Zabezpieczenia i osłony są po to by chronić zdrowie i życie pracowników

Oczywiście obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Ponadto pracodawca powinien zadbać, aby pracownicy użytkujący maszyny odbyli odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania. Natomiast pracownicy wykonujący naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn powinni posiadać specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.

Jak wiemy wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeżeli zatem obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje.

Natomiast maszyny powinny być instalowane, umieszczane oraz użytkowane w sposób minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami, a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu.

Pamiętajmy również, że niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności. Potwierdzeniem spełnienia wymagań dotyczących oceny zgodności jest deklaracja zgodności WE dołączona do maszyny oraz oznakowanie CE umieszczone na maszynie.

Elementy sterownicze zatrzymujące maszynę

Maszyna musi być wyposażona w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego jej zatrzymywania. Każde stanowisko pracy, na którym użytkowane są maszyny, powinno być wyposażone w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymywania całej maszyny lub niektórych jej części, w zależności od rodzaju zagrożenia tak, aby maszyna była bezpieczna. Zasilanie energią odpowiednich napędów maszyny odłącza się w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części.

Osłony i urządzenia ochronne

W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu człowieka z ruchomymi częściami maszyn (znajdującymi się na wysokości do 2,5 m nad poziomem podłogi stanowiska pracy) mogącego powodować wypadki, stosowane powinny być osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych.

Ruchome części maszyn występują w dwóch strefach:

• w strefie przekazania napędu (wały, sprzęgła, przekładnie pasowe, łańcuchowe, zębate itp.),
• w strefie pracy narzędzia tzw. strefie roboczej (narzędzia, obrabiane przedmioty).

Bywa że dostęp do strefy zagrożenia może wynikać, np. z wykonywania czynności związanych z normalną pracą:

• nastawianiem,
• programowaniem,
• zmianą procesu,

ale też w związku z:

• usuwaniem uszkodzeń,
• konserwacją,
• czyszczeniem,
• naprawianiem itp.

W celu zabezpieczenia pracownika przed powyższymi zagrożeniami stosowane są osłony, czyli środki ochronne odgradzające. Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej.

Osłony i urządzenia ochronne powinny spełniać następujące wymagania:

• zapewniać bezpieczeństwo pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,
• działać niezawodnie i posiadać mocną (trwałą) oraz wytrzymałą konstrukcję,
• nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników,
• powinny funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,
• nie mogą być łatwo usuwane ze stosowania lub odłączane bez użycia narzędzi,
• nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu (ograniczać pola widzenia wykonywanej pracy),
• powinny umożliwiać wykonywanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę części oraz umożliwiać wykonywanie czynności konserwacyjnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, w miarę możliwości bez zdejmowania osłon i urządzeń zabezpieczających,
• powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy.

Należy pamiętać, że na czas wykonywania prac konserwacyjnych maszynę trzeba zabezpieczyć w sposób uniemożliwiający jej uruchomienie. W czasie wykonywania prac konserwacyjnych powinno stosować się również urządzenia mechaniczne, takie jak odboje, kliny, podpórki, itp. do zapobiegania nieprzewidzianej zmianie położenia części maszyny (osłony, elementów roboczych).

Prace konserwacyjne maszyny w ruchu

Niektóre maszyny wymagają prowadzenia czynności konserwacyjnych w ruchu. Jednak sposób prowadzenia tych czynności powinien być opisany w instrukcji obsługi.

Jako przykłady środków ochronnych, pozwalających na wykonywanie prac konserwacyjnych podczas ruchu maszyny, możemy wskazać:

• urządzenia spowolniania ruchu, zmniejszające prędkość (obrotową lub liniową) elementu stwarzającego zagrożenie do wartości bezpiecznej,
• urządzenie krokowe, zezwalające na ograniczenie drogi przemieszczania elementów, stwarzających zagrożenie (przemieszczanie skokowe),
• urządzenie podtrzymywane (zezwalające), utrzymujące ruch stwarzających zagrożenie elementów tylko przez czas włączenia przycisku sterowniczego.

Zgodnie z Kodeksem karnym, osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy musi wypełniać ciążące na niej obowiązki. Pracodawca naruszając swoje obowiązki, naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Natomiast osoby kierujące pracownikami, które nie wykonują ciążących na nich obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (zezwalają pracownikom na omijanie zabezpieczeń) podlegają karze grzywny.