Zasady inspekcji warunków pracy i życia na statku

Do konsultacji publicznych trafił właśnie projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie zakresu i trybu przeprowadzania inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statku. Trzeba podkreślić, że nowe przepisy ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu, która obecnie czeka na opublikowane w Dz.U. – co powinno nastąpić już niebawem, wprowadzają system certyfikacji warunków pracy na statku i związaną z tym odpowiedzialność państwa bandery za certyfikację tych warunków. Statki polskiej bandery będą musiały posiadać: Morski Certyfikat Pracy (lub Tymczasowy Morski Certyfikat) wraz z Deklaracją Zgodności.

Morski Certyfikat Pracy jest potwierdzeniem spełnienia przez statek wymagań ustawy o pracy na morzu oraz Konwencji MLC w zakresie warunków pracy i życia marynarzy. Certyfikat wydawany będzie, na wniosek armatora, dyrektor urzędu morskiego właściwego dla portu macierzystego statku, na okres nieprzekraczający 5 lat. Aby otrzymać taki Certyfikat należy pozytywnie przejść kontrolę inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statku przeprowadzonej przez organ inspekcyjny.

Natomiast Deklaracja Zgodności, jest dokumentem potwierdzającym, że na statku są przestrzegane przepisy dotyczące:

• minimalnego wieku umożliwiającego podjęcie pracy na statku,
• świadectw zdrowia,
• kwalifikacji zawodowych marynarzy,
• marynarskiej umowy o pracę,
• pośrednictwa pracy,
• czasu pracy i odpoczynku,
• składu załogi statku,
• warunków zakwaterowania,
• wyżywienia i przygotowania posiłków,
• pomieszczeń rekreacyjnych,
• bezpieczeństwa i higieny pracy,
• opieki medycznej,
• wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń oraz
• procedur składania skarg.

Ową Deklarację Zgodności wydaje, na wniosek armatora, dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku, po weryfikacji informacji na temat przestrzegania wskazanych wyżej przepisów, na podstawie pozytywnych wyników inspekcji warunków pracy i życia na statku.

Według ustawy o pracy na morzu inspekcję warunków pracy i życia na statku przeprowadza się w kilku trybach. I tak wyróżniamy inspekcje:

1. wstępną – przeprowadzaną w celu uzyskania po raz pierwszy certyfikatu albo certyfikatu tymczasowego;
2. pośrednią – przeprowadzaną w celu potwierdzenia ważności certyfikatu pomiędzy drugą i trzecią datą rocznicową, o której mowa w art. 5 pkt 22 ustawy o bezpieczeństwie morskim;
3. odnowieniową – przeprowadzaną w związku z upływem ważności certyfikatu w celu wydania nowego certyfikatu, nie wcześniej niż 3 miesiące przed upływem ważności tego certyfikatu;
4. doraźną – przeprowadzaną w celu dodatkowej weryfikacji warunków pracy i życia marynarzy na statku.

Wracając jednak do samego trybu, zasad i zakresu przeprowadzania kontroli warunków pracy i życia marynarzy na statku określi je właśnie przygotowane przez resort infrastruktury rozporządzenie w sprawie zakresu i trybu przeprowadzania inspekcji warunków pracy i życia marynarzy na statku.

Najważniejszą kwestią podejmowaną w trakcie inspekcji przez inspektora to sprawdzenie, czy wszystkie warunki wynikające z przepisów Konwencji MLC są na statku respektowane i wypełniane.

Inspekcja będzie odbywać się na podstawie legitymacji służbowej oraz pisemnego imiennego upoważnienia do jej przeprowadzenia wydanego przez organ inspekcyjny. Zanim inspektor przystąpi do czynności inspekcyjnych będzie musiał zgłosić swoją obecność kapitanowi, z wyjątkiem przypadków, gdy zgłoszenie to mogłoby mieć wpływ na wynik inspekcji. Będzie musiał również przystępując do czynności kontrolnych okazać kapitanowi statku oraz marynarzom legitymację służbową w taki sposób, aby mogli odczytać i zanotować jego dane osobowe.

Inspektor przeprowadza inspekcje w zakresie przestrzegania warunków pracy i życia marynarzy na statku dotyczące:

1. minimalnych wymagań umożliwiających podjęcie pracy na statku;
2. świadectw zdrowia;
3. kwalifikacji marynarzy;
4. marynarskiej umowy o pracę;
5. pośrednictwa pracy do pracy na statku;
6. czasu pracy i odpoczynku marynarzy;
7. składu zawodowego załogi statku;
8. zakwaterowania;
9. wyżywienia i przygotowania posiłków;
10. bezpieczeństwa i higieny pracy na statku;
11. opieki medycznej na statku;
12. wypłat wynagrodzeń i innych świadczeń związanych z pracą na statku;
13. procedur składania skarg na statku.

Inspekcja polega na poddaniu oględzinom:

• pomieszczeń,
• stanowisk pracy,
• maszyn i urządzeń oraz
• sprawdzeniu dokumentów związanych z marynarską umową o pracę.

Ponadto inspektor ma prawo żądania od kapitana statku oraz od wszystkich marynarzy pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych inspekcją. Może również wezwać wymienione osoby i przesłuchać je w związku z przeprowadzoną inspekcją.

Inspektor przystępując do przeprowadzenia inspekcji ma prawo do:

• swobodnego wstępu na statek oraz do pomieszczeń, które się na nim znajdują;
• dokonania kontroli pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń;
• domagania się od kapitana statku przedstawienia dzienników, rejestrów, certyfikatów, innych dokumentów bezpośrednio związanych z przedmiotem inspekcji;
• żądania od kapitana oraz od wszystkich marynarzy pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych inspekcją oraz ich wezwania i przesłuchania w związku z przeprowadzaną inspekcją;
• zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru dotyczącymi  warunków pracy oraz ich realizacji;
• utrwalania przebiegu i wyników oględzin, o których mowa w pkt 2, za pomocą aparatury pomiarowej i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku;
• wykonywania niezbędnych dla celów inspekcji odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie tych dokumentów.

W razie wystąpienia uchybień w zakresie warunków pracy i życia na statku morskim, inspektor może nakazać:

1. usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie;
2. wstrzymanie, do czasu usunięcia nieprawidłowości, pracy urządzeń, w przypadku gdy stwarzają one bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia marynarza lub innych osób znajdujących się na statku, do czasu usunięcia nieprawidłowości;
3. skierowanie marynarza do pracy w porze dziennej w przypadku, gdy orzeczenie lekarskie tak stanowi, a zalecenie to nie zostało wykonane.

Ustalenia z inspekcji są dokumentowane w formie protokołu, który zostaje podpisany przez kapitana statku oraz inspektora. W przypadku odmowy podpisania przez kapitana protokołu, odmowa taka jest odnotowywana w protokole, przy czym nie stanowi ona przeszkody w realizacji ustaleń zawartych w protokole.

Ponadto kapitanowi statku przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. W przypadku gdy kapitan chce skorzystać z tego prawa musi zastrzeżenia zgłosić na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu, jednak nie później niż przed dniem opuszczenia portu przez statek. Jeżeli kapitan zgłosi zastrzeżenia, inspektor będzie miał obowiązek je zbadać, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń – zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu.

Kwalifikacje inspektorów państwa bandery przeprowadzających inspekcje zgodnie z Konwencją MLC określają przepisy ustawy z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. z 2015 r. poz. 611) oraz ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 640 ze zm.), zgodnie z którą pracownikiem dokonującym inspekcji warunków pracy i życia na statku może być osoba, która posiada tytuł magistra lub równorzędny i niezbędną znajomość zagadnień wchodzących w zakres działania Państwowej Inspekcji Pracy oraz złożyła, z wynikiem pozytywnym, państwowy egzamin przed komisją powołaną przez Głównego Inspektora Pracy. Czyli innymi słowy mówiąc inspektor PIP.