Alternatywne sposoby zapewnienia posiłków profilaktycznych

Wykonywanie pracy o właściwej jakości i ilości wymaga zachowania właściwego poziomu gotowości do jej wykonywania przez pełny umówiony przez strony czas pracy – niezależnie od tego, czy pracownik zatrudniony jest na pół etatu czy w systemie równoważnym, gdzie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony powyżej 8 godzin. Jak wiadomo, w miarę upływu dniówki roboczej gotowość do wykonywania pracy ulega naturalnym zachwianiom, co jest uzasadnione postępującym zmęczeniem, które może mieć bezpośrednie przełożenie zarówno na ilość i jakość wykonywanych obowiązków, jak również bezpieczeństwo procesu pracy.

Żeby zminimalizować negatywne skutki postępującego zmęczenia i utraty energii niezbędnej do pracy, przepisy nakładają na pracodawców zatrudniających pracowników w warunkach szczególnie uciążliwych obowiązek zapewniania nieodpłatnie odpowiednich posiłków – jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Wynika to jednoznacznie z przepisu art 232 Kodeksu pracy, natomiast kwestie szczegółowe w powyższym zakresie reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

Do niedawna pracodawca był zobowiązany zapewnić nieodpłatnie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych posiłki wydawane ze względów profilaktycznych, w formie jednego dania gorącego. Pracodawca, który ze względu na rodzaj wykonywanej przez pracownika pracy lub ze względów organizacyjnych nie mógł wydawać pracownikom posiłków, miał prawo zapewnić w czasie pracy korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych, lub możliwość przyrządzania posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów. Powyższa zasada obowiązująca przez 22 lata – czyli od momentu ogłoszenia przepisów rozporządzenia – na przestrzeni lat okazała się nazbyt sztywna dla pracodawców i nie przystająca do elastycznych form w zakresie możliwości zapewnienia posiłków. Odpowiedzią w zakresie stosowania innowacyjnych i elastycznych rozwiązań w kwestii zapewniania posiłków profilaktycznych jest regulacja zawarta w rozporządzeniu Rady Ministrów z 12 czerwca 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

Analizując brzmienie nowej regulacji należy zauważyć, że nie uległy zmianie przesłanki uzasadniające zapewnianie posiłków profilaktycznych, podobnie jak kwestia kaloryczności takich posiłków oraz szacunkowe proporcje poszczególnych składników odżywczych.

Decydując się na zapewnienie pracownikom alternatywnych form posiłków profilaktycznych, obowiązkiem pracodawcy jest skonsultowanie tej kwestii z przedstawicielami pracowników. W sytuacji gdy w zakładzie pracy funkcjonuje komisja bhp, zapewnienie posiłków profilaktycznych w ramach alternatywnych rozwiązań, o których mowa w nowych przepisach powinno być poddane pod dyskusję takiej komisji.

Jak już wspomniano, zarówno przekazane produkty umożliwiające przygotowanie posiłku we własnym zakresie, jak również bony, talony, kupony oraz wszelkie inne dowody uprawniające do otrzymania posiłku powinny wiązać się z możliwością spożycia posiłku o właściwych wymaganiach kalorycznych, w tym właściwych proporcjach składników odżywczych. Obowiązek zapewniania produktów spełniających właściwe wymagania pod względem kalorii i składu, który wynika z przepisów prawa pracy może być kontrolowany przez inspektorów PIP. Warto zatem, aby pracodawca, który decyduje się na zapewnianie posiłków za pośrednictwem bonów, talonów czy kuponów posiadał „podkładkę” od punktu gastronomicznego, z której będzie wynikało, że posiłki udostępnione pracownikom spełniają wymagane przepisami kryteria pod względem kaloryczności oraz proporcji składników odżywczych.