Kontrole PIP w administracji państwowej i samorządowej w czasie koronawirusa – co może z nich wynikać

Od 22 czerwca 2020 r. inspektorzy pracy, po trzech miesiącach wykonywania pracy zdalnej, wrócili do realizowania swoich ustawowych zadań w pełnym zakresie. Tak przynajmniej wynika z komunikatu Głównego Inspektora Pracy. Co rusz pojawiają się nowe zapowiedzi przedstawiające zamierzenia w zakresie działań kontrolnych PIP związanych ze stanem epidemii. Obok programu skierowanego do placówek edukacyjnych, inspektorzy pracy mają zweryfikować działania antykowidowe w urzędach. Kontrole PIP mają objąć placówki administracji państwowej i samorządowej w całym kraju.

Z zapowiedzi GIP wynika, iż dobre praktyki i rozwiązania antykowidowe oraz przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz reżimu sanitarno-epidemiologicznego w urzędach powinny stanowić przykład i inspirację dla wszystkich pracodawców i osób, które codziennie muszą chronić się przed zakażeniem.

Inspektorzy pracy będą sprawdzać miedzy innymi, czy pracownicy mają zapewnione indywidualne środki ochrony w postaci maseczek lub przyłbic oraz rękawiczek. Kontrolowane będzie także zapewnienie środków odkażających, płynów do dezynfekcji rąk, a także innych środków higienicznych. Z komunikatu GIP wynika ponadto, iż ważne jest także zapewnienie właściwego dystansu miedzy pracownikami urzędu oraz interesantami, którzy się w nim znajdują.

Z komunikatu GIP wynika podejmowanie wyłącznie działań kontrolnych – nie ma w nim zupełnie mowy o działaniach podejmowanych w ramach nadzoru. Czy to oznacza, że inspektor pracy przyjdzie do urzędu, sprawdzi stan faktyczny w zakresie szeroko rozumianej profilaktyki związanej z COVID-19, sporządzi dokumentację pokontrolną (należy założyć, że będzie to protokół z kontroli) i na tym koniec?

Gdyby przyjąć powyższe założenie byłoby to sprzeczne z celem kontroli PIP. Należy bowiem pamiętać, iż kontrola nie jest celem samym w sobie, której wyniki chowane są do szafy bez podejmowania dalszych działań. W ramach kontroli zbierane są ustalenia w zakresie przestrzegania (a ściślej mówiąc nieprzestrzegania przepisów), a następnie w wyniku kontroli uruchamiane są określone środki prawne w ramach działań nadzorczych, na podstawie których podmiot kontrolowany zostaje zobowiązany do usunięcia nieprawidłowości.

W kontekście zapowiadanych kontroli w urzędach (oraz u innych pracodawców) pojawia się problem z oceną właściwości rzeczowej organów PIP. Problemu nie ma, biorąc pod uwagę w sposób dosłowny przepisy ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, które wyraźnie wskazują na to co inspektorzy mogą kontrolować. Z całą pewnością duża część profilaktyki związanych z COVID-19, która jest stosowana w urzędach, jak również u pozostałych pracodawców, ma swoje źródło w przepisach i zasadach bhp. Działania profilaktyczne mogą bowiem przykładowo wynikać z aktualizacji oceny ryzyka zawodowego. Co jednak w sytuacji gdy inspektorzy będą kontrolowali zasady wynikające z przepisów sanitarnych, np. w zakresie zachowania dystansu między stanowiskami pracy, o którym mowa w cyklicznie wydawanych rozporządzeniach w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii?

Tym samym, jeżeli inspektor pracy „rozpędzi się” i wyda nakaz administracyjny powołując się na podstawy prawne wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, wówczas należy przyjąć, że będzie podstawa do stwierdzenia nieważności takiego nakazu – uwzględniając naruszenie właściwości rzeczowej organów PIP. Tak więc, jeżeli inspektor pracy przeprowadzi kontrolę i wyda środki prawne – zalecam bardzo dokładne zapoznanie się nie tylko z ich treścią (dyspozycją w zakresie podjęcia określonych działań), ale również podstawą prawną zastosowaną przez inspektora.

Niezależnie od powyższych teoretycznych, chodź istotnych dla praktyki, rozważań, być może z czasem doczekamy się komunikatów GIP, z których będą wynikały konkretne informacje w kwestii podejmowanych przez inspektorów pracy działań, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości związanych z profilaktyką COVID-19.