Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w dobie epidemii COVID-19

Problematyka badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, z oczywistych względów, nie jest regulowana w Kodeksie pracy w sposób kompleksowy. Wypełniając delegację ustawową, zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zgodnie z przywołanym rozporządzeniem, pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom:

• stężeń lub natężeń tych czynników lub
• narażenia na oddziaływanie tych czynników.

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Prowadzenie badań nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności nie zwalnia pracodawcy z okresowego przeprowadzania badań i pomiarów poszczególnych czynników szkodliwych dla zdrowia. Przepisy rozporządzenia wskazują na częstotliwość przeprowadzania badań i pomiarów – w zależności od rodzaju występujących czynników, np. chemicznych, promieniowania optycznego nielaserowego (i laserowego) czy pola lub promieniowania elektromagnetycznego.

Wydawać by się mogło, że epidemia COVID-19 oraz zmieniający się, jak w kalejdoskopie stan prawny, w sposób wystarczający komplikuje życie pracodawcom i pracownikom. Wybrane przepisy z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy zostały zawieszone – tak jak w przypadku okresowych profilaktycznych badań lekarskich, niektóre uległy dostosowaniu do sytuacji związanej z epidemią przechodząc na tryb zdalny. Powstaje pytanie, co z badaniami i pomiarami czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w okresie epidemii? Czy pracodawca, wzorem „postanowienia” o odstąpieniu od obowiązku stosowania maseczek w pomieszczeniach zakładu, w sytuacji gdy przebywa w nich więcej niż jedna osoba, może postanowić o zawieszeniu badań i pomiarów na czas epidemii?

Obowiązujące na dzisiaj – czyli 21 grudnia 2020 r. przepisy nie pozwalają na udzielenie pozytywnej odpowiedzi na powyższe pytanie. Potwierdzają to poglądy prezentowane przez Główny Inspektorat Sanitarny – Departament Higieny Środowiska.

Powyższe poglądy GIS zostały przedstawione w piśmie z 4 maja 2020 r.(HŚ.HP.59.16.2020MPS). Do chwili obecnej nie zostały one zmienione, w związku z brakiem podstaw prawnych w tym zakresie. Tak więc, samym obowiązkiem pracodawców jest zapewnianie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy również w okresie epidemii COVID-19, z uwzględnieniem oczywiście aktualnego reżimu sanitarnego.

Brak czasowego zawieszenia obowiązków związanych z przeprowadzaniem badań i pomiarów powoduje, że obowiązki w tym zakresie mogą zostać zweryfikowane przez inspektorów pracy. W przypadku stwierdzenia naruszeń należy spodziewać się decyzji administracyjnych, wydawanych w formie pisemnych nakazów. Ewentualną okolicznością łagodzącą dla pracodawcy mogą okazać się problemy leżące po stronie laboratoriów wykonujących badania i pomiary, np. okoliczności związane z epidemią COVID-19. Jeżeli zatem pracodawca wykaże, że dochował należytej staranności w zakresie terminowego wypełnienia obowiązków związanych z badaniami i pomiarami czynników szkodliwych dla zdrowia, a stwierdzona przez inspektora zwłoka wynika z przyczyn od pracodawcy absolutnie niezależnych, będzie to mogło mieć istotne znaczenie. Szczególnie w kontekście postawienia pracodawcy zarzutu i ewentualnego pociągnięcia go do odpowiedzialności wykroczeniowej – z tytułu naruszenia przepisów z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy.