Rażące naruszenia bhp mogą być podstawą wniosku inspektora pracy o podwyższenie składki wypadkowej.

W typowych przypadkach spisany po kontroli protokół inspektora przedstawia nie do końca optymistyczny obraz kontrolowanego podmiotu – niezależnie od tego, czy kontroli podlegały zagadnienia określane w PIP mianem prawnej ochrony pracy, czy kwestie technicznego bezpieczeństwa pracy. Jak wiadomo w wyniku kontroli inspektor jest uprawniony, a właściwie chyba bardziej zobowiązany, do uregulowania stwierdzonych nieprawidłowości. Zwykle wygląda to tak:

• w przypadku gdy nieprawidłowości dotyczą sfery bhp – wówczas należy spodziewać się nakazu lub zakazu,
• natomiast gdy uchybienia dotyczą prawnej ochrony pracy, a więc zagadnień takich jak urlopy, czas pracy, zawieranie umów o pracę – wówczas stosowane są wystąpienia i polecenia ustne.

W części kontrolowanych podmiotów interwencje inspektorów pracy w zakresie bezpieczeństwa pracy wyrażane nakazami i zakazami to przysłowiowa „walka z wiatrakami”. Kontrola się kończy, pracodawca dostaje nakaz, realizuje go (bądź nie), informuje inspektora, że nakaz został wykonany – i sprawy nie ma.

Problem w tym, że inspektor pracy wraca – jak nie ten sam co poprzednio, to jego kolega lub koleżanka, albo – co gorsza – jedno i drugie. Zaczyna się powtórna kontrola od sprawdzenia, jak się ma realizacja wydanych uprzednio środków prawnych. Nie ma większego problemu, jeżeli uchybienia w czasie poprzedniej kontroli dotyczyły spraw bhp o nieznacznym ciężarze gatunkowym. Problemy się zaczną, gdy inspektorzy stwierdzili coś, co wpisuje się w pojęcie rażących naruszeń przepisów bhp.

W tym miejscu warto sobie przypomnieć o istnieniu art. 36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z przywołanym przepisem:

„inspektor pracy może wystąpić do jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek z wnioskiem o podwyższenie składki, u którego w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy”.

Podstawą sporządzenia przez inspektora wspomnianego wyżej wniosku do ZUS jest wykazanie, w czasie dwóch kolejnych kontroli, rażących naruszeń przepisów bhp. Skoro naruszenie ma być rażące, to nie każde naruszenie przepisów bhp będzie nadawało się na podstawę sporządzenia wniosku do ZUS o podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Kłopot w tym, że przepisy nie definiują pojęcia „rażących naruszeń”. Jednak, uwzględniając praktykę inspektorską, można uznać, że rażące naruszenia więżą się z wydaniem przez inspektorów pracy nakazów w następujących przypadkach:

• bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia pracobiorców,
• okoliczności uzasadniających wydanie decyzji wstrzymujących pracę,
• dopuszczenie do danych prac pracowników, którzy danej pracy wykonywać nie powinni.

Ponadto o rażących naruszeniach bhp można mówić w sytuacji, gdy okręgowy inspektor pracy po wniosku inspektora pracy wydał decyzję zaprzestania prowadzenia działalności lub działalności określonego rodzaju.