Związek choroby pracownika z warunkami pracy u pracodawcy

W sprawie, rozpoznanej przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 8 maja 2014 r., sygn. akt III APa 4/14 powódka złożyła pozew, w którym domagała się zasądzenia od pozwanego renty w wysokości 3000 zł miesięcznie. Ponadto zażądała ustalenia na przyszłość odpowiedzialności pozwanego za mogące się ujawnić zdarzenia będące skutkiem pracy świadczonej w warunkach szkodliwych i zaniechań pozwanego oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego żądania wskazała, że rozstrój zdrowia, jakiego doznała spowodowany był warunkami pracy u pozwanego oraz zatruciem środkami chemicznymi z winy pracodawcy.

Sąd okręgowy oddalił pozew. Sąd ten ustalił, że powódka została skierowana przez urząd pracy do pracy w zakładzie pozwanego w charakterze pomocnika stolarza, a następnie lakiernika. Przeniesienie powódki do lakierni było podyktowane potrzebami pracodawcy, ponieważ w tym dziale było zbyt dużo pracy w stosunku do ilości zatrudnionych osób. 12 listopada 2007 r. powódka otrzymała zaświadczenie lekarskie zawierające przeciwwskazania do wykonywania pracy na stanowisku pomocnika lakiernika. W pozwanej spółce nie było zgłoszeń zatruć oparami używanych substancji wśród pracowników lakierni. Zakład posiada karty charakterystyki stosowanych preparatów. Nie stwierdzono w żadnym przypadku przekroczenia norm stężenia. W okresie od 15 października 2007 r. do 14 listopada 2007 r. powódka wykonywała pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Zespół ds. orzekania o niepełnosprawności orzekł o lekkim stopniu niepełnosprawności wobec powódki z rozpoznaniem: przewlekłego nieżytu żołądka, niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Niezależnie od reżimu odpowiedzialności pracodawcy; czy jest to odpowiedzialność z tytułu umowy, czynu niedozwolonego czy też oparta na zasadzie ryzyka pracownik dochodzący roszczeń cywilnoprawnych musi wykazać, że po jego stronie powstała szkoda.

Jak stwierdził sąd okręgowy, analiza dokumentacji medycznej wskazuje na brak wpływu warunków pracy na stan zdrowia powódki. Badanie powódki w instytucie medycyny pracy wykluczyło chorobę zawodową, warunki pracy nie obejmowały przekroczeń poszczególnych substancji i łączne ich natężenie uznane zostało za bezpieczne. Występujące u powódki schorzenia mają podłoże pozazawodowe. Niedokrwistość z niedoboru żelaza może być spowodowana np. niedostatecznym odżywianiem – uznał sąd.

Powódka złożyła apelację od powyższego wyroku do Sądu Apelacyjnego w Gdańsku. W jej uzasadnieniu stwierdziła, że sąd oparł wyrok na opiniach biegłych, które zawierały błędne konkluzje, nie odpowiadały na wszystkie pytania zawarte w tezie dowodowej i nie zawierały należytego uzasadnienia, zaś sąd pierwszej instancji oddalił wnioski o sporządzenie opinii uzupełniających i zaniechał przesłuchania biegłych na rozprawie.

Sąd apelacyjny uznał apelację powódki za nieuzasadnioną i ją oddalił. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że powódka nie przedstawiła żadnego dowodu, z którego wynikałoby, aby opinie te zostały sporządzone w sposób nieprawidłowy, posiadały wady lub były niezgodne z rzeczywistością. Wszyscy biegli badający powódkę specjalizowali się w zakresie schorzeń, jakie zostały przez nią zgłoszone i każdy z nich wykluczył, że warunki pracy w pozwanej spółce mogły być powodem rozstroju jej zdrowia.

Co do zasady, wykonywanie zwykłych (typowych, normalnych) czynności przez pracownika, który następnie zachorował, nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy, gdyż sama praca nie może stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu definicji wypadku przy pracy, ale może nią być dopiero określona nadzwyczajna sytuacja związana z tą pracą, która staje się współdziałającą przyczyną zewnętrzną.

W omawianej sprawie powódka nie wykazała, aby w okresie kiedy pracowała u pozwanego, w hali gdzie były lakierowane meble, wystąpiło jakiekolwiek nagłe zdarzenie (wybuch, awaria sprzętu, awaria wentylacji, wylanie się środków chemicznych, lakieru, które rozprzestrzeniłyby się po hali i pozostawały w powietrzu). Za wypadek przy pracy może być także uznana sytuacja gdy utrata zdrowia była wynikiem wpływu czynników zewnętrznych pozostających w związku z pracą na rozwijające się samoistnie schorzenie. Musi zatem dojść do kumulowania się negatywnych dla zdrowia pracownika czynników i ich przerodzenie się w sprawczą przyczynę wypadku przy pracy.

Za chorobę zawodową może zostać uznana tylko taka choroba, która została wskazana w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 roku w sprawie chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1367). Sam fakt zapadnięcia pracownika na jedną z wymienionych w załączniku powyższego rozporządzenia dolegliwości nie przesądza o istnieniu choroby zawodowej, a tym samym nie rodzi uprawnień do świadczeń w niej przewidzianych. Warunkiem koniecznym takiego stwierdzenia jest bezsporna lub wysoko prawdopodobna implikacja choroby zawodowej ze sposobu wykonywania pracy lub z działania czynników szkodliwych dla zdrowia ludzkiego, które to występują w środowisku pracy. Zachorowanie na chorobę zawodową musi pozostawać w związku przyczynowym z pracą (jej rodzajem, charakterem i warunkami jej wykonywania). Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a przede wszystkim danych zawartych w orzeczeniu lekarskim wyspecjalizowanych jednostek diagnostycznych powołanych do rozpoznawania chorób zawodowych, wymienionych w § 5 ww. rozporządzenia oraz formularza oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika.

W przypadku zapadnięcia pracownika w trakcie zatrudnienia i w związku z tym zatrudnieniem na inną chorobę niż zaliczana do chorób zawodowych, może on dochodzić od pracodawcy odszkodowania, renty lub zadośćuczynienia na podstawie przepisów prawa cywilnego. To powódka powinna wykazać, że w trakcie wykonywanej przez nią pracy, wykonywała takiego rodzaju czynności w nietypowych okolicznościach, które mogły, lub naraziły ją na zatrucie środkami chemicznymi, tymczasem powódka takich zdarzeń nawet nie wskazała. Sama praca w warunkach szczególnych nie skutkuje każdorazowo utratą zdrowia.

W konsekwencji sąd uznał, że powódka nie wykazała, aby schorzenia, na jakie obecnie cierpi powstały lub doszło do ich eskalacji w wyniku pracy w lakierni. Nie wykazała ona zatem związku przyczynowego pomiędzy krzywdą i szkodą, jakiej doznała, a warunkami pracy w pozwanej spółce i zachowaniem pozwanego. Dlatego jej żądanie zostało oddalone.

Autor: Aneta Mościcka
dziennikarz, prawnik,
specjalista w zakresie prawa pracy