Kontrola trzeźwości pracowników – (nie) daleka przyszłość pozwoli pracodawcy na jej prowadzenie

Naruszanie trzeźwości w miejscu i czasie pracy ma bogatą tradycję. W niektórych branżach wydaje się, że jest podniesione do rangi zwyczajowego prawa zakładowego realizowanego przez część załogi. To jak wygląda praca po przysłowiowym „kielichu” i jak wpływa on na gotowość do pracy oraz sprawność psychofizyczną nie wymaga szerszego komentarza. Co ciekawe, wśród podstawowych obowiązków pracowniczych, ujętych w katalogu zawartym w Kodeksie pracy, nie ma obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu i czasie pracy. Obowiązek ten wynika jednak pośrednio z przepisów o nakładaniu kar porządkowych. Jest w nich mowa, że za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może również stosować karę pieniężną (obok kary upomnienia lub nagany).

Obecny kształt przepisów nie daje bezpośrednich i niebudzących wątpliwości podstaw prawnych umożliwiających badanie trzeźwości pracowników wyłącznie z poziomu zakładu pracy. Pracodawca może jedynie żądać przeprowadzenia takiego badania. Jednak finalnie jest ono przeprowadzone przez organ powołany do ochrony porządku publicznego.

Ponieważ kontrola trzeźwości to problem znajdujący się na styku przepisów:

• prawa pracy,

• ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,

• przepisów regulujących problematykę danych osobowych oraz dóbr osobistych

– swoje przysłowiowe „trzy grosze” dorzucił UODO. W stanowisku z 27 czerwca 2019 r. stwierdził, że w obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą samodzielnie prowadzić kontroli stanu trzeźwości pracowników. Przesądza o tym brzmienie art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W opinii UODO, nie ma więc podstawy prawnej, która umożliwiłaby pracodawcom samodzielne badanie pracowników alkomatem.

Uwzględniając brak dostosowania obecnych przepisów w zakresie weryfikacji trzeźwości pracowników do wymogu zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych warunków pracy Ministerstwo Rozwoju Pracy i Technologii postanowiło stworzyć nową kompleksową regulację. Zastąpi ona obowiązujące w omawianym zakresie przepisy budzące nieustanne spory między pracodawcami a pracownikami.

Planowane jest uwzględnienie w przepisach dwóch rodzajów sytuacji.

1. Rozważane jest umożliwienie pracodawcom – pod warunkiem spełnienia określonych warunków – prowadzenia prewencyjnej kontroli pracowników na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu, a także określenie ogólnych zasad przeprowadzania takich kontroli.

2. Planuje się opracowanie kompleksowej regulacji określającej podstawy do niedopuszczenia przez pracodawcę do wykonywania pracy pracownika, wobec którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu lub spożywał alkohol lub zażywał takie środki w czasie pracy.

Pomysł ujednolicenia i uczynienia przepisów bardziej przejrzystymi i praktycznymi w zakresie tak istotnych kwestii jak weryfikacja stanu trzeźwości pracowników zasługuje na pochwałę. Szkoda tylko, że tak późno, w końcu problemy z obowiązującymi przepisami oraz wątpliwości interpretacyjne pojawiają się od wielu lat. Czas pokaże kiedy i jaki będzie ostateczny kształt obecnych pomysłów w kwestii weryfikacji trzeźwości, a także czy nowe regulacje będą miały zastosowanie do wszystkich. W przeszłości można było bowiem usłyszeć głosy, że Sejm to również zakład pracy, którego kierownikiem jest Marszałek Sejmu.