Zmiany w Kodeksie pracy w związku z wdrażaniem przepisów RODO

W związku z tym, że od 25 maja 2018 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (dalej: RODO) zacznie być aktem bezpośrednio stosowanym w państwach członkowskich UE do tego czasu każde z tych państw musi zapewnić jego skutecznego stosowanie. Wymaga to zatem przyjęcia właściwych przepisów wewnętrznych. W tym celu Ministerstwo Cyfryzacji przygotowało projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia 2016/679. W którym to projekcie przedstawiło liczne zmiany w różnych ustawach zapewniających dostosowanie krajowego porządku prawnego do nowych norm prawnych RODO. Jedną z tych zmian jest m.in. zmiana w art. 229 Kodeksu pracy dotyczącym wstępnych, badań lekarskich pracowników.

W myśl projektowanych zmian w art. 229 § 1¹ pkt 2. Kodeksu pracy wstępnym badaniom lekarskim nie będą podlega

osoby:

„przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.”,

Natomiast po § 1² dodaje się § 1³ mówiący że: „Pracodawca żąda od osoby, o której mowa w § 1 ¹ pkt 2 oraz w § 1 ² , aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku oraz skierowania na badania będące podstawą wydania tego orzeczenia.”

Zatem w myśl nowych przepisów pracodawca przyjmując nowego pracownika w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy będzie mógł zażądać od osoby przyjmowanej aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku wraz ze skierowaniem na badania będące podstawą wydania tego orzeczenia. Jeżeli orzeczenie będzie aktualne, a warunki opisane w skierowaniu na badania lekarskie będą odpowiadać warunkom występującym na danym stanowisku pracy u tego pracodawcy, wówczas pracownik ten będzie mógł być zwolniony ze wstępnych badań lekarskich.

Na dzień dzisiejszy to kandydat na stanowisko przedstawia pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Wydaje się zatem, że obecnie to po stronie sposoby przyjmowanej do pracy spoczywa obowiązek podjęcia starań o zwolnienie ze wstępnych badań lekarskich. Kandydat może również nie przedstawiać takiego orzeczenia. Obecny zapis mówi bowiem: „ (…) jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie”. Obecnie przepisy nie mówią nic o możliwości żądania przez pracodawcę od osoby przyjmowanej do pracy przedstawienia takiego orzeczenia.

Ponadto projektowane przepisy przewidują również obowiązek pracodawcy przechowywania nie tylko orzeczeń wydanych na podstawie badań lekarskich, na które pracodawca samodzielnie skierował pracowników ale również obowiązek przechowywania:

• zażądanych orzeczeń lekarskich wydanych na podstawie skierowania wydanego przez innego pracodawcę (czyli orzeczeń na podstawie, których zwolnił nowo przyjmowanego pracownika od wstępnych badań lekarskich),

• własnych skierowań na wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie, a także

• skierowań których zażądał od pracowników nowo przyjmowanych, na podstawie których dokonał porównania warunków pracy z poprzedniego stanowiska i obecnego stanowiska pracy.

Zgodnie z projektowaną nową treścią § 7 „Pracodawca przechowuje orzeczenia wydane na podstawie badań lekarskich, o których mowa w § 1, 2 i 5, orzeczenia i skierowania uzyskane na podstawie § 1 ³ oraz skierowania, o których mowa w § 4a.”

Obecnie bowiem Kodeks pracy nakazuje pracodawcy przechowywanie tylko orzeczeń lekarskich wydanych na podstawie badań lekarskich (wstępnych, kontrolnych i okresowych), na które pracodawca sam skierował pracownika. Nie ma natomiast obowiązku przechowywania skierowań na badania, które wydawane są pracownikowi w 2 egzemplarzach. Projektowana zmiana zobowiązuje zatem pracodawcę do wydania 3 egzemplarza lub sporządzenia kopii skierowań wręczanych pracownikowi z poświadczeniem zgodności z oryginałem. Choć stosując wykładnię językową proponowanego przepisu nie ma tu wprost takiego obowiązku wystawienia kolejnych egzemplarzy skierowania czy jego kopii. W projektowanych przepisach ustawy mowa jest o przechowywaniu skierowania na badania lekarskie choć obowiązek wystawiania go w 2 egzemplarzach nie został zmieniony, a wynika z § 4 ust. 1a rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 2067). Zatem skąd ten trzeci egzemplarz skoro jeden jest dla pracownika, a drugi dla lekarza przeprowadzającego badanie lekarskie? Zdaje się, że powstanie tu niedomówienie - o ile przepisy nie zostaną doprecyzowane.

Niemniej jednak wprowadzenie projektowanej zmiany w tym zakresie jest również (zamierzonym lub nie) spełnieniem postulatów organów nadzorujących przestrzeganie przepisów prawa pracy. PIP już wielokrotnie domagała się wprowadzenia obowiązkowego przechowywania przez pracodawców skierowań na badania lekarskie pracowników. Jak uzasadniają inspektorzy pracy kontrolując warunki bhp w zakładzie pracy i warunki dopuszczenia pracowników do pracy nie są wstanie ocenić:

• czy pracodawca faktycznie mógł zwolnić pracownika ze wstępnych badań lekarskich,

• czy faktycznie warunki pracy na poprzednim stanowisku byłby takie same jak u nowego pracodawcy,

• czy jedyna zbieżność między stanowiskami pracy to nazwa stanowiska pracy.

Inną kwestią, którą podnosi PIP w przypadku braku wglądu w treść skierowania na badania lekarskie, jest problem niewymieniania przez pracodawców wszystkich czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy w skierowaniach. Najczęściej problem ten wypływa przy wypadkach przy pracy, np. w sytuacji upadku z wysokości, kiedy to pracownik sporadycznie wykonuje prace na wysokości i w jednym z takich przypadków dochodzi do wypadku - upadku z wysokości. Wówczas to najczęściej wychodzi na jaw, że pracownik w ogóle nie miał uwzględnionej pracy na wysokości w skierowaniu na badanie.

Zatem – wdawałoby się – tak niepozorna zmiana może być bardzo istotna w kontekście kontroli organów nadzoru nad warunkami pracy.

Projektowane zmiany zakładają również, że pracodawca będzie musiał zwrócić osobie przyjmowanej do pracy skierowanie na badania i orzeczenie lekarskie, (którego zażądał), jeżeli okaże się, że warunki określone w skierowaniu nie odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, u nowego pracodawcy.

Wynika to z projektowanego § 7 ¹ dodanego po § 7, który mówi iż: „W przypadku stwierdzenia, że warunki określone w skierowaniu, o którym mowa w § 1³, nie odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, pracodawca zwraca osobie przyjmowanej do pracy to skierowanie oraz orzeczenie lekarskie wydane w wyniku tego skierowania.”.

Trzeba zaznaczyć jednak, że projektowane zmiany nadal znajdują się w konsultacjach i proces legislacyjny nie został zakończony. Ponieważ zmiany wprowadzane mają być mocą ustawy muszą one trafić jeszcze do Sejmu, gdzie tak naprawdę zostanie określone ich ostateczne brzmienie. Niemniej jednak termin wejścia nowych przepisów RODO i nowej ustawy o ochronie danych osobowych jest nieubłagany i zbliża się dużymi krokami - 25 maja 2018 r. Natomiast, jak czytamy w projekcie ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o ochronie danych osobowych, ma ona wejść w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia.