Jaką rolę w przeciwdziałaniu mobbingowi może lub powinna odegrać służba bhp?

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
29.01.2024AKTUALNE

Jaką rolę w przeciwdziałaniu mobbingowi może lub powinna odegrać służba bhp?

Rolą pracodawcy jest przeciwdziałanie patologiom w szeroko rozumianym środowisku pracy. Szczególnie wyeksponowany w tym zakresie jest mobbing. Sprawdźmy zatem, kto może wspierać pracodawcę w przeciwdziałaniu mobbingowi? Zastanówmy się, czy pracodawca ma możliwość włączyć w działania zapobiegające mobbingowi również służbę bhp? Rozważmy także, następstwa skargi służby bhp do PIP, w przypadku powierzenia jej zadań z zakresu przeciwdziałania mobbingowi.

Rolą każdego pracodawcy jest przestrzeganie zasad współżycia społecznego w miejscu pracy jak również poszanowanie godności pracowników i innych przynależnych im dóbr osobistych. Nie zawsze jednak taki ideał wynikający z przepisów jest realizowany. Zakład pracy jest bowiem  swoistą „areną”, gdzie ścierają się interesy pracodawcy oraz zatrudnionych, a rolą prawa pracy jest zapewnienie względnego spokoju tych relacji. Służą temu podstawowe zasady prawa pracy oraz  wynikające z przepisów prawa pracy uprawnienia oraz obowiązki pracodawcy oraz pracownika.

Kiedy możemy mówić o mobbingu?

Obok incydentalnych zdarzeń noszących znamiona nierównego traktowania, naruszania godności, zasad współżycia społecznego czy zwyczajów zakładowych, w zakładzie może dochodzić do zintensyfikowanych, negatywnych działań skierowanych w kierunku danej osoby lub osób.

Ważne

W przypadku, gdy wywołują one skutek w postaci zaniżonej oceny przydatności zawodowej lub mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników, a dodatkowo postępowanie względem zatrudnionego ma długotrwały charakter lub jest uporczywe, wówczas można mówić o mobbingu.

Jakie skutki wywiera mobbing?

Pracodawca nie powinien traktować mobbingu jako okoliczności wpisującej się w zakładowe zwyczaje czy ryzyko zawodowe wkalkulowane w specyfikę danego zawodu czy specjalności. Jego bezwzględnym obowiązkiem jest przeciwdziałanie mobbingowi – niezależnie od tego, czy zjawisko to w zakładzie występuje, czy też nie. Bezspornie znamiona mobbingu nie są obojętne dla pracownika. Mają bowiem wpływ zarówno na życie zawodowe, jak i szeroko rozumianą sferę pozazawodową. Stres jaki wiąże się ze środowiskiem pracy, w którym występuje mobbing powoduje nie tylko znacznie większe ryzyka wykonywania pracy w niezadowalającej ilości i jakości, ale i wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi, w tym podwyższonym ryzykiem wystąpienia wypadku przy pracy.

Kto może wspierać pracodawcę w realizacji obowiązku przeciwdziałania mobbingowi?

Pracodawca realizuje obowiązek przeciwdziałania mobbingowi przy pomocy podległych mu pracowników – przykładowo wchodzących w skład komórek kadrowych, działów HR czy bezpośrednich przełożonych pracowników. Zwykle przeciwdziałanie mobbingowi wymaga więc szerszej współpracy. Pytanie: jaką rolę w tym zakresie może lub powinna odegrać służba bhp? Czy brak bezpośredniego odwołania się do obowiązku zapobiegania mobbingowi w przepisach regulujących działalność komórek bhp może uzasadniać bierność zatrudnionych w niej pracowników względem mobbingu?

Jak już wspomniano, mobbing nie jest okolicznością obojętną dla prawidłowości i bezpieczeństwa procesu pracy. Uwzględniając brak bezpośredniego wyeksponowania roli służby bhp w kwestii zapobiegania mobbingowi należy zauważyć, że do zadań służby bhp należy w szczególności:

  • przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzeganie przepisów i zasad bhp,
  • bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych,
  • udział w opracowywaniu przepisów zakładowych w zakresie bhp,
  • udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego.

Czy pracodawca może angażować służbę bhp w proces przeciwdziałania mobbingowi?

Uwzględniając powyższy, wybrany zakres obowiązków służby bhp można przyjąć, iż przeciwdziałanie mobbingowi nie może być dla pracowników komórek bhp sprawą zupełnie  obojętną. Skoro rolą służby bhp jest kontrola szeroko rozumianych warunków pracy, w tym bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach (należy uznać, że również psychospołecznych), to zjawisko mobbingu prowadzące do stresu zawodowego mającego przełożenie na bezpieczeństwo pracowników powinno znajdować się w sferze zainteresowania służby bhp. Można zatem przyjąć, iż pracodawca ma prawo do zaangażowania pracowników służby bhp w proces przeciwdziałania mobbingowi – tam gdzie ma lub może mieć on przełożenie na bezpieczeństwo pracowników.

Co należy przemyśleć zwracając się do PIP ze skargą na obarczenie służby bhp zadaniami nie wynikającymi wprost z przepisów?

Nie można wykluczyć, że pracownicy danej komórki bhp, uwzględniając i tak dużą liczbę zadań bezpośrednio nałożonych przez przepisy nie będą zainteresowani dodatkowym zaangażowaniem w działania antymobbingowe. W skrajnych przypadkach pracownicy służby bhp mogą w trybie skargowym powiadomić PIP, iż pracodawca obciąża ich obowiązkami niemieszczącymi się w zadaniach służby bhp, które wynikają bezpośrednio z przepisów. Zanim jednak komórka bhp zdecyduje się na powiadomienie inspekcji powinna dokonać szerokiej kalkulacji możliwych konsekwencji swojego działania. Skarga spowoduje bowiem wszczęcie postępowania kontrolnego w zakresie funkcjonowania służby bhp w zakładzie – w tym w kwestii prawidłowego wywiązywania się pracowników komórki bhp ze swoich obowiązków.

Autor: 

Sebastian Kryczka

Prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.