Wypadki przy pracy na budowach pod lupą PIP.

Budownictwo od wielu lat, obok przemysłu przetwórczego jest branżą, w której zdarza się najwięcej wypadków. Jednak liczba wypadków śmiertelnych jest znacznie wyższa na budowach niż w przemyśle przetwórczym. Optymistyczne dane mogą odnosić się do ubiegłego roku, bowiem, jak wynika z danych PIP (jeszcze liczonych), liczba wypadków śmiertelnych i ciężkich jest mniejsza niż w latach ubiegłych. Niestety kontrole PIP nadal potwierdzają wysoką liczbę nieprawidłowości na budowach w zakresie bezpieczeństwa pracy.

Prawidłowe przygotowanie inwestycji budowlanej jest kluczowe – mówił Główny Inspektor Pracy Wiesław Łyszczek na marcowym posiedzeniu ROP – przekłada się ono na dalsze jej etapy i taką jej realizację, która zapewnia zachowanie akceptowalnego poziomu bezpieczeństwa wykonywanych prac.

Niestety wykonawcy szukając oszczędności czasowych lub finansowych. Skutkuje to np. używaniem sprzętu i maszyn, których używać się nie powinno, chociażby z uwagi na fakt do pewnych zadań technicznych dany środek nie może być używany.

Pocieszającym jest natomiast fakt, że urządzenia stosowane w budownictwie są w coraz lepszym stanie technicznym. Główne zagrożenia związane z ich pracą dotyczą zatem nie tyle sprawności, czy złego ich stanu technicznego, co raczej ich obsługi, prowadzenia prac bez nadzoru osób odpowiedzialnych, a także złej organizacji pracy.

Jednak się okazuje (raporty PIP) najwięcej wypadków przy pracy na placach budów ma miejsce podczas prac na rusztowaniach i drabinach – czyli podczas pracy na wysokości. Wypadkom przy pracy na terenach budowy, związanym z użytkowaniem rusztowań i drabin, uległo około 50% poszkodowanych w wypadkach z udziałem maszyn i urządzeń technicznych.

W następnej kolejności są wypadki związane z użytkowaniem:

• koparek,

• koparko-ładowarek,

• koparko-spycharek,

• spycharek,

• ładowarek oraz

• żurawi.

Najczęstszym wydarzeniem, na skutek którego dochodziło do wypadku przy pracy, jest upadek z wysokości. Inne wydarzenia to załamanie się czynnika materialnego (najczęściej rusztowania) oraz uderzenie przez przedmiot spadający z góry. Chodzi tu głownie o przedmioty spadające z rusztowania lub jego elementy podczas jego montowania lub demontażu.

Najczęstsze przyczyny wypadków na rusztowaniach i drabinach ustalone przez inspektorów PIP (przy zastosowaniu metody TOL) podczas kontroli to:

Techniczne (najrzadsza przyczyna zdarzeń wypadkowych):

• Niestabilność czynnika materialnego.

• Wady materiałowe.

• Wady zmęczeniowe.

• Niedotrzymanie paramentów technicznych, z których wykonane są rusztowania.

• Wykonanie rusztowania niezgodnie z projektem lub niewłaściwa konstrukcja rusztowania.

Organizacyjne (najczęstsza przyczyna zdarzeń wypadkowych):

•   Niewłaściwa organizacja pracy na placu budowy.

• Niezapewnienie nadzoru nad pracownikami.

• Tolerowanie przez osoby z nadzoru odstępstw od zasad i przepisów bhp.

• Niedostarczenie pracownikom instrukcji posługiwania się czynnikiem materialnym (np. montaż rusztowania).

• Niedostateczne przygotowanie zawodowe – np. montowanie rusztowania przez osoby nie posiadające kwalifikacji w tym zakresie.

• Uchybienia w zakresie przygotowania pracowników do pracy w postaci braku szkoleń bhp w tym instruktażu stanowiskowego; bez orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy np. na wysokości.

• Niewyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej szczególnie do pracy na wysokości.

Przyczyny ludzkie, czyli:

• Nieużywanie przez pracowników środków ochrony indywidualnej, przydzielonych przez pracodawcę.

• Nieznajomość przepisów i zasad bezpieczeństwa pomimo wzięcia udziału w szkoleniu bhp.

• Lekceważenie przepisów bhp zaznanych pracownikowi.

• Spożycie alkoholu.

Kolejną grupą wypadków, do których dochodzi często na placach budowy, są wypadki z udziałem maszyn do robót ziemnych. Poszkodowanych w wypadkach z udziałem koparek, koparko-ładowarek, koparko-spycharek, spycharek i ładowarek było 9 % ogólnej liczby osób, którzy ulegli wypadkowi obsługując albo pracując w pobliżu maszyn budowlanych. Dochodziło zatem często do najechania, potrącenia, uderzenia przez transportowany ładunek.

Jak wynika ze zbadanych przez PIP wypadków z udziałem maszyn do robót ziemnych, maszyny te często nie mają właściwych urządzeń zabezpieczających. Nie są wyposażone w sygnalizację świetlną i dźwiękową. W przypadku wykonywania niektórych manewrów ona powinna działać automatycznie. Koleina przyczyna wypadków to niewłaściwa stateczność maszyny, tzn. poruszanie się po skarpie nieutwardzonej powoduje np. przewrócenie się maszyny.

Kolejne częste przewinienie to brak konserwacji i napraw wykonywanych w terminach określonych przez producenta.

Ponadto pracownicy często lekceważą zasady bezpieczeństwa pracy z użyciem maszyn do robót ziemnych. Wchodzą w strefę pracy maszyny. Operatorzy tych maszyn poruszaj się często innymi drogami niż te określone, wyznaczone dla pracy maszyny.

5% poszkodowanych to z kolei osoby, które uległy wypadkom z udziałem żurawi wieżowych. Do wypadków dochodziło w związku z pracą żurawia lub w związku z wykonywaniem prac remontowych na żurawiu. Lista przyczyn wypadków jest tutaj długa, a dominują tu m.in.:

• Nieprawidłowości związane ze stanem technicznym maszyny i sprzętu pomocniczego – głównie chodzi o sprzęt sprowadzany z zagranicy (Niemiec) już wypracowany (niedopuszczony w kraju pochodzenia);

• Niewłaściwa organizacja pracy;

• Brak instrukcji prowadzenia prac transportowych;

• Prace prowadzone w kolizji, kiedy żurawi jest więcej na budowie praca nie jest skoordynowana;

• Tolerowanie przez osoby nadzorujące odstępstw od bezpiecznej pracy, pośpiech;

• Niewłaściwe przeprowadzony instruktaż stanowiskowy;

• Niestosowanie środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości przez operatorów czy osoby naprawiające, konserwujące żuraw.

Jakub Chojnicki (dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP ) zwrócił uwagę w swoim wystąpieniu na posiedzeniu Rady Ochrony Pracy, że kluczowe znaczenie – mając na uwadze wskazane wyżej najczęstsze przyczyny wypadków –dla zapewnienia bezpieczeństwa na polskich budowach ma właściwa organizacja pracy i nadzór nad jej wykonywaniem. W branży tej często w jednym miejscu pracy pracę wykonują osoby zatrudnione przez różnych pracodawców, zatem współpraca i powołanie koordynatora jest szalenie ważne dla bezpieczeństwa.

Kluczową dla bezpieczeństwa i wypadkowości na polskich budowach jest też sprawna zatrudniania cudzoziemców. Tu pojawia się problem (obok oczywiście kwestii formalności zatrudniania) komunikacji pomiędzy osobami różnych narodowości (Polacy – Ukraińcy – Białorusini) obsługującymi urządzenia techniczne. Dochodzi do tego jeszcze kwestia wykwalifikowania tych osób i ich szkolenia w zakresie bhp. Pojawia się też problem z dostarczeniem tym pracownikom np. instrukcji obsługi maszyny, instrukcji BHP, a także zapoznania ich z warunkami pracy i zaznajomienia z oceną ryzyka zawodowego w języku dla nich zrozumiałym.

Problem ten jest wyraźnie zauważalny i niestety może przełożyć się na bezpieczeństwo pracy i wzrost wypadkowości na polskich budowach.

W podsumowaniu dyrektor Departamentu Nadzoru i Kontroli GIP podkreślił, podał statystyki z wyników działań kontrolnych PIP w 2018 r na polskich budowach. Wynika z nich że:

1. Inspektorzy wydali w wyniku kontroli rusztowań 4 tys. 700 decyzji administracyjnych mających za zadanie doprowadzić te urządzenia do stanu zgodnego z przepisami.

2. W ponad 21% przeprowadzonych w budownictwie kontroli stwierdzono zastrzeżenia do stanu technicznego maszyn i urządzeń, polegające na:

• braku lub nieodpowiednich urządzeniach ochronnych,

• uchybieniach w zakresie wyposażenia maszyn w urządzania sterownicze,

• braku urządzeń do uruchamiania lub całkowitego awaryjnego bezpiecznego zatrzymania maszyny,

• braku instrukcji bhp, która powinna być dostarczona pracownikom.

3. Inspektorzy PIP stwierdzili, że 180 pracowników obsługujących maszyny i urządzenia nie maiła do tego kwalifikacji.

4. W 44% kontroli (czyli prawie na co drugiej budowie) inspektorzy stwierdzali nieprawidłowości w wygradzaniu stref niebezpiecznych.

Ponadto w 2018 r. inspektorzy PIP, w trakcie kontroli, wstrzymali pracę ponad 2,5 tys. maszyn, których obsługa generowała bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników.

Mając powyższe na uwadze budownictwo ciągle pozostaje pod czujnym okiem PIP, a kontrole na placach budów będą kontynuowane w 2019 r. i kolejnych latach.