Zmiany we wstępnych badaniach lekarskich – czy mogą wyrządzić szkody?

26 lutego 2105 r. Radosław Mleczko – podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – udzielając odpowiedzi na interpelację Jana Warzechy i Bogdana Rzońca próbuje rozwiać wątpliwości w zakresie obwiązujących od 1 kwietnia 2015 r. zmian w art. 229 § 11 pkt 2 Kodeksu Pracy dotyczących skierowania pracowników na wstępne badania lekarskie.

Od 1 kwietnia 2015 r., na mocy zmian wprowadzonych ustawą z 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1662), wejdzie w życie zmiana art. 229 Kodeksu pracy, która umożliwia zwolnienie z obowiązku wykonywania wstępnych badań lekarskich osób przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Przepis ten będzie mógł być również stosowany w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Zwolnienie z wstępnych badań lekarskich osoby przyjmowanej do pracy u nowego pracodawcy będzie możliwe po porównaniu warunków pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie u poprzedniego pracodawcy z warunkami pracy w kolejnym miejscu pracy i porównanie to wykaże, że na stanowisku tym występowały czynniki środowiska pracy takie same jak u nowego pracodawcy, a poziom tych czynników w środowisku pracy był co najmniej taki jak na nowym stanowisku pracy.

Ze zwolnienia z wstępnych badań lekarskich nie będą korzystały osoby przyjmowane przez nowego pracodawcę do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Zdaniem posłów składających interpelację nowe rozwiązania, w zakresie wstępnych badań lekarskich pracowników, mogą jednak powodować pewne nadużycia. Posłowie podnoszą, że w obecnie funkcjonującym systemie, gdzie pracodawcy muszą kierować nowych pracowników na wstępne badania lekarskie obowiązek ten przez większość pracodawców nie jest wykonywany w sposób prawidłowy. Podkreślają, że Inspektorzy pracy zwracają uwagę na zbyt ogólnikowe opisywanie stanowisk pracy w skierowaniu na badania lekarskie przez pracodawców, którzy nie uwzględniają czynności wykonywanych przez pracownika sporadycznie. Z kontroli wynika, że pracodawcy do tego obowiązku podchodzą zbyt lekceważąco i traktują go jako niepotrzebne obciążenie administracyjne i finansowe. Taka sytuacja wywołuje uzasadnione obawy, że nowe przepisy przyniosą więcej szkód, niż korzyści.

Jak podkreślają J. Warzecha i B Rzońca po pierwsze, to w gestii pracodawcy będzie leżała ocena tego, czy warunki pracy w jego firmie są porównywalne z tymi panującymi w poprzednim miejscu pracy nowozatrudnionego pracownika, i czy w związku z tym zatrudniony powinien być skierowany na badanie. To ich zdaniem przyczyni się do procederu w którym pracodawca – chcąc ograniczyć koszty – będzie uznawał, że stanowisko obejmowane przez osobę z ważnymi badaniami jest podobne do tego zajmowanego przez nią poprzednio, nawet gdy podobieństwo jest niewielkie. Posłowie wskazują na brak przepisów w obecnym stanie prawnym, które precyzowałyby, kto ma weryfikować, czy lista czynników jest taka sama.

Ponadto składający interpelację posłowie zarzucają, iż przepis ten jest niezgodny z zasadami przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Badania lekarskie pracowników przeprowadza lekarz medycyny pracy, który na podstawie odpowiedniej umowy z pracodawcą sprawuje opiekę nad pracownikami danego zakładu pracy. Przy przeprowadzaniu badań uwzględnienia się: warunki pracy na danym stanowisku oraz ocenę ryzyka występującego na danym stanowisku, którą dokonuje się przy udziale lekarza medycyny pracy. Z tego powodu orzeczenie lekarskie wystawione u poprzedniego pracodawcy będzie mieć ograniczoną skuteczność u nowego pracodawcy. Zdaniem posłów właśnie z tego powodu wydaję się zasadne wprowadzenie obowiązku potwierdzania orzeczenia lekarskiego przez lekarza medycyny pracy sprawującego opiekę nad tym pracodawcą.

Dodatkowo, jak podkreślają posłowie, wprowadzane rozwiązanie może mieć wpływ na wzrost skali chorób zawodowych wywołanych sposobem wykonywania pracy. Natomiast akceptacja orzeczenia lekarskiego wydanego dla poprzedniego pracodawcy spowoduje, że w kolejnych badaniach okresowych lekarz medycyny pracy nie będzie miał punktu odniesienia i możliwości oceny dynamiki ewentualnych zmian chorobowych.

Zdaniem posłów Jan Warzechy i Bogdan Rzońca konsekwencją wejścia w życie nowych przepisów jest konieczność zmiany przepisów wykonawczych, tj. obecnie obowiązującego Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. 1996 nr 69 poz. 332). W obecnym stanie prawnym zatrudniony nie ma możliwości żądania wydania z akt osobowych oryginału bądź odpisu dotychczasowego orzeczenia lekarskiego, w celu przekazania go nowemu pracodawcy, a pracodawca nie ma obowiązku przetrzymywania kopii skierowań na badania.

Po tak wnikliwej analizie problemu posłowie pytali Ministra Pracy i Polityki Społecznej:

1. Kiedy będzie gotowa nowelizacja rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy?
2. Czy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przewiduje wprowadzenie jasnych wytycznych, w oparciu o które pracodawcy będą mogli stwierdzić istnienie porównywalnych warunków pracy panujących w poprzednim miejscu pracy z warunkami środowiska pracy występującym na nowym stanowisku?
3. Dlaczego do procesu decyzyjnego potwierdzenia istnienia bądź nieistnienia podobnych warunków pracy na dotychczasowym i nowym stanowisku pracy w oparciu o aktualne orzeczenie lekarskie wydane u poprzedniego pracodawcy nie został dopuszczony lekarz medycyny pracy sprawujący opiekę nad pracodawcą zatrudniającym nowego pracownika, co może mieć istotny wpływ na wzrost skali chorób zawodowych?

Odpowiadając w im. Ministra Pracy Radosław Mleczko – podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej podniósł, że wprowadzana od 1 kwietnia 2015 r. zmiana przepisów miała na celu poprawę warunków wykonywania działalności gospodarczej przy jednoczesnym zachowaniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Jak podkreślił R. Mleczko ze zwolnienia z wstępnych badań lekarskich nie będą korzystały osoby przyjmowane przez nowego pracodawcę do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Natomiast do takich prac zaliczane są prace stwarzające duże zagrożenia wypadkami przy pracy lub chorobami zawodowymi, takie jak:

• prace na wysokości,
• prace w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych (w tym o działaniu rakotwórczym lub mutagennym),
• prace w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych,
• roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części,
• prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych.

Jednocześnie ministerstwo dostrzega potrzebę zmian rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, sugerowaną przez posłów. Jest to niezbędne aby umożliwić pracodawcom porównanie warunków pracy na stanowiskach pracy. Nowelizacja tego rozporządzenia zostanie dokonana przez ministra właściwego do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy. Obecnie projekt przedmiotowego rozporządzenia został skierowany do uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania. Prace są intensywne, gdyż planowane wejście w życie zmian do rozporządzenia to również 1 kwietnia 2015 r.

Natomiast Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie planuje wprowadzenia dodatkowych wytycznych, w oparciu o które pracodawcy mogliby stwierdzić istnienie porównywalnych warunków pracy. Nowelizowane przez Ministra Zdrowia rozporządzenie będzie bowiem, regulowało m.in. zakres informacji objętych skierowaniem na badania lekarskie i orzeczeniem lekarskim oraz wzory tych dokumentów, które umożliwią porównanie warunków pracy u pracodawców.

W odniesieniu zaś do przypadków, w których pojawiłyby się wątpliwości przy porównywaniu warunków pracy, zdaniem Ministerstwa Pracy niezbędne powinno być przeprowadzenie wstępnego badania lekarskiego.