Co musisz wiedzieć wyznaczając pracownika do prowadzenia szkolenia wstępnego ogólnego?

Zasadą jest, że nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do wykonywania której nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, jak również dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Obowiązkiem pracodawcy jest zatem zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Wstępne szkolenie bhp obejmuje tzw. instruktaż ogólny oraz szkolenie wstępne na stanowisku pracy – zwane instruktażem stanowiskowym.

Zasadą jest, że instruktaż ogólny odbywają, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:

• nowo zatrudnieni pracownicy,
• studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz
• uczniowie szkół zawodowych zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu.

Instruktaż taki może być prowadzony przez:

• pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
• osobę wykonującą u pracodawcy zadania tej służby albo
• pracodawcę, który sam wykonuje takie zadania.

Instruktaż ogólny może również prowadzić pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Niezależnie od tego jaką wiedzę i umiejętności będą posiadały osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych wydaje się, że nie będą one brane pod uwagę w zakresie możliwości wyznaczenia do prowadzenia instruktażu ogólnego. Choć może to być w sumie kwestią dyskusyjną, uwzględniając że bezpieczne warunki pracy powinny być zapewnione nie tylko wobec pracowników, ale również pracobiorców zatrudnionych na podstawie umów prawa cywilnego, których wiedza z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy może być nieraz większa niż osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Przyjmując na potrzeby dzisiejszych rozważań, że osobą wyznaczoną – spośród osób zatrudnionych – do prowadzenia instruktażu może być wyłącznie taka która ma status pracownika, pracodawca ma prawo mieć uzasadnione wątpliwości w zakresie wymogów, do których zalicza się niezbędny poziom wiedzy oraz umiejętności. Przepisy rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp nie wskazują w sposób precyzyjny jakie wymogi kwalifikacyjne powinien spełniać pracownik wyznaczony do przeprowadzenia instruktażu ogólnego. Ponadto przepisy nie przewidują względem takiego pracownika żadnych instrumentów w zakresie weryfikacji jego wiedzy oraz umiejętności.

Niezależnie od braku wyraźnego doprecyzowania kwestii wiedzy oraz umiejętności osoby wyznaczonej do prowadzenia instruktażu ogólnego należy przyjąć, że pracownik wyznaczony powinien wykazać się biegłą znajomością problematyki dotyczącej bhp. W szczególności powinien znać przepisy prawa pracy regulujące tę problematykę – zarówno te powszechnie obowiązujące, jak i ustanowione na poziomie zakładowym – przykładowo w regulaminie pracy. Ponadto osoba, która ma przeprowadzać wspomniany instruktaż, powinna posiadać umiejętności dydaktyczne umożliwiające przekazanie pracownikom wymaganej wiedzy.

Uwzględniając brak wyraźnego doprecyzowania kwestii niezbędnej wiedzy i umiejętności co do przeprowadzania instruktażu ogólnego w ramach szkoleń wstępnych bhp powstaje istotne dla praktyki pytanie:

 - Czy inspektor pracy kontrolując problematykę szkoleń bhp na prawo w jakikolwiek sposób zweryfikować lub podważyć decyzję pracodawcy w zakresie osoby wyznaczonej, w tym jej kompetencji na potrzeby prowadzenia instruktażu ogólnego?

 Tradycyjnie przepisy nie rozstrzygają powyższej wątpliwości. Z ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy ani z żadnego innego przepisu nie wynika bezpośrednio uprawnienie inspektora do weryfikowania zasobu wiedzy oraz umiejętności pracownika wyznaczonego do przeprowadzenia instruktażu ogólnego. Z całą pewnością inspektor pracy będzie miał możliwość zwrócenia uwagi w sytuacji gdy osobą wyznaczoną będzie pracownik ze stosunkowo krótkim stażem, którego dodatkowo  wykształcenie kierunkowe trudno uznać za pomocne na potrzeby prowadzenia instruktażu ogólnego bhp. W pozostałych przypadkach, inspektor badając kwestie zapewniania instruktażu ogólnego skoncentruje się raczej na programach szkoleń, oraz na pozostałych kwestiach formalnych związanych z organizacją szkolenia w tym wygenerowanej dokumentacji niż na wymogach, takich jak zasób wiedzy oraz umiejętności niezbędnych do przeprowadzania instruktażu ogólnego.