów ubrania,
• dobrą zasadą jest noszenie odzieży o jasnych kolorach, na której łatwiej znaleźć przypadkowego kleszcza, i wykonanej z gładkich materiałów mających mniejszą przyczepność,
• spryskanie ubrania specjalnym preparatem biobójczym albo odstraszającym kleszcze (niektóre działają nawet przez kilka tygodni),
• stosowanie na ciało preparatów w formie sprayu czy kremu – w szczególności na miejsca odkryte,
• po powrocie z pracy trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało i usunąć każdego dostrzeżonego kleszcza,
• po zakończeniu pracy dokładnie przejrzeć poszczególne elementy ubioru i usunąć znalezione kleszcze, dobrze jest również wywiesić ubranie w miejscu mocno nasłonecznionym.

Kontakt z kleszczem może być przyczyną zachorowania na boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu. Niestety istnieje tylko szczepionka chroniąca przed kleszczowym zapaleniem mózgu. Szczepienie najlepiej wykonywać późną zimą lub wczesną wiosną, ale nie ma przeciwwskazań do ich przeprowadzenia w każdym innym czasie.

Szczepienie nie zapewnia trwałej odporności na całe życie. Okres ochronny trwa 3–5 lat, dlatego co kilka lat należy podawać przypominającą dawkę.

Obowiązek kierowania na szczepienia pracowników narażonych na kleszczowe zapalenie mózgu wynika z zapisów rozporządzenia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Przepisy tego rozporządzenia mówią, że w przypadku wystąpienia lub możliwości wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego, przeciw któremu jest dostępna szczepionka, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach.

Natomiast w załączniku do rozporządzenia w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności zapisano, że szczepieniu przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu podlegają pracownicy wykonujący:

• czynności bezpośrednio związane z uprawą roślin lub hodowlą zwierząt na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu,
• czynności wykonywane w kompleksach leśnych oraz na terenach zadrzewionych na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.