Kontrola PIP przestrzegania prawa pracy w ramach pracy zdalnej – coraz więcej pytań

Sebastian Kryczka
Sebastian Kryczka
29.05.2020AKTUALNE

Podczas ostatniego posiedzenia Rady Ochrony Pracy przedstawiciel PIP poinformował, iż „obecnie nie ma przepisów regulujących pracę zdalną, co oznacza, że otwarte pozostaje pytanie, jak kontrolować przestrzeganie prawa pracy, w tym bhp i legalności zatrudnienia, podczas świadczenia wspomnianej pracy przez pracowników lub zleceniobiorców”.

Praca na odległość nie jest zjawiskiem nowym w ramach krajowego porządku prawnego w obrębie prawa pracy. Przepisy Kodeksu pracy przewidują bowiem możliwość świadczenia pracy w formie telepracy, której efekty są przekazywane pracodawcy w szczególności z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. Sytuacja związana z COVID-19 spowodowała pojawienie się nowego, bardzo wątpliwego pod względem regulacji prawnych zjawiska określanego mianem „praca zdalna”. Praca zdalna uregulowana i zdefiniowana została w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Obecnie trwają prace legislacyjne między innymi nad doprecyzowaniem wątpliwości związanych z możliwością powierzenia pracy zdalnej w ramach projektu określanego potocznie „tarcza 4.0”.

Wątpliwości PIP w zakresie kontroli pracy zdalnej

Zarówno pracodawcy zlecający pracę zdalną, jak również pracownicy którzy zostali skierowani do takiej pracy mogą mieć uzasadnione wątpliwości co do roli państwowego organu kontroli i nadzoru nad warunkami pracy, jakim jest Państwowa Inspekcja Pracy. Powstaje pytanie, czy PIP jest uprawniona i obowiązana do przeprowadzania czynności kontrolno-nadzorczych w ramach pracy zdalnej. Na to pytanie odpowiedź może być tylko jedna.

Tak, jak najbardziej Państwowa Inspekcja Pracy ma zarówno prawo, jak i obowiązek kontrolować kwestie związane z pracą zdalną, ponieważ formuła pracy zdalnej stosowana jest w ramach relacji jaką jest stosunek pracy. Wszelkie wątpliwości w zakresie możliwości działania PIP względem pracy zdalnej mogą być oceniane wyłącznie w kategoriach próby pozbycia się problemów związanych z tą specyficzną organizacją pracy.

Co do kwestii kompetencji PIP względem pracy zdalnej warto przywołać wypowiedź jednego z przedstawicieli urzędu, która padła na posiedzeniu Rady Ochrony Pracy 12 maja 2020 r.

"Zmiana sposobu i formy świadczenia pracy w zakładach, w których przeważa praca umysłowa, na pracę zdalną może zostać utrzymana po zakończeniu epidemii. Obecnie nie ma przepisów regulujących pracę zdalną, co oznacza, że otwarte pozostaje pytanie, jak kontrolować przestrzeganie prawa pracy, w tym bhp i legalności zatrudnienia, podczas świadczenia wspomnianej pracy przez pracowników lub zleceniobiorców".

Nie bardzo wiadomo jak skomentować powyższą wypowiedź. Po pierwsze nieprawdą jest, że nie ma przepisów regulujących pracę zdalną. Przepisem regulującym pracę zdalną jest na chwilę obecną art. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Definiuje on zarówno pracę zdalną, jak również wskazuje podstawowe kryteria stosowania pracy zdalnej.

Zobacz również:

Postawa PIP wobec kontroli pracy zlanej w konfrontacji z obowiązującymi przepisami

Z przywołanej wcześniej wypowiedzi przedstawiciela PIP wynika, iż otwarte pozostaje pytanie:

- jak kontrolować przestrzeganie prawa pracy, w tym bhp i legalności zatrudnienia, podczas świadczenia wspomnianej pracy przez pracowników lub zleceniobiorców?

Definicja pracy zdalnej wyraźnie wskazuje, iż może być ona stosowana w ramach relacji pracownik – pracodawca. Zastanawiające jest więc, na podstawie czego przedstawiciel PIP, odnosząc się do pracy zdalnej, doszukał się zleceniobiorców – osób zatrudnionych na podstawie prawa cywilnego? Ponadto skoro nie wiadomo, jak i w jakim zakresie PIP ma kontrolować pracę zdalną, to jak i w jakim zakresie PIP kontroluje obecnie telepracę, która jako forma realizowania pracy na odległość funkcjonuje w ramach Kodeksu pracy od wielu lat?

Gdyby przyjąć, że zarówno pracownicy zdalni, jak również telepracownicy, a właściwie ich szeroko rozumiane warunki pracy, wyłączone są spod właściwości rzeczowej PIP oznaczałoby to dyskryminowanie tych osób. Do kogo bowiem miałyby się zwrócić z prośbą o zweryfikowanie warunków pracy, w szczególności w kontekście technicznego bezpieczeństwa jej wykonywania? Jeżeli PIP sygnalizuje, iż nie ma przepisów regulujących pracę zdalną – co nasuwa wątpliwości w zakresie możliwości kontrolnych urzędu – to dlaczego do tej pory (stan na 1 czerwca 2020 r.) do projektu nowych przepisów, w tym uzupełniających regulację pracy zdalnej, PIP nie zgłosił swojej opinii? Skoro przedstawiciel urzędu na posiedzeniu ROP sygnalizuje brak regulacji dotyczących pracy zdalnej, to czemu kwestia ta nie jest przedmiotem opinii zawierającej stosowne rozwiązania prawne, w tym odnoszące się do kwestii kontroli i nadzoru PIP na pracą zdalną?

Generalnie można odnieść wrażenie, że Inspekcja Pracy kontynuuje swoje dotychczasowe „działania” w czasie epidemii polegające na niewychylaniu się i nie zabieraniu oficjalnego głosu w istotnych dla pracodawców i pracowników w sprawach. W jakich bowiem kategoriach można ocenić brak opinii urzędu w kontekście projektowanych przepisów dotyczących pracy zdalnej?

Autor: 

Sebastian Kryczka

Prawnik, ekspert prawa pracy oraz kontroli jego przestrzegania

Autor
Sebastian Kryczka
Absolwent Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii (Zakład Prawa Pracy) Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2002 r. zawodowo zajmuje się problematyką prawa pracy, jak również w zagadnieniami związanymi z działalnością kontrolno-nadzorczą sprawowaną przez Państwową Inspekcję Pracy. Były pracownik merytoryczny Państwowej Inspekcji Pracy, jak również współpracownik Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Ekspert współpracujący z największymi i najbardziej opiniotwórczymi podmiotami w kraju, zajmującymi się problematyką prawa pracy. Autor komentarza do kodeksu pracy, ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, kilkunastu rozporządzeń wykonawczych do kodeksu pracy, jak również kilkuset publikacji poświęconych problematyce prawa pracy oraz bhp. Jako były pracownik PIP posiada bogate doświadczenie w zakresie między innymi poradnictwa, w ramach którego ocenia wątpliwości prawne przez pryzmat zarówno szeroko rozumianego prawa pracy ale i kompetencji kontrolno-nadzorczych inspektorów pracy.