Stres i nadmierny wysiłek przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z 7 października 2015 r., sygn. akt II UK 362/14 ubezpieczony był zatrudniony w spółce na stanowisku mistrza w pełnym wymiarze czasu pracy. Do jego obowiązków należała m.in.:

• organizacja pracy podległych pracowników w sposób zapewniający należyte wykorzystanie urządzeń i narzędzi oraz
• właściwe pod względem technologicznym wykonywanie zadań, a także
• nadzór nad pracą podległych pracowników.

Przedmiot działalności pracodawcy ubezpieczonego koncentrował się na produkcji naczep na samochody ciężarowe i zabudów na nadwozia tego typu samochodów. Ubezpieczony sprawował nadzór na grupą sześciu pracowników wykonujących obowiązki monterów.

W dniu zdarzenia (30 listopada 2011 r.), przed wyznaczonym na godzinę 9.00 zebraniem produkcyjnym zaistniał spór między wnioskodawcą, a kierownikiem działu przygotowania dotyczący procesu produkcji, który miał rozstrzygnąć dyrektor naczelny. Po zakończeniu narady produkcyjnej ubezpieczony źle się poczuł, zsunął się z krzesła i osunął się na ziemię. Został przewieziony do szpitala, gdzie rozpoznano tętniaka tętnicy łączącej przedniej oraz krwawienie podpajęczynówkowe. W dniu zdarzenia ubezpieczony był zdolny do pracy, lekarz medycyny pracy nie stwierdził u niego przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania powierzonych mu obowiązków.

ZUS odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu zdarzenia z 30 listopada 2011 r.

Sąd rejonowy oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS. Sąd w orzeczeniu wskazał, że wywołanie zdarzenia przez chorobę samoistną nie wyklucza potraktowania go jako wypadku przy pracy. Podkreślił, że do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy aby działanie zewnętrzne jedynie nasiliło dolegliwości wewnętrzne.

Sąd zauważył także, że utrwalone orzecznictwo dopuszcza możliwość uznania za wypadek przy pracy także zawału serca, udaru, czy pęknięcia tętniaka. Wymaga to wówczas jednak ustalenia, że nastąpiło to w czasie wykonywania pracy przez pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym na skutek przyczyny zewnętrznej lub wystąpienia dodatkowych zdarzeń, które w konkretnych okolicznościach mogą być uznane jako współsprawcze przyczyny zewnętrzne.

Sąd rejonowy uznał jednak, że za przyczynę zewnętrzną wypadku nie można uznać stresu psychicznego związanego z wykonywaniem codziennych obowiązków pracowniczych, mieszczącego się w granicach normy, który przeciętny organizm jest w stanie znieść bez istotnego uszczerbku dla zdrowia.

Sąd okręgowy oddalił apelację ubezpieczonego od wyroku sądu rejonowego.

Sprawa na skutek skargi kasacyjnej trafiła do rozpoznania do Sądu Najwyższego. Sąd ten ją oddalił. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że z niedookreślonego charakteru wyrażenia „przyczyna zewnętrzna”, wynika, że przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy, może być każdy czynnik zewnętrzny (nie wynikający z wewnętrznych właściwości człowieka) zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki.

W tym znaczeniu taką przyczyną może być także praca i czynność samego poszkodowanego. Zwłaszcza jego nadmierny wysiłek, za który u człowieka dotkniętego schorzeniem samoistnym może być uważana praca wykonywana także jako codzienne zadanie w normalnych warunkach. Nadmierność bowiem wysiłku pracownika powinna być oceniana przy uwzględnieniu jego indywidualnych właściwości – aktualnego stanu zdrowia i sprawności ustroju.

Warunkiem uznania wysiłku fizycznego za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy jest ustalenie, że wysiłek ten w sposób istotny i nagły przyspieszył lub pogorszył istniejący u pracownika stan chorobowy wywołany schorzeniem samoistnym. Warunki pracy ubezpieczonego nie były w dniu zdarzenia ani szczególnie uciążliwe ani nietypowe.

Stresogenność pełnionej przez wnioskodawcę funkcji była jej cechą charakterystyczną. Natomiast z punktu widzenia kwalifikacji wypadku przy pracy nie można traktować stresu jako jego wyłącznej przyczyny zewnętrznej. Przyczyna wypadku występuje najczęściej w bodźcach stresujących w zbiegu z innymi przyczynami, w tym także samoistnymi.

Biegły sądowy z zakresu neurochirurgii, stwierdził, że według jego wiedzy, pęknięcie tętniaka u wnioskodawcy było wywołane stresem związanym z wykonywaną pracą, będąc czynnikiem współsprawczym wystąpienia urazu, który spowodował uszczerbek na zdrowiu w wysokości 17 proc.

Sąd Najwyższy stwierdził, że nie dezawuuje wskazanej wyżej opinii biegłego, ale wnioskodawca nie wykazał nadmiernego przeciążenia obowiązkami pracowniczymi, silnego przeżycia psychicznego, czy stresu o gwałtownym charakterze, wywołanego rażąco nietypowymi warunkami pracy. Nie można zatem uznać, że stres którego doświadczył wnioskodawca, wynikający z charakteru pracy miał charakter niecodzienny, znaczący i na tyle intensywny by mógł być uznany za zewnętrzną przyczynę zdarzenia – uznał Sąd Najwyższy.