Napoje profilaktyczne – czym są i jak prawidłowo wypełnić obowiązek narzucony rozporządzeniem z 1996 r.?

Karolina Walas
Karolina Walas
11.07.2018AKTUALNE

Tegoroczne lato ma opiewać w rekordowe upały, media powtarzają to jak mantrę. Niemniej jednak faktem stają się temperatury powyżej 25oC , które przypominają pracownikom, jak bardzo drogocenna dla ich organizmu jest woda. Woda czy napój profilaktyczny? Oto jest pytanie. Dylemat powracający co roku jak bumerang. Jeżeli woda to czy powinna spełniać jakieś szczególne wymagania? Spróbujmy znaleźć odpowiedź na te pytania i zastanówmy się jak prawidłowo wywiązać się z obowiązku zapewnienia napoi pracownikom.

Otóż rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, nie mówi co to ma być. W § 1 ust. 2 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów czytamy: „napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy” czyli do decyzji pracodawcy pozostawiono wybór. Woda, oranżada, sok? Natomiast § 4.2 rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów mówi: „pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy, a w przypadku określonym w ust.1 pkt 1 – napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy”.

Nie od dziś wiadomo, że to właśnie woda jest najlepsza dla naszego organizmu, gasi pragnienie, nawadnia, dostarcza sole mineralne, jest tania. A sok? Oranżada? To kombinacja cukrów z konserwantami, obniżającymi sprawność narządów wewnętrznych, podbija cukier prowadząc do hiperglikemii, a ta usypia pracownika. Prawdę mówiąc rozporządzenie nie określa prawie nic co może być wskazówką dla pracodawcy, kolejny nierozgryziony orzech to właściwości mineralne i witaminy.

Poniższa tabela prezentuje dzienne referencyjne wartości spożycia witamin i składników mineralnych według amerykańskich naukowców.

Tab.1 dzienne referencyjne wartości spożycia witamin i składników mineralnych według Dietary Reference Intakes ustalone przez National Academy of Sciences, Food and Nutrition Board, USA

Rozporządzenie w sposób precyzyjny określa wymagania, jakim ma odpowiadać posiłek profilaktyczny pod względem zawartości węglowodanów (ok. 50-55%), tłuszczów (ok. 30-35%) i białek (ok. 15%), a także wartości kalorycznej (ok. 1.000 kcal). Natomiast analogicznej regulacji w odniesieniu do napojów profilaktycznych brak. Przepisy stwierdzają jedynie, że mają być one wzbogacone w sole mineralne i witaminy, nie określając przy tym dokładnie ich zawartości. Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, czy też Główny Inspektorat Pracy nie wydały dotychczas w tej sprawie oficjalnego stanowiska, które można byłoby w tym miejscu przywołać. Zagadnienia tego nie rozstrzygał do tej pory również Sąd Najwyższy.

Toteż najrozsądniejszym wydaje się zakup wody mineralnej tudzież źródlanej. Ten rodzaj wody zawiera sole mineralne i witaminy w stężeniach wyższych niż np. filtrowana woda z kranu. 

Woda mineralna dostarczana pracownikom powinna posiadać odpowiedni skład biopierwiastków

Woda mineralna dostarczana pracownikom świadczącym pracę w warunkach gorącego mikroklimatu powinna posiadać odpowiedni skład biopierwiastków pozwalających na zapewnienie równowagi elektrolitowej organizmu człowieka. Z biologicznego punktu widzenia najistotniejszą rolę w tym zakresie odgrywa magnez, wapń i chlorek sodu.

  • magnez w ilości >100 mg/l
  • wapń w ilości 800-1.200 ml/l
  • chlorek sodu w ilości 500-1.000 mg/l 

Obowiązek zapewnienia napojów dotyczy nie tylko w razie wystąpienia wysokich temperatur.

Warto też wspomnieć iż rozporządzenie przewiduje prawo do napojów profilaktycznych nie tylko w razie wystąpienia wysokich temperatur, ale również przy pracach w gorącym mikroklimacie. Do jego stwierdzenia nie wystarczy jednak zwykły pomiar temperatury. Konieczne jest w tym przypadku ustalenie wskaźnika obciążenia termicznego określanego na podstawie metody pomiaru ustalonego przez Polską Normę: PN  EN 27243: 2005: Środowiska gorące. Natomiast dopuszczalne wartości wskaźnika obciążenia termicznego zawarte są w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2002 r. nr 217, poz. 1833 ze zm.), które od 21 sierpnia 2018 r. zostanie zastąpione nowym rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 1286).

Autor: 

Karolina Walas

Specjalista BHP

Inspektor Ochrony Przeciwpożarowej

Autor
Karolina Walas
Magister logistyki, po studiach podyplomowych bezpieczeństwo i higiena pracy oraz kursie inspektorów ochrony przeciwpożarowej. Dobrze poruszająca się w sprawach bezpieczeństwa Resortu Obrony Narodowej. Na co dzień specjalista bhp w prężnie rozwijającej się firmie produkcyjnej Stadler Polska Sp. z o.o. Zaznajomiona z systemem zarządzania OHAS 18001 PN-N oraz innymi Polskimi Normami powiązanymi z bhp i p.poż. Ponad to realizuje zadania z zakresu prawa pracy i pierwszej pomocy przedmedycznej. Jej specjalność to: ochrona praw pracowniczych, badania środowiska pracy oraz prace szczególnie niebezpieczne.