Uszkodzenie urządzenia lub nieszczęśliwy wypadek a czynności z zakresu dozoru technicznego

Poruszając zagadnienia związane z nieprzewidzianymi sytuacjami jakie mogą mieć miejsce w ramach eksploatacji urządzeń technicznych, warto na wstępie przypomnieć, że zgodnie z art 209³ Kodeksu Pracy rolą pracodawcy jest umożliwienie pracownikom w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełożonym – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych.

Miejmy na uwadze również, że uszkodzenie urządzenia technicznego może wiązać się ze prawem pracownika do powstrzymania się od pracy. Sytuacja taka nakazuje ponadto pracownikowi wypełnić obowiązek wynikający z art 211 pkt 6 Kodeksu pracy dotyczący niezwłocznego zawiadomienia przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzeżenia współpracowników, a także innych osób znajdujących się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie.

Wracając jednak do kwestii zdarzeń uszkodzenia urządzenia czy nieszczęśliwego wypadku z związanego z jego użytkowaniem, trzeba zwrócić uwagę na obowiązek spoczywający na eksploatującym urządzenie techniczne. Jest on zobowiązany niezwłocznie zawiadomić organ właściwej jednostki dozoru technicznego o każdym niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia lub nieszczęśliwym wypadku związanym z jego eksploatacją (art 19 ustawy z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym; Dz.U. z 2017 r. poz. 1040; dalej ustawa o dozorze technicznym).

Problematyczna w kontekście obowiązku zawiadomienia UDT może być kwestia oceny przesłanek jakimi są niebezpieczne uszkodzenie urządzenia oraz nieszczęśliwy wypadek. Przepisy ustawy o dozorze technicznym nie definiują bowiem powyższych zdarzeń, tym samym eksploatujący urządzenie w zakresie prawidłowej oceny sytuacji może mieć problem – zgłaszać sprawę do UDT czy nie.

Chcąc dokonać oceny czy w przypadku danego urządzenia technicznego doszło do niebezpiecznego jego uszkodzenia czy do nieszczęśliwego wypadku należy odwołać się do przepisów szczegółowych w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego danego rodzaju urządzenia. Przepisy zawarte w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy o dozorze technicznym definiują pojęcie zarówno niebezpiecznego uszkodzenia jak i nieszczęśliwego wypadku – w kontekście konkretnych urządzeń.

Niebezpieczne uszkodzenie urządzenia technicznego, z uwagi na zagrożenia jakie wiążą się z jego eksploatacją nakładają na pracodawcę, obok obowiązku zawiadomienia UDT konieczność podjęcia działań zmierzających do usunięcia zagrożenia. W przypadku gdy według oceny pracodawcy ma ono bezpośredni charakter niezbędne jest wstrzymanie prac i wydanie pracownikom polecenia oddalenia się w miejsce bezpieczne.

Warto zauważyć, że w przypadku gdy „nieszczęśliwy wypadek” z udziałem urządzenia technicznego nosi cechy wypadku przy pracy, rolą pracodawcy u którego zdarzenie miało miejsce jest podjęcie działań powypadkowych przewidzianych w „powszechnych” przepisach bhp.

W sytuacji gdy wypadek ma charakter zbiorowy, śmiertelny lub ciężki, obok obowiązku zawiadomienia UDT niezbędne jest zawiadomienie właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej PIP – okręgowego inspektora pracy oraz prokuratury.

W tym miejscu powstaje problem – kogo należy zawiadomić w pierwszej kolejności – UDT, PIP, czy prokuraturę. Niestety przepisy nie rozstrzygają wprost kolizji w zakresie jaki organ powinien zostać zawiadomiony jako pierwszy. Zakładając jednak, że źródło zagrożenia powodujące niebezpieczny wypadek, noszący jednocześnie cechę wypadku przy pacy ma związek z urządzeniem technicznym, względem którego szczególne formy dozoru realizowane są przez UDT należy uznać, że właściwa miejscowo jednostka dozoru technicznego powinna być zawiadomiona w pierwszej kolejności – przed PIP i prokuraturą.

Należy pamiętać, że zawiadomienie w pierwszej kolejności jednej z powyższych instytucji – przykładowo UDT, nie zwalnia eksploatującego urządzenie techniczne z konieczności zawiadomienia pozostałych podmiotów. Inaczej mówiąc, zawiadamiający w żadnym razie nie powinien próbować cedować obowiązku zawiadomienia na zawiadamianą instytucję.

W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, w ramach której pracodawca (przedsiębiorca) eksploatujący urządzenie techniczne, które uległo niebezpiecznemu uszkodzeniu lub uczestniczyło w zdarzeniu jakim jest nieszczęśliwy wypadek uzna, że nie ma potrzeby zawiadomienia UDT. Zanim zobowiązany do zawiadomienia podejmie decyzję o zaniechaniu tej czynności powinien mieć świadomość, że obowiązek prawny jakim jest zawiadomienie zagrożony jest karą grzywny – w przypadku braku jego realizacji. Procedura ukarania za brak zawiadomienia przebiega w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, na podstawie wniosku o ukaranie złożonego przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.