Czy badania okresowe można wykonać w trakcie urlopu wypoczynkowego?

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
11.03.2019AKTUALNE

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. W praktyce nie można jednak wykluczyć sytuacji, kiedy termin badań okresowych przypadnie podczas urlopu pracownika. Czy w takim przypadku obowiązkiem zatrudnionego będzie realizacja badań w czasie urlopu i czy orzeczenie lekarskie wydane w takich warunkach będzie wiążące?

Badania lekarskie zaliczają się do szczególnych środków profilaktycznych – pozwalają bowiem zapobiegać, przynajmniej teoretycznie świadczeniu pracy przez osoby, które jej wykonywać nie powinny. Zrealizowanie badań wstępnych oraz uzyskanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku w warunkach opisanych w skierowaniu na badania nie oznacza, że zatrudniony będzie przez cały okres aktywności zawodowej miał kwalifikacje zdrowotne do wykonywania pracy. Weryfikacji stanu zdrowia służą regularne badania okresowe.

Podstawą udania się pracownika na badanie lekarskie – w przypadku badań profilaktycznych okresowych jest nie tylko zbliżający się upływ okresu ważności poprzednich badań ale i skierowanie na badania wypełnione przez pracodawcę i przekazane pracownikowi.

Uwaga!

Przyjmuje się, że skierowanie na badania lekarskie jest poleceniem służbowym, które pracownik powinien bezwzględnie wykonać, chcąc kontynuować zatrudnienie.

Czy pracodawca może wskazać pracownikowi konkretny termin na wykonanie badania profilaktycznego?

Pracodawca wręczając pracownikowi skierowanie na badania lekarskie może pozostawić pracownikowi wybór w zakresie terminu (konkretnego dnia), w jakim pracownik uda się na badanie lekarskie, który powinien przypadać przed upływem ważności dotychczasowego zaświadczenia lekarskiego. Jednak z ważnych względów – np. organizacyjnych, pracodawca ma prawo zobowiązać pracownika do wykonania badań lekarskich w konkretnym dniu, o wybranej przez pracodawcę porze.

Uwaga!

Co do zasady badania profilaktyczne bez względu na to czy są to badania okresowe czy kontrolne powinny być w pierwszej kolejności przeprowadzane w godzinach pracy. Zasada wynikająca z art. 229 § 3 kp jest dla pracodawcy wiążącym wskazaniem, aby w pierwszej kolejności kierował pracowników na te badania w godzinach pracy. W takim wypadku pracownik mimo, iż formalnie pracy nie świadczy, zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Czy na profilaktyczne badania lekarskie można skierować pracownika podczas urlopu?

Wyjątkiem od powyższej zasady jest przeprowadzanie badań lekarskich poza godzinami pracy. Ponieważ przepisy nie precyzują przypadków w jakich zlecanie badań poza godzinami pracy jest dopuszczalne, w praktyce może się zdarzyć sytuacja, zamach w której pracodawca zechce, aby badanie profilaktyczne zostało zrealizowane w czasie urlopu wypoczynkowego. Nie można bowiem wykluczyć przypadku kiedy to termin ważności badań lekarskich upłynie w okresie korzystania przez pracownika z uprawnień urlopowych.

Odnosząc się do powyższego przypadku należy stwierdzić, że pracodawca nie powinien powoływać się na przesłankę możliwości realizacji badań lekarskich po godzinach pracy i oczekiwać ich zrealizowania przez pracownika w czasie urlopu wypoczynkowego.

Ważne

Mimo, iż przepisy dopuszczają możliwość realizacji badań po godzinach pracy w żadnym wypadku nie można tej zasady rozciągnąć na dni w których pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego.

Możliwość zrealizowania badań po godzinach pracy może mieć miejsce gdy pracownik ze względu na organizację pracy nie jest w stanie ich wykonać w godzinach, w których funkcjonuje placówka medycyny pracy. Są to jednak dni pracy – czyli takie, w których pracownik w harmonogramowych godzinach świadczy pracę, a nie dni wolne od pracy wykorzystywane w ramach urlopu wypoczynkowego.

Uwaga!

Uwzględniając powyższe, rolą pracodawcy jest takie ustalenie terminu lub przedziału czasu, w ramach którego pracownik powinien zrealizować badania profilaktyczne, aby nie pozostawał on w kolizji z urlopem wypoczynkowym.

Co kiedy pracownik nie widzi problemu wykonania badania podczas urlopu, czy orzeczenie jest ważne?

- Co jednak w przypadku gdy pracownik spędza urlop w miejscowości, w której znajduje się zarówno siedziba zakładu pracy, jak również placówka medycyny pracy, a zatrudniony nie widzi żadnych przeszkód, aby badania profilaktyczne przeprowadzić w czasie urlopu?

W sytuacji gdy pracownik zrealizował badania profilaktyczne w czasie urlopu wypoczynkowego w żadnym razie nie można uznać, iż orzeczenie lekarskie jest obarczone wadą i nie jest wiążące w zakresie swojego rozstrzygnięcia. Pracownik po powrocie z urlopu przekazując pracodawcy orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy może wówczas od pierwszego dnia wykonywać swoje obowiązki. Odrębną kwestią jest oczywiście ocena racjonalności działania pracownika, który zdecydował się wykonać badania w czasie gdy nie miał takiego obowiązku.

Czy inspektor pracy podważy badania lekarskie wykonane w czasie urlopu?

Problem pojawi się wówczas gdy u pracodawcy zjawi się inspektor pracy, który będzie kontrolował problematykę profilaktycznych badań lekarskich oraz realizację przez pracodawcę przepisów dotyczących udzielania urlopów wypoczynkowych. W takim przypadku istnieje ryzyko, że inspektor pracy zauważy, iż orzeczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy zostało wydane w czasie przebywania pracownika na urlopie wypoczynkowym. Należy wówczas spodziewać się pisemnego wystąpienia, w którym inspektor zobowiąże pracodawcę do zapewniania badań profilaktycznych w dniach pracy, a nie w dniach, w których pracownicy korzystają z urlopów wypoczynkowych.

W sytuacjach skrajnych, gdy zobowiązywanie pracowników do realizowania profilaktycznych badań lekarskich w dniach wolnych od pracy jest „normą zakładową”, inspektor pracy może praktykę pracodawcy ocenić w kategorii wykroczenia, jak również przestępstwa przeciwko prawom pracownika – przeciwko prawu do wykorzystywania urlopu wypoczynkowego zgodnie z przeznaczeniem.

Autor: 

Sebastian Kryczka

prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.